هیچ حکومەتێکی تورکیا لە سەردەمی کۆماریدا بە عەلمانی و ئیسلامی و سەربازییەوە ئەوەی نەشاردۆتەوە کە نەک هەر دژی قەوارەیەکی کوردستانییە، جا ئۆتۆنۆم بێت یان فیدراڵ، بەڵکو ئەو رادیۆیەکی کوردیشی لە قاهیرە پێ هەزم نەکراوە لە ساڵی 1956دا.
هەرچی عیراقیشە لە سەردەمی پاشایەتیی ژێر داگیرکاریی ئینگلیزەوە تا هەموو حکومەتە کودەتاچییەکان و تا عیراقی نوێش زۆر دەم لە بابەتی سەروەریی خاکی عیراقەوە دەژەنن، بەڵام ئەو سەروەریی و سەربەخۆییە تەنها لەو سنوورانەدا چڕکراوەتەوە کە هاوسنوورن بە هەرێمی کوردستانەوە هەمیشەش لەسەر حسابی بەرژەوەندییەکانی کورد و کوردستان لەگەڵ دراوسێکانیان سازشیان بۆ یەکتری کردووە و کێشەکانی نێوانیان هێور کردووەتەوە!
ئەگەر تورکیا بۆ بەزاندنی سنووری عیراق پەکەکەی کردۆتە پاساو، بەغداش دەتوانێت بۆ رێگرتن ئەو هەزاران بەعسییە لەیاسا هەڵهاتووانە بکاتە پاساو کە لە تورکیا مافی پەنابەری و چالاکیی سیاسی و میدیایی دەکەن دژبە عیراقی نوێ
نموونەش بۆ ئەوە رێککەوتنی جەزائیر لە 6ی ئازاری 1975 بۆ چارەسەری گرفتی سنووری ئاویی شەتولعەرەب و ئەو زەوییانەی لە دوای رێککەوتننامەی سەعدئابادی 1937 کردبوویان، لەسەر حسابی دۆزی کورد و بزووتنەوەکەی یەکلایی کرایەوە، ئەوەش هەمووی لەژێر دروشمی سەروەریی عیراقدا، لەکاتێکدا سەروەریی عیراق بە سازشی ناوخۆیی و لکاندنی ناوچە جێناکۆکەکان بە ئۆتۆنۆمییەوە لەگەڵ کورددا لە چوارچێوەی خاکی عیراقدا چارەسەر دەبوو و ناچار نەدەبوو سازش لە سەروەریی خاکی عیراق بکات بۆ تاران کە دەیان هەزار کیلۆمەتر چوارگۆشەی خاک و ئاوی عیراقی پێشکەش کرد و دواتریش جەنگێکی هەشت ساڵەی تووش نەدەبوو.
هەرچی تورکیاشە لە کۆتا داڕشتەی رەشنووسی رێککەوتنی ی.ن.ک و بەغدادا لە ئەیلولی 1984 هاتە ناو وردەکارییەوە و لاوازیی دۆخی ئابووریی و ئاویی عیراقی ئەوکاتی قۆستەوە و بەغدای ناچارکرد یان لە رێککەوتن پەشیمان ببێتەوە، یان ئەنقەرە رێگە نادات نەوتی عیراق لە تورکیاوە هەناردە بکرێت و پشکی ئاوی عیراق لە هەردوو رووباری دیجلە و فورات کەمدەکاتەوە. بەغدا نەک رازیبوو، بەڵکو لەگەڵ ئەنقەرە رێککەوت بەناوی راوەدوونانی نەیارانی یەکترەوە 15 کیلۆمەتر لە ئاسمانەوە و پێنج کیلۆمەتر لە زەمیینەوە بتوانن سنووری یەکتریی ببەزێنن، کە تەنها تورکیا لێی سوودمەند بوو و کورد لێی زەرەرمەند و عیراقیش تەنها دروشمەکەی بۆ مایەوە نەک سەروەرییەکەی، بگرە لە ساڵی 1990دا رێککەوتنەکەی لەگەڵ ئەنقەرەدا هەموارکردەوە و 15 کیلۆمەترەکە کرایە 30 کیلۆمەتری ئاسمانی و پێنج کیلۆمەترەکەش کرایە 10 کیلۆمەتری زەمینی.
گریمان رژێمی سەدام لە لاوازی و شۆڤێنیستیدا ناچاری ئەو سازشانە بوو، بەڵام کابینەکانی عیراقی دوای 2003-ش تائێستا داوایان نەکردووە ئەو رێککەوتننامەیە هەڵبووەشێتەوە.
لەکاتێکدا تورکیا پەکەکەی کردۆتە پاساوی بەزاندنی سنوور، بەڵام لەبەرئەوەی عیراق هەڵوێستی لاوازە، نەیتوانیوە بە دەنگی دلێرەوە داوای هەڵوەشاندنەوە یان هەموارکردنەوەی ئەو رێککەوتنەش بکات و لەبەرامبەر پاساوی بوونی پەکەکەدا پاساوی بوونی هەزاران بەعسی و هەڵهاتووەی دوای رووخانی رژێمی بەعس لە تورکیا بکاتە مەرج کە لەوێ مافی پەنابەریی و چالاکیی سیاسی و میدیاییان هەیە.
دیمەنەکە پێمان دەڵێت نە تورکیا و نە عیراق وەک ئیدیعای دەکەن ئاسایشی نەتەوەیی و سەروەریی خاکەکەیان بەلاوە مەبەستە، ئەوەی هەیە تەنها شکاندنی گۆزەکەیە لەسەری مەسەلەی کورددا، کە ئەو مەسەلەیەش ئەمڕۆ بێت یان سبەی هەر دەبێت پەنا بۆ چارەسەری ئاشتییانە ببرێت، چونکە لە سەرەتای سەدەی رابردووەوە هەموو رێگەکان تاقیکرانەوە و هەموویان بە بنبەست گەیشتن.
