لەم بابەتەمدا مەبەستم لە جەنگی حوزەیرانی ساڵی 1967ە كە لە 5ی حوزەیران تا 10 حوزەیرانی هەمان ساڵی خایاند و بە جەنگی شەش رۆژە بەناوبانگە، كە لە نێوان وڵاتانی عەرەبی و ئیسرائیل هەڵگیرسا، لەگەڵ جەنگی 12 تا 24ی حوزەیرانی ئەمساڵ كە لە نێوان ئێران و ئیسرائیلدا روویدا، هەوڵیش دەدەم بەراوردێك لە نیوانیاندا بكەم .
جەنگی حوزەیرانی 1967
جەنگی حوزەیرانی 1967 لە نێوان میسر و سوریا و ئوردن و دواتر عیراق لەلایەك و ئیسرائیل لەلایەكی ترەوە بەرپابوو، ئەم جەنگە لای ئیسرائیلییەكان بە شەڕی شەش رۆژ و لە ئەدەبیاتی سیاسی عەرەبیدا زیاتر بە نەكسە و شكستی 1967 ناسراوە، چونكە ئیسرائیل توانی لەو جەنگەدا رووبەرێكی زۆری خاكی عەرەب داگیر بكات، كە لەم ناوچانە پێكهاتبوو نیمچە دوورگەی سینا، بەرزاییەكانی جۆلان، كەناری خۆرئاوای رووباری ئوردن بە قودسی شەرقیشەوە، كەرتی غەزە، كە بە هەمووی دەكاتە 69,347 هەزار كیلۆمەتری چوارگۆشە، ئەگەر ئەو رووبەرەش بەراورد بكەین بكەین لەگەڵ ئەو رووبەرەی كە ساڵی 1948 دەوڵەتی ئیسرائیلی لەسەر دامەزرا 20,700 هەزار كیلۆمەتری چوار گۆشە بوو، بەم بەراوردە ئەوەمان بۆ روون دەبێتەوە ئەو زەوییەی كە لە شكستی 1967 دا عەرەب لە دەستیاندا سێ ئەوەندە و نیوی ئەو خاكە بوو كە لە ساڵی 1948 ئیسرائیلی لەسەر دامەزرێنرا.
هەرچەندە هەرسێ وڵات (میسر و ئوردن و سوریا) خاوەنی 355 هەزار سەرباز و 1800 تانك و زیاتر لە 512 فڕۆكەی جەنگی و 80 كەشتی جەنگی بوون ئەمە چ جای 160 رۆكێت كە هی میسر بوو، چونكە وڵاتەكانی تر رۆكێتیان نەبوو، لەبەرامبەردا ئیسرائیل 240-260 هەزار سەربازی هەبوو، لەپاڵ 1400 تانك و 380 فڕۆكەی جەنگی و 20 كەشتی دەریایی و 50 رۆكێت، بەڵام راهێنان و پشتیوانی ئەمریكا و بەریتانیا و فەرەنسا لە لە ئیسرائیل وایكرد جەنگە بباتەوە.
لەو جەنگەدا و بە گوێرەی ئامارەكانی دەزگای ناوەندی ئاماری فەلەستینی 15 تا 25 هەزار عەرەب كوژرا و نزیكەی 45 هەزار كەس برینداربوون، لەبەرامبەردا 650 تا 800 ئیسرائیلی كوژران و 2000 ئیسرائیلیش برینداربوون، زیاتر لە 300 هەزار فەلەستینی ئاوارە بوون كە زۆربەیان تا ئێستا لە ئوردن نیشتەجێن، دواتر و بە بڕیاری 233 ی ئەنجومەنی ئاسایش لە 10 حوزەیران جەنگەكە وەستا، تائێستاشی پێوە بێت ئەو زەوییانەی ئیسرائیل بەدەستیهێنا لەو جەنگەدا، جگە لە سینای میسر نەگەڕاوەتەوە و دۆخی غەزەش دەبینین چۆنە .
لێرەدا بە درێژی باسی هەموو لایەنەكانی شكستی عەرەب ناكەم لە جەنگی 1967 دا، بەڵام ئەو نا هاوسەنگییەی لەوكاتەوە روویدا تا ئەمڕۆ درێژەی هەیە و پاشەكشەی عەرەب لەوێوە سەرچاوەی گرت و بە شەڕی تشرینی 1973یش نەهاتنەوە مایە.
