سوپا شاکەلی
لە سەرەتای دروستبوونی دەوڵەتی عیراقەوە، پەیوەندیی حکومەتە یەک لە دوای یەکەکانی عیراق لەگەڵ کورددا، زۆرجار پەیوەندییەکی باش نەبووە و زیاتر بە عەقڵیەتی حکومەتی ناوەندی کارکراوە بۆ لاوازکردنی کورد و هەموو کارتەکانی فشاریش لە دژی کورد و سەرکردەکانی بەکارهێندراوە. هەر ئەمەش بووە بە یەکێک لە سەرەکیترین ئەو هۆکارانەی کە تاکی کورد زۆرجار متمانەی بە دەستەواژەکانی برایەتی و پێکەوە ژیان نەبێت.
بڕوابوون بە مافی کورد
هەر کات تاکی کورد هەنگاوی بە ئاڕاستەی هاوبەشی و برایەتی لە عیراقدا نابێت، روبەڕووی بەرپەرچدانەوەی تووند بووەتەوە، بە شێوازێک هەندێکجار پەرچەکردارەکان بە ئاراستەی تواندنەوەی دۆزی رەوای کورد بووە، مێژووی زیاتر لە سەدەیەک، روون ئەوەمان پێدەڵێت دەسەڵاتدارانی عیراق بڕوایان بە مافی رەوای کورد و دۆزەکەی نییە و ئامانجی سەرەکی و هەمیشەییان نەمان و سڕینەوەی کوردە. هەرچەندە، ئەم پەرچەکردارانە بەشێکی زۆریان پەیوەستن بە هۆکاری دەرەکی و یەکنەگرتوویی ناوخۆیی کورد لە عیراق و جێبەجێکردنی ئەجێندا و پلانی وڵاتانی ناوچەیی و جیهانی و ناڕوونی لە ئامانجدا.
نەوتی هەرێم
دوابەدوای بە نایاسایی ناساندنی هەناردەکردنی نەوتی هەرێمی کوردستان، لەلایەن دادگای فیدراڵیی و دادگای ناوبژیوانی پاریس، حکومەتی هەرێمی کوردستان روبەڕووی چەندین قەیرانی دارایی بوویەوە و خەڵک و کارمەندانی کەرتی گشتی بە ئێستاشەوە لە بارودۆخێکی ناهەموار و ناجێگیردا دەژین و نا دڵنیایی لە ژیانی خۆیان و لاوازی حکومەت و خزمەتگوزارییەکان بە تەواوی وەڕەز و بێزاری کردوون، لەم نێوەندەشدا، حکومەتی فیدراڵی کە لە ئێستادا نمایندەی حکومەتێکی تەواو ناوەندی دەکات، پێدەچێت تەنانەت ئەوەی لە بیر بێت کە دەستووری هەمیشەیی بوونی هەیە و ئەرکی کارکردنە بۆ چەسپاندنی چەمکی فیدراڵی کە ئەوەش دژ بە چەمکی ناوەندی یاخود سێنترالیزمە.
مووچەو ململانێ سیاسییەکان
لە ئێستادا سەرباری ئەوەی دادگای باڵای فیدراڵی بڕیاریداوە مووچە و شایستە داراییەکانی فەرمانبەرانی هەرێم بەدەربکرێت لە ململانێ سیاسییەکان، بەڵام حکومەتی ناوەند پابەند نییە بەو بڕیارەوە و پرسی مووچەی بەتەواوەتی گرێداوە بە ململانێ سیاسییەکانی نێوان ناوەند و هەرێمەوە. ئەمەش لە پێناو چەسپاندنی زیاتری ناوەندێتییە بەسەر هەرێم و حکومەتەکەیدا. ئەم بارودۆخەش پاشهاتی خراپ لەسەر کۆمەڵگا جێدەهێڵێت و ا لە هەرێم و گەلەکەی دەکات زیاتر و زیاتر لەوە دڵنیابنەوە کە حکومەتی ئێستای عیراق حکومەتێکی ناوەندییە و هیچ بڕوایەکی بەبنەماکانی فیدراڵیزم نییە و تەنانەت هەنگاو بەرەو حکومەتێکی تەواو ناوەندی دەنێت کە هەموو دەسەڵاتەکان تەنها لە ناوەنددا کۆببنەوە.
بابەتە ناکۆکەکانی نێوان هەرێم و بەغدا
هەموو ئەو بابەتە ناکۆکانەی کە لە نێوان هەردوو حکومەتدا بوونیان هەیە، لە بەرئەنجامی پابەندنەبوون بە دەستووری کارپێکراو هاتوونەتە بوون، چونکە لە کاتێکدا حکومەتی عیراق خاوەن یەدەگێکی زەبەلاحی نەوت و زێڕە و ساڵانە داهاتەکەی چەند هێندە روو لە هەڵکشانە، بەڵام لە ناوخۆی عیراقدا لەمەڕ پرسەکانی گەندەڵی و بە هەردەردان و مووچە دوو رووی سیاسی بەرفراوان هەستی پێدەکرێت. بەجۆرێک حکومەتی ناوەندی دەیان هێندە کێشەی هاوشێوەی هەیە و تەنانەت توانای دەستبردنی نییە بۆ لێپرسینەوە لە بکەران و ئەنجامدەرانی ئەو کارە نایاسایانە، بگرە لێپرسینەوە و روبەڕوبوونەوەی ئەو کەس و کۆمەڵانە دەکرێت حکومەتی ناوەند نزیک بکاتەوە لە لێواری داڕوخان و ئاژاوە، بەڵام سەبارەت بە هەرێمی کوردستان چەقۆ یاسایی و دەستورییەکانی تیژکردووە دەربارەی ئەو پرسانە. لە بنەمادا ئەم کێشانە لە بەرمەبنای بیری هەژموون سەپێنی و ویستی گەڕانەوەی ناوەندگەراییەوە سەرچاوەیان گرتووە.
تێکچوونی سازان لە عیراقدا
هەموو ئەمانەی لەسەرەوە ئاماژەیان بۆ کرا فیکرەیەکی روون دەدەن بە دەستەوە کە ئەویش بریتییە لە تێکچوونی بنەمای سازان لە عیراقدا، کە لە دوای رووخانی رژێمی پێشووەوە لە نێوان هەر سێ پێکهاتە سەرەکییەکەی عیراقدا هاتووەتە بوون. ئەم بارودۆخەش خوێندنەوەی ئەوەی لێدەکرێت کە لە داهاتوودا مێژوو خۆی دووبارە بکاتەوە و گەلی عیراق جارێکی دیکە بە قووڵی بچێتەوە ناو لێکترازانێکی فراوان کە تیایدا تەنها کارەکتەرەکان گۆڕانکارییان بەسەردا هاتووە، بەڵام ترازان لەم قۆناغەدا لەوێدا جیاواز دەبێت لە ترازان لە قۆناغەکانی رابردوودا، کە عیراق بە کرداری بەرەو دابەشبوونی هەمیشەیی بڕوات.
پەیوەندییەکانی هەرێم و بەغدا بەرەو کوێ دەچێت؟
