سەید موقتەدا سەدر بە كشانەوەی پەرلەمانتارەكانی جووڵەیەكی نوێی نواند، كە زۆر چاوەڕوانكراوبوو لەم كارەكتەرە سیاسییە، كە پەنا بۆ مانۆڕێ سیاسیی دەبات بۆ گوشار دروستکردن، بۆ بەدەستهێنانی دەستكەوتی سیاسیی و راکێشانی سۆزی جەماوەرەكەی بەتایبەتی لەناو پێكهاتەی شیعەدا، هەرچەندە ئەم كشانەوەیە تەنها پەرلەمان دەگرێتەوە و وەزیرەكانی لە حكومەتەكەی كازمی ناکشێنێتەوە، لەگەڵ ئەوەشدا كشانەوەی پەرلەمانتارانی سەدر، دیوێكی تریشی هەیە، كە ئەویش نا ئومێدبوونی سەدرە لە سەركەوتنی پڕۆژەی پێكهێنانی حكومەتی زۆرینە.
پڕۆژەی حكومەتی زۆرینە
لەگەڵ بردنەوەی رێژەیەكی زۆری كورسییەكانی پەرلەمان لە هەڵبژاردنە پێشوەختەكەی نوێنەران لە پایزی ساڵی رابردوو، سەدر هاوپەیمانیی لەگەڵ پارتی دیموكراتی كوردستان و كوتلەی سیادەی سوننەكاندا پێكهێنا، هاوپەیمانییەكەش دروشمی دروستكردنی حكومەتی زۆرینەی لە عیراق بەرزكردەوە، لەو پێناوەشدا هەوڵێكی زۆری دا ئەو پڕۆژەیە سەر بگرێت، لە رێگەی هەوڵی راكێشانی هاوپەیمانی نوێ بۆ ناو بەرەكەی، لە سەربەخۆكان و هێزە سیاسییەكانی تری عیراق، بەڵام پڕۆژەكەی سەری نەگرت، لەبەر ناڕەزایی بەرەی بەرامبەر كە خۆی لە هێزەكانی ناو چوارچێوەی هەماهەنگی و كوتلەی عەزمی سوننە و چەند هێز و لایەنێکی تردا دەبینییەوە لەناویشیاندا یەکێتیی نیشتمانیی کوردستان کە ئەم چەند لایەنە زیاتر مکوڕ بوون لەسەر حکومەتی تەوافوقی، بەجۆرێک هەموو رەنگ و پێكهاتەكانی وڵات بەشداریی تێدا بكەن.
بەو جۆرە ركابەریی نێوان دوو بەرەی نێو پرۆسەی سیاسیی عیراق دەستیپێكرد كە تائێستا حەوت مانگ زیاترە لە دوای هەڵبژاردنەكەوە.
هەر ئەو ململانێ و جیاوازی دیدگایە لەناو ماڵی كورد و هەروەها ماڵی شیعە بە زەقی رەنگیدایەوە و بەوەش پرۆسەی سیاسیی گەیشت بە جۆرێک لە بنبەست.
بۆ سەرخستنی پڕۆژەكەی لەناو پەرلەمان کە نەیتوانی زۆرینەی پەرلەمانی بەدەستبهێنێت، هەم بۆ دیاریكردنی كاندیدی سەرۆك كۆمار و هەمیش بۆ پێكهێنانی حكومەتی ئایندەی عیراق.
ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق
كشانەوە لە پەرلەمان
بەردەوامی ململانێكان و بە بنبەست گەیشتن لە پڕۆسەی سیاسیدا، سەدر و كوتلەكەی گەیاندە ئەو بڕوایەی کە پڕۆژەی زۆرینەی سیاسیی قورسە سەر بگرێت لە وڵاتدا، هەموو هەوڵەكانیشی بۆ راكێشانی سەربەخۆكان و هێزی تر بۆ ناو هاوپەیمانییەکە، ئاكامێکی ئەوتۆی لێ نەکەوتەوە.
لەبەر هەموو ئەوانە، سەید موقتەدا بڕیاری كشانەوەی سەرجەم پەرلەمانتارەكانی دا، كە ژمارەیان 74 پەرلەمانتارە، كە سەرجەمیان دەستلەكاركێشانەوەیان پێشكەش بە محەمەد حەلبوسی سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران كرد، ئەویش ئیمزای رەزامەندیی خۆی لەسەر داناوە، هەرچەندە بە وتەی یاساناسان و شارەزایان پێویستە دواتر بە دەنگدانی پەرلەمان رەزامەندیی لەسەر ئەو دەستلەكاركێشانەوە بە کۆمەڵە بدرێت نەك تەنها بە ئیمزای سەرۆكی ئەنجومەنی نوێنەران.
