مانگی رابردوو هەواڵەکانی جەنگی میدیایی و سیاسی و ئاسمانی و رۆکێتی نێوان ئێران لەلایەک و ئیسرائیل و ئەمریکا لەلایەکی دیکە، تارمایی هەژموونی خۆی بەسەر هەموو جەنگ و توندوتیژیی و دۆخە نالەبارە سیاسی و سەربازیی و ئابووریی و ژینگەییەکانی جیهاندا زاڵکرد، بۆیە نەک هەر میدیای کوردی، بەڵکو زۆربەی میدیاکانی جیهان هەواڵ و رووداوەکانی دیکەیان فەرامۆش کرد یان لە باشترین حاڵەتدا وەک رووداوی لاوەکی گرنگییان پێدان.
زۆربەی ئەو وڵاتانەی رژێمەکانیان لە سەرەتای ئەم سەدەیەوە رووخێنراون، خاوەنی سوپایەک بوون نازناوی (سوپای نیشتمانی)یان لەخۆیان نابوو، بەڵام لە بنەڕەتدا سوپاکان و بەتایبەتیش فەرماندە باڵاکانیان هێندەی سوپای پارێزگاری بوون لە رژێمە حوکمڕانەکان، هێندە سوپای پارێزگاریی لە نیشتمان و هاووڵاتی و سنوورکان نەبوون
دووکەرتبوون، یان پەرتەوازەیی
ساڵانێکە رووداوەکانی جیهان بەتایبەتی لەدوای رووداوەکانی «بەهاری عەرەبی!»ەوە هێندە ئاڵۆز و تێکچڕژاوبوون، هاوکات بەرژەوەندییە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەکانیش هێندە پەلوپۆیان هاویشتووەتە ناو وردەکاریی ستراکچەری دەوڵەتانی قەیراناوییەوە، زۆربەی وڵاتانی قەیراناوی تووشی جۆرێک لە سەرلێشێوانی سیاسی و پەرتەوازەیی سیاسی و ئیداریی کردووە، بەو پێیەی هەرخۆی ئەو وڵاتە قەیراناوییانە بەدەست گرفتە ناوخۆییەکانەوە دەناڵینن، ئەوەش وایکردووە وڵاتە کاریگەرەکانی دەوروبەریان دەستوەردان بکەن تا لە چارەسەری قەیرانەکانیاندا رۆڵ ببینن بەگوێرەی بەرژەوەندییە سیاسی و ئابووریی و ئەمنییەکانی خۆیان و تەنانەت لە پێکهێنانی حکومەت و ئیدارەکاندا هەریەکە و دۆستێکی خۆی لە کایەی ئیداریی و سیاسی و ئەمنیی ئەو وڵاتانەدا جێگیر بکەن.
بەگوێرەی پێدراوەکان و دیفاکتۆی دوای تەقینەوەی هەموو رووداوەکانیش، دەبینین هەموو ئەو وڵاتانەی تەنگژەی رووخاندنی رژێمە حوکمڕانەکانیان تێپەڕاندووە، لەگەڵ دەیان تەنگژەی دیکەدا دەستەویەخەن و بە چەندین کۆبوونەوە و نێوەندگیریی و پرۆژەی جۆراوجۆرەوە سەرقاڵ دەکرێن، ئەوە جگە لەوەی زۆربەی وڵاتەکان سیمای هەرێم و کانتۆن لەسەر بنەمای ئیتنیکی و ئایینی و مەزهەبی و وەلائات دەپۆشن و لە وڵاتێکی یەکگرتووی ژێر حوکمڕانییەکی ستەمکارەوە دەگۆڕدرێن بۆ وڵاتێکی لەناخەوە هەڵوەشاو و لەکاتی گەیشتنیشیان بە بنبەست لە چارەسەرکردنی تەنگژەکاندا، دەگەنە دوا قۆناغ کە جەنگی ناوخۆییە لەنێوان جەمسەرە بەهێز و رادیکاڵەکاندا و بەشی زۆری هێزە پێشکەوتنخواز و مەدەنییەکان کە خۆیان خاوەنی بزاوتە سیاسییەکەن و لەپێشەوەی هەڵگرانی مەشخەڵی ئازادیی و گۆڕانکارین، دەکەونە پەراوێزی رووداوەکانەوە، بەو هۆیەشەوە خەڵکی وڵاتەکان لەگەڵ نائومێدی و بێهیواییەکی کوشندەدا رووبەڕوو دەبنەوە.
لە سوپایەکی بەناو نیشتمانییەوە
بۆ سوپاگەلێکی بێ پرەنسیپ
ئەگەرچی زۆربەی ئەو وڵاتانەی رژێمەکانیان لە سەرەتای ئەم سەدەیەوە رووخێنراون، خاوەنی سوپایەک بوون کە نازناوی (سوپای نیشتمانی)یان لەخۆیان ناوە، بەڵام لە بنەڕەتدا سوپاکان و بەتایبەتیش فەرماندە باڵاکانیان هێندەی سوپای پارێزگاری بوون لە رژێمە حوکمڕانەکان، هێندە سوپای پارێزگاریی لە نیشتمان و هاووڵاتی و سنوورەکان نەبوون، بۆیە لەگەڵ هەموو گرفتێکی ناوخۆییدا لەو وڵاتانە، سوپا بە فەرمانی بڕیاربەدەستە (سیاسی - سەربازیی)ەکان بوونەتە داردەستی رژێمەکان و کەوتوونەتە وێزەی گەلەکانی خۆیان، هەر ئەم شێوازەش لە ئەدای سوپاکان، وایکردووە لەگەڵ رووخانی رژێمەکاندا فەرماندە باڵاکانیان بڕووخێن و لەبەرچاوان ون ببن و ئەندامە سادەکانی سوپاکانیش بڵاوەی لێبکەن و پارێزگاریی وڵاتەکان کە ئەرکە رەسمییەکەی خۆیانە بە قەدەر بسپێردرێن.