دوای تێپەربوونی 48 ساڵ بەسەر جەنگی شەش رۆژەی 1967دا، بەراوردكردنی لەگەڵ جەنگی 12 رۆژەی 2025 جیاوازییەكەیان ئاسمان و رێسمانە، چونكە سوپا و تانك رۆڵیان نەبوو، بەڵكو (درۆن) و رۆكێتی هایبەر سۆنیك و مانگی دەستكرد و زیرەكی دەستكرد رۆڵیان هەبوو تێیدا
جەنگی حوزەیرانی 2025
ئەم جەنگەی ئەمساڵیش لەنێوان ئێران و ئیسرائیل و بە بەشداری ئەمریكا، كە دوانزە رۆژی خایاند، لایەنی یەكەمی ئیسرائیل بوو كە وەكو حوزەیرانی 1967 پەلاماردەر بوو، بەڵام بۆ سەر وڵاتانی عەرەبی نا بەڵكو بۆ سەر ئێران، هێرشەكانیشی لە زەوییەوە نا بەڵكو لە ئاسمانەوە بوو بۆ سەر ئێران، ئیستا دوای تێپەڕبوونی 48 ساڵ بەسەر جەنگی شەش رۆژەدا، بەراوردكردنی ئەو دوو جەنگ جیاوازییەكەیان ئاسمان و رێسمانە، سوپا و تانك رۆڵیان نەبوو، بەڵكو فڕۆكەی بێ فرۆكەوان (درۆن) و رۆكێتی هایبەر سۆنیك و فڕۆكە و تەكنۆلۆژیا و مانگی دەستكرد و زیرەكی دەستكرد و رادار و هەواڵگری بە تازەترین جۆرەكانی تەكنۆلۆژیای پێشكەوتوو جەنگەكە بەڕێوە چۆ، بۆیە زیانەكانیش جیاوازبوون لەگەڵ جەنگی 1967دا، زیانی ئیسرائیل لەم جەنگەدا 28-29 كوژراو و برینداربوونی 1000-3430كەس بوو، زیانی ئێرانیش بە گوێرەی زانیارییەكانی وەزارەتی تەندروستی خۆیان 609-610 كوژراو و 4700 بریندار بوو، كە سەركردەی سەربازی و زانای ئەتۆمیشی تێدابوو .
پاشەكشەی عەرەب
ئەوەی سەیرە پاشەكشەی نەتەوەی عەرەب و وڵاتانی عەرەبییە لە خاوەندارێتی كێشەی فەلەستین، بە تایبەتی دوای شكستی 1967 و شەڕی تشرینی 1973، كە لەوە بەدوا ناسیونالیزمی عەرەبی شكستی هێنا لە بەدەستهێنانی هیچ سەركەوتنێك و زیاتر هەوڵی ئاشتی و دیپلۆماسی دەدا بۆ چارەسەركردنی كێشەی فەلەستین، لە نموونەی ئەوەش ئەنوەر سادات پەیماننامەی كامپ دێڤیدی لەگەڵ ئیسرائیل ئیمزا كرد و سینای وەرگرتەوە، رێكخراوی ئازدیخوازی فەلەستین بە سەركردایەتی یاسر عەرەفات رێككەوتننامەی ئۆسلۆی ئیمزا كرد لەگەڵ ئیسرائیل و دەسەڵاتی فەلەستینی دامەزراند، بەڵام دواتر و دوای سەرهەڵدانی بزوتنەوەی حەماس لە غەزە یارییەكەی لێ تێكدا، لەوە بەدواش عەرەب كێشەی فەلەستینی بۆ فەلەستینییەكان بەجێهێشت، ئێستاش كە رێككەوتنامەی ئەبراهامی هاتۆتە ئاراوە و بەشی زۆری وڵاتانی عەرەبی پەیوەندییان لەگەڵ ئیسرائیل دامەزراندووە، جارێك توركیا و جارێك ئێران خاوەندارێتی لە مەسەلەی فەلەستین دەكەن، ئەگەر توركیا هەر بە دروشم و زارەكی كاری لە سەر كردبێت، ئەوا ئێرانییەكان لەم جەنگەدا ئەوەیان بە ئیسرائیل كرد كە لە مێژووی 78 ساڵەی خۆیدا پێی نەكرابوو، پرسیارە گرنگەكەش لێرەدا ئەوەیە، ئایا دوای ئەم جەنگە، ئێران هەڵوێستی چۆن دەبێت بەرامبەر كێشەی فەلەستین؟ ئەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاستی نوێ كە ئیسرائیل بانگەشەی بۆ دەكات دەوڵەتی بۆ فەلەستینییەكان تێدا جێ دەبێتەوە؟
جەنگی 6 رۆژەی عەرەب - ئیسرائیل ساڵی 1967
جەنگی 12 رۆژەی نێوان ئێران و ئیسرائیل بە بەشداریی ئەمریکا