لە حاڵیكدا ئەگەر دەستلەكاركێشانەوەی ئەو نوێنەرانە بخرێتە دەنگدانەوە، ئەوا دەبێت بە دەنگی زۆرینەی ئامادەبووانی دانیشتنی ئەنجومەنەکە بێـت، چونكە هەر نوێنەران خۆی مافی رەزامەندیی هەیە لەسەر دەستلەكاركێشانەوەی پەرلەمانتارەكانی كوتلەی سەدر.
ئەگەر پێشهاتی تریش نەیەتەڕێ، ئەوا سەدر و كوتلەكەی سوورن لەسەر ئەو هەڵوێستەیان، بەتایبەتی كە تەواو دەزانن، لە سایەی ناڕەزایی چوارچێوەی هەماهەنگیدا ناتوانن ببن بە كوتلەی زۆرینەی شیعە.
كاریگەریی لەسەر پرۆسەی سیاسیی
ئەوەی گومانی تێدا نییە، رەوتی سەدر هەر وەكو چۆن لەساڵانی پێشوودا، كاریگەری لەسەر گۆڕەپانی سیاسیی هەبوو، ئەوا ئێستاش بەهەمان شێوە كاریگەری دەبێت، ئەگەر لە حكومەتدا بێت یان لە ئۆپۆزسیۆن.
ئێمە دەزانین ئەم رەوتە و سەرۆكەكەی زۆرجار توانیویانە شەقام بجووڵێنن بەتایبەتی لە بەغدا و ناوچەكانی باشووردا، سوودیشیان لە ناڕەزایی خەڵكی ئەو ناوچانە وەرگرتووە، بەتایبەتی بەهۆی نەبوونی خزمەتگوزارییە سەرەتاییەكانی وەكو ئاو و كارەبا، هەر بەو هۆیەشەوە لە هەڵبژاردندا توانیویانە دەنگی پێویست لەناو شەقامی شیعەدا بەدەستبهێنن، بەڵام ئەوەی كێشەی بۆ دروستكردوون، ئەوەیە لایەنەكانی تری ناو شەقامی شیعەش زۆر بە هێزن كە ئێستا لەناو چوارچێوەی هەماهەنگیدا یەكیان گرتووە و كوتلە و هێزێكی گەورەی ناو ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراقن.
ئەو دوو بەرەیەش لەناو ماڵی شیعەدا، كاریگەریی گەورەیان لەسەر پرۆسەی سیاسیی وڵات هەیە و بەشێكی زۆری بنبەستی سیاسی، دەگەڕێتەوە بۆ جیاوازیی دیدگا و تێڕوانینی ئەم دوو لایەنە سەبارەت بە ئیدارەدانی عیراق و حكومڕانیکردنی.
واتا ئەگەر ماڵی شیعە واتا سەدرییەكان و چوارچێوەی هەماهەنگی كێشەكانی نێوانیان چارەسەر نەكەن، ئەوا بنبەستی سیاسیی بەمجۆرە دەمێنێتەوە و رەنگە خراپتریش ببێت، دوای بڕیاری سەدر بە كشانەوە لە پەرلەمان، رەنگە شەقامی شیعە و بەتایبەتی هەوادارەكانی بجووڵێن دژ بە هەر حكومەتێك کە لە دەرەوەی خواستی ئەو پێكبێت.
پەرلەمان هەڵدەوەشێتەوە؟
بە پێی لێدوان و شرۆڤەی بەشێكی زۆری لە شرۆڤەکارانی سیاسیی، یەكێك لە ئەگەرە بەهێزەكان بۆ پرۆسەی سیاسیی دوای هەڵبژاردن و لە سایەی مانەوەی بنبەستی سیاسیی و نەگەیشتن بە چارەسەر لەناو ماڵی شیعە و هەروەها لەناو ماڵی كوردیشدا، ئەوەیە پەنا ببرێتە بەر هەڵوەشاندنەوەی پەرلەمانی عیراق و رووكردنە هەڵبژاردنێكی تر، كە ئەوەش راستە كارێكی قورس و ئامادەکاریی زۆری دەوێت، بەڵام ئەگەرێكی زۆر لۆژیكییە، بەهۆی سووربوونی لایەنە سیاسییەكان لەسەر هەڵوێستەكانیان و مل نەدانی هیچ لایەكیان بە خواستەکانی لایەنەکەی دیکە.