بەوپێیەش کە فەرماندە سەربازییە مامناوەندییەکان ئەرکی دیکە نازانن، زۆربەیان تێکەڵ بە قەوارە سیاسییە نوێباوەکان دەبن و پسپۆڕییە سەربازییەکانیان بۆ پێکهێنانی سوپاگەلی بێ پرەنسیپ و میلیشیایی دەخەنەگەڕ و هەندێکیان بەگوێرەی مەیلی سیاسیی گروپە سیاسییە ئیتنیکی و ئایینی و مەزهەبییەکان بەبێ ئاگایی خۆیان دەکەونە ژێر کاریگەریی ئەجێندا دەرەکی و ئیقلیمییەکانەوە.
نموونە زیندووە هەنووکەییەکان
وەک لەسەرەتاوە ئاماژەمان پێدا، سەرەڕای ئەوەی جەنگی 12 رۆژەی ئێران و (ئیسرائیل – ئەمریکا) زۆربەی رووداوەکانی دیکەی خستە پەراوێزەوە، بەڵام نابێت لەوە غافڵ بین کە لە 2011 بەدواوە لە هەموو ئەو وڵاتانەی رژێمەکانیان رووخاوە، (جگە لە میسر و تاڕادەیەک تونس)، دەنا هەموو ئەوانی دیکە گیرۆدەی هەمان دۆخی ناوخۆیی و ئیقلیمیی و دەرەکی بوونەتەوە، ئەو دوو وڵاتەش هۆکارەکەی ئەوەبوو کە سوپاکانیان بەر لە رووخانی رژێمەکان بێلایەنیی خۆیان لە رووداوە سیاسییەکان راگەیاند و تاڕادەیەک کۆنتڕۆڵی باری ئەمنی و سنوورەکانیان کرد، دەنا هەنووکە لە وڵاتانی وەک لیبیا و سوریا و یەمەن و سودانیش وڵاتەکان بوونەتە کانتۆن و هەرێمی جیاجیا و هەر کانتۆن و هەرێمەش هێزێکی سەربازیی جیاوازی خۆیان هەیە و لەڕووی سیاسیشەوە هەریەکەیان ئەجێندایەک پیادە دەکەن کە بەدەیان کۆبوونەوە و نێوەندگیریی ئیقلیمی و نێودەوڵەتی هێشتا نەتوانراوە بخرێنەوە سەر راستەڕێ و لەڕووی ئیتنی و تایفیشەوە دۆخێک خوڵقاوە کە زۆرێک لە هاوڕێیانی خەباتی پێشووی دژ بە رژێمەکان، هەنووکە لە جەمسەربەندیی جیاجیاوە بەرامبەر یەکتری وەستاونەتەوە، ئەم دیاردەیەش بە گشتی وەک پەتایەکی کوشندە تەشەنەی کردووە کە هیچ هەیبەت و شکۆیەکی بۆ دەستەواژەی دەوڵەت نەهێشتووەتەوە.
خراپترین دیاردەیەکیش کە بەهۆی ئەم پەتایەوە سەریهەڵداوە، بێئومێدبوونی خەڵک و هاووڵاتیانی ئەو وڵاتانەیە کە پێویستیان بە گۆڕانکاریی سیاسی و حوکمڕانییە لە هێزە ئۆپۆزسیۆنەکان، چونکە کورد وتەنی: (ئاوێک رژاوە) لەلایەک ئەو رژێمە نوێیانەی دوای بەهاری عەرەبی و گۆڕانکارییەکانی دیکەی ناوچەکە هاتنە سەر دەسەڵات نموونەیەکی باشتریان لە رژێمە رووخاوەکان بەدی نەهێنا لەڕووی خزمەتگوزاریی و رێزگرتن لە بەهاکانی مافی مرۆڤ و لە لایەکی دیکەشەوە کەمێک لە ئاشتیی کۆمەڵایەتی کە پێشتر هەبوو لەو وڵاتانەدا بەهۆی ململانێ تایفی و ئیتنیکییەکانەوە بەتەواوەتی کاڵبووەوە یان هەر نەما، لەهەمووشی زیاتر داڕمانی دۆخی ئابووری و بڵاوبوونەوەی بێکاریی و گرانبوونی کاڵاکان دیاردەی مافیاگەرایی پەرەپێدا لەسایەی سوپاگەلە بێ پرەنسیپەکان.
بەهاری عەرەبی چی بۆ ناوچەکە لەگەڵ خۆیدا هێنا؟
