من و رەوسەی قەڵەمەكەی مومتاز حەیدەری

پ. د. ئەحمەد حەمەدئەمین

(مومتاز حەیدەری و رۆڵی لە رۆژنامەنووسیی كوردیدا «رۆژنامەی هاوكاری  وەك نموونە»)، ناونیشانی كتێبێكی دوو بەرگی بە قەبارە (942) لاپەڕەییە. بەندە ئامادەكردن و نووسین و شیكردنەوەی بۆ ئەو قۆناغە  كردووە، كە حەیدەریزادە وەك رۆژنامەنووس و پەیامنێر لە رۆژنامەی هاوكاریدا كاری كردووە.
ئەم بەرهەمە لەگەڵ (16) بەرگی دیكەی كتێب، كە مومتاز حەیدەری ناوی ناوە «رەوسەی قەڵەمەكەم»، لە هەولێر لە چاپخانەی رۆژهەڵات چاپكراوە و لە رێوڕەسمێکی شایستەدا لە رۆژی 5ی ئابی 2023 لە هۆڵی پێشەوا لە هەولێر ناساندنی بۆ دەكرێت.
ساڵی 2018 مومتاز حەیدەری، حەیدەرینامەی بە چوار بەرگ بە چاپ گەیاند و لە كتێبخانەی زەیتون لە هەولێر رێوڕەسمی ناساندنەکەی بەڕێوەچوو، بەندە لەوێدا لەبەردەم ئامادەبوواندا رووی دەمم كردە مامۆستایانی زانكۆی سەلاحەدین، كۆلێژی ئاداب بەشی مێژوو و ئاماژەم بۆ ئەوە كرد، كارەكانی مومتاز حەیدەری شایستەی ئەوەن كارێكی زانستی (ماستەر یان دكتۆرا)یان لەبارەوە بکرێت، ئاماژەم بۆ ئەوەش كرد تا لە ژیاندا ماوە با بیر لەوە بكەینەوە. ئەوە بوو دواتر بۆ چەند جارێكی دیكە بە خزمەتی مامۆستا مومتاز گەیشتم و لەو بارەیەوە قسەمان كرد، لای خۆمەوە بەڵێنی ئەوەم پێدا كارێكی بۆ بکەم شایستەی هەوڵ و ماندووبوونیان بێت. 
رۆژان هات و رۆژان رۆیی لە پەراوێزی كارێكی زانستیمدا لەژێر ناونیشانی «بایەخی نووسینەوەی مێژووی كورد لە رۆژنامەی هاوكاریدا 1970 – 1975» ژمارەیەكی زۆر لە نووسین و رێپۆرتاژم لە رۆژنامەی هاوكاری بە ناوی مومتاز حەیدەرییەوە بەرچاو كەوت، لە تەك كارەی خۆمدا فوڵدەرێكی تایبەتم بۆ كردنەوە و هەڵم گرتن، ئاكام بوون بە (175) بابەت. 
لە ئێوارەیەكدا زەنگی تەلەفۆنم بۆ مامۆستا مومتاز لێدا و پێم وت ئەگەر كاتت هەبێت پێم خۆشە ئەم ئێوارەیە لە كاتت بگرم، وەڵامی دامەوە بە خۆشحاڵییەوە چاوەڕوانتان دەبم. لەگەڵ خۆمدا كۆمپیوتەرەم هەڵگرت روومكردە ماڵی مومتاز حەیدەری، مامۆستا بەڕێزەوە پێشوازیی لێكردم بێ ئەوەی ئاگاداری ئەوە بێت مەبەستی سەردانەكەمان چییە. 
دوای بەخێرهێنان و دەمەتەقەیەك، كۆمپیوتەركەم كردەوە، پێم وت مامۆستا بیرتە بەڵێنی ئەوەم پێدایت كارێكی زانستی لەبارەی كارەكانتەوە بکەم؟ فەرموو لە رۆژنامەی هاوكاری (175) بابەتی ئێوەم دۆزیوەتەوە، دەكرێت هەموو وتارەکانتان جارێكی دیكە تایپ بكرێنەوە و توێژینەوەیەكیان لەبارەوە بکرێت. 
