کۆماری عەرەبیی سوریا، دەوڵەتێکی سەربەخۆیە کە سەروەریی تەواوی هەیە، قەوارەیەکی جوگرافی و سیاسیی تەواوە کە نابێت دابەشبکرێت و نابێت دەستبەرداری هیچ بەشێکی ببین»، ئەمە دەقی مادەی یەکەمی راگەیەندراوی دەستووریی سوریایە کە ئەحمەد شەرع، سەرۆک کۆماری راگوزەری سوریا واژۆی لەسەر کرد و چووە بواری کارپێکردنەوە.
بەپێی ئەو دەقە، سوریای نوێ، کۆمارێکی عەرەبییە و یەک ئاڵا و خاکە و بۆ بەشکردن نابێت، بەکورتی و کوردی، رەتکردنەوەی سیستمی فیدراڵی و هەر جۆرە ناوێکی دیکەی خۆسەرییە کە دەستوور بیسەلمێنێ، پێموایە شیکردنەوەی دیکە هەڵناگرێ.
راستە بەپێی رێککەوتنی ئەحمەد شەرع و مەزڵوم عەبدی، باس لە مافی یەکسان بە هاووڵاتییانی سوریا بە هەموو پێکهاتەکانییەوە کراوە، بەڵام راگەیەندراوە دەستوورییەکە دان نانێت بە هیچ قەوارەیەکی لامەرکەزیدا و سوریایشی بە «کۆمارێکی عەرەبی» ناساندووە، یانی مەترسییەکانی دەسەڵاتی داهاتوو هەر بەردەوام دەبن و ئاسان قەوارە کوردییەکەی باکووری رۆژهەڵاتی سوریا ناسەلمێنن.
ئیدارەی نوێی سوریا روونە بڕوای بە لامەرکەزی نییە بۆ رۆژئاوای کوردستان، راستییەکەی ئەوە تەنها ستراتیژ و لۆژیکی خۆیان نییە، بەڵکو ئیلهام لە سیاسەتی تورکیاوە وەردەگرێ و کێشەی کورد بۆ هەندێک مافی سادەی وەکو قسەکردن و هاوڵاتیبوون و خوێندن بە زمانی کوردی بچووک دەکاتەوە، راستە ئەوانە باش و گرنگن، بەڵام شوناسی نەتەوەیی و سیاسی و مێژوویی دۆزی کورد پەراوێز دەخات و نایسەلمێنێ.
لە بارودۆخی وادا، بە لەبەرچاوگرتنی مەترسییەکان لە رێگەی دەستووری نوێی سوریاوە، جووڵەی کاریگەری رۆژئاوای کوردستان گرنگە، پێکهاتنەوەی سەرجەم هێزە کوردییەکان و وەلاوەنانی ناکۆکییەکان و رێککەوتنیان لەسەر پرۆژەیەکی کوردی بۆ رووبەڕووبوونەوەی مەترسییەکان، چونکە ئاشکرایە تا سوریای شەرع بەهێزتر بێت، کەمتر گوێ لە خواستە نەتەوەییەکانی کورد دەگرێت و گوشاری زیاتریان لێدەکات.
لەگەڵ ئەوەشدا، بژاردەی دیپلۆماسی زۆر گرنگە و پێویستە پەیوەندییەکان لەگەڵ وڵاتانی زلهێز پتەوتر بکرێن و بکرێنە کارتی گوشار لەسەر شەرع و دەسەڵاتەکەی بۆ ئەوەی مافە نەتەوەییەکانی کورد بسەلمێنن و ئیدارەی خۆسەر بکرێتە دیفاکتۆ و لەلایەن سوریای ناوەندییەوە قبوڵ بکرێت، ئەگەر ئەوە نەکرێت ئەوا دەرفەتەکە لەدەست دەچێت و ئەستەمە وا زوو دەرفەتی دیکە بۆ کوردی رۆژئاوا هەڵبکەوێتەوە.
