لە گۆڕەپانی سیاسی عیراقدا، هەڵبژاردەکان زۆرن بەڵام لە هەمان کاتدا کەمیشن.
بەهۆی ئاڵۆزییە ناوخۆییەکان و دەستێوەردانە دەرەکییەکان هەموو رێکارە تیۆرییەکان کراوەن، بەڵام لە کردەوەدا داخراون. عیراق ئەمڕۆ لەسەر زەمینەیەکی لاواز راوەستاوە بەهۆی جیاوازیی کارە پێشینەکان (ئەولەویات) لە نێوان هێزە سیاسییەکان، جا چ رەسمی بن یان نارەسمی، حزبی بن یان نا حزبی، تەنانەت لە ئاستی گروپ و پێکهاتەکانیش کە بەردەوام گۆڕانکاریی بەسەردا دێت.
دابەشبوونە ناوخۆییەکان: کارە پێشینە دژبەیەکەکان: کاری لە پێشینەی هێزە سیاسییەکانی عیراق بەپێی پاشخانی مەزهەبی، نەتەوەیی و ناوچەییان دەگۆڕێت، شیعەکان کە بەهێزترین هێزی سیاسین بەپێی پێوەرەکانی هەژموونی سیاسییان، چاویان لەسەر چەسپاندنی دەسەڵات و کەمکردنەوەی گوشاری دەرەکییە.
لە کاتێکدا کورد سەرقاڵی پرسەکانی بودجە و دابینکردنی مووچەی فەرمانبەر و لەگەڵ یاسای نەوت و گاز و هەناردەکردنی نەوت بەو مەرجانەی خۆی.
سوننەکانیش کاری پێشینەیان لە پاراستنی ئەو دەستکەوتانەی دوای ساڵانێک لە پەراوێزخستن کە بەدەستیان هێناوە چڕبۆتەوە، ئەویش لە سایەی سەپاندنی سیستمی دابەشکردنی وردی پشکەکان کە هاوسەنگیی نێوان پێکهاتەکانی راگرتووە.
پەرەسەندنی ناکۆکییەکان
ناکۆکییەکان تەنها لە سنووری تائیفی و نەتەوەکان ناوەستن، بەڵکو درێژ دەبنەوە بۆ نێو خودی پێکهاتەکان.
ئەمڕۆ هەڵوێستی کورد، لە نێوان حزبە سەرەکییە سیاسییەکاندا وەک جاران یەکگرتوو نییە، تورکمان و ئاشوورییەکانیش لە بیروڕا و هەڵوێستەکاندا دابەشبوون، تەنانەت لە ناو ماڵی شیعە و سوننەشدا لە نێوان گروپە جیاوازەکاندا ململانێی ناوخۆیی هەیە کە قەیرانی هاوئاهەنگی نیشتمانیی قووڵتر دەکاتەوە.
لە نێو ئەم ناکۆکییە ناوخۆییانەدا، یاریکەری دەرەکی وەک بەهێزترین و کاریگەرترین هێز دەردەکەوێت. هێزە هەرێمی و نێودەوڵەتییەکان تەنها چاودێریی عیراق ناکەن، بەڵکو کار لەسەر بەڕێوەبردنی ئەم دابەشبوونانە دەکەن بە شێوەیەک کە خزمەت بە ستراتیژییەکانی خۆیان بکات. ئەمڕۆ هیچ هێزێکی سیاسی کاریگەری عیراقی نییە کە پەیوەندیی بەهێزی لەگەڵ یەکێک لەم لایەنە دەرەکییانە نەبێت، کە بڕیاری عیراقی تا رادەیەکی زۆر لە بەردەم ئیرادەی نێودەوڵەتیدا سڕ دەکات..
گۆڕانکاریی لە عیراقدا چیتر تەنها پرسێکی ناوخۆیی نییە، بەڵکو بووە بە کێشەیەکی ئیقلیمی پەیوەست بە ململانێی هەژموونی هێزە گەورەکان. هەرچەندە قسەکردن لەسەر پێویستیی «بوومەلەرزەیەکی سیاسی و کۆمەڵایەتی» دەکرێت، بەڵام جێبەجێکردنی لەژێر لاوازیی ئیرادەی نیشتمانیدا دژوار دەبێت، چونکە زۆربەی رێکخراوە ناوخۆییەکان، خۆیان بەپێی بەرژەوەندییە دەرەکییەکان داڕشتووە، نەک بەپێی لۆژیکی دەوڵەتی نیشتمانی کە بۆ هاووڵاتیانی کار دەکات.
عیراق لە رووی ئاڵۆزییە سیاسییەکانیدا نموونەیەکی سیاسی سەیرە کە هیچ هێزێکی ناوخۆیی بەبێ پشتیوانی دەرەکی ناتوانێت گۆڕانکارییەکی ریشەیی بکات، لە هەمان کاتدا وا دەردەکەوێت کە ئەم پشتیوانییە تەنها بەپێی هەندیک مەرج ئامادە دەکرێت کە لە جیاتی چارەسەرکردنیان دووبارە قەیرانەکان بەرهەم دەهێنێتەوە.
لەبەردەم ئەم واقیعەدا، پرسیارەکە کراوە دەمێنێتەوە: ئایا عیراق دەتوانێت لەم بازنە داخراوە دەربچێت، یان داهاتووی هەر بەند دەبێت بە بەرژەوەندییەکانی ئەوانی ترەوە؟