مامۆستا بەو دەستپێشخەرییە بەندە زۆر دڵخۆش و سەرسام بوو، فرمێسكی شادی بە چاوەكانیدا هاتە خوارەوە. ئەنجام لەو دانیشتنەوە بڕیاری ئەوەماندا دەست بە هەنگاوی كارەکانمان بكەین، سەرەتا دەست بە تایپكردنەوەی بابەتەكان کرا وەك خۆیان. 
دوای ئەوە كەوتینە بیركردنەوەی لەوەی ناونیشانی بەرهەمەكە چی بێت! جگە لە تایپكردنەوەی بابەتەكان، چی دیدكەیان بۆ بكەین؟ سەرەنجام لەسەر ناونیشانی بەرهەمەكەی، كە ئێستا كە لەبەردەستدایە دڵنیابووینەوە، ئینجا ناوەڕۆكی كتێبەكەمان بەم شێوەیەی خوارەوە دابەشكرد. 
ناوەڕۆکی کتێبەکە
لە تەوەری یەكەمدا: بە چەند سەرەقەڵەمێك لامان لە ژیانی مومتاز حەیدەری كردەوە.
لە تەوەری دووەمدا: پوختەیەكمان لەبارەی رۆژنامەی هاوكاری نووسی لەو قۆناغەی مومتاز حەیدەری كاری تێداكردووە.
لە تەوەری سێیەمدا، دیدارێكمان لەگەڵ مامۆستا مومتاز کرد و پرسیار و وەڵامەكان پەیوەست بوون بە قۆناغی كاركردنی لە رۆژنامەی هاوكاریدا. 
لە تەوەری چوارەم، بیبلیۆگرافیایەكمان بە ناونیشانی بابەتەكان ئامادەكرد. 
لە تەوەری پێنجەم: كەوتینە خوێندنەوە و شیكردنەوەی ناوەڕۆكی ئەو (175) بابەتەی مومتاز حەیدەری بۆ رۆژنامەی هاوكاری نووسیون و ئامادەی كردوون.
لە تەوەری شەشەمدا: تەواوی بابەتەكانمان بەپێی ریزبەندیی ژمارەكانی رۆژنامەی هاوكاری دانایەوە، بەڵام لەگەڵیدا وێڕای رەچاوكردنی پاراستن و ئەمانەتی زانستی، رێنووسی بابەتەكانمان گۆڕی بۆ رێنووسی ئێستا، هەڵەی رێنووس و پاش و پێشی هەندێك لە رستەكان، كە بە زەقی دیاربوون چاكمان كردنەوە. لەو شوێنانەشی پێویستی بە روونكردنەوە هەبوو پەراوێزمان بۆ دانان.
دوای ئەو هەنگاوانە و وردبوونەوەمان لە ناوەڕۆكی بابەتەكان، بینیمان ناوی زۆرێك لە كەسایەتی و رێكخراوی سیاسی و پیشەیی هاتوون، تێكڕایان بۆ كاری دیكەی زانستی گرنگ و بایەخی خۆیان هەیە، لەو سۆنگەیەوە، بڕیاری ئەوەماندا لە كۆتایی كتێبەكەدا هەم پێڕست بۆ ناوەكان، هەمیش بۆ ناوی شوێنەكان ئامادەبكەین، بۆئەوەی هەر توێژەرێك و خوێنەرێك بیەوێت بە دوای شتێكی دیاریكراودا بگەڕێت بە ئاسانی دەستی بكەوێت. 
چەند خاڵێکی گرنگ
دواجار لە ئەنجامی ئەو كارەدا گەیشتینە چەند خاڵێك دەكرێت لێرەدا پوختیان بكەینەوە. 
1- وێڕای ئەوەی مومتاز حەیدەری قۆناغەكانی خوێندنی تەواو نەكردووە، بەڵام ژینگەی پەروەردەبوونی و هەوڵی تاكەكەسی و سووربوونی خۆی، كاریگەریی لەسەر بەرزبوونەوەی ئاستی رۆشنبیری و دەركەوتنی ناوبراو وەك نووسەر و رۆژنامەنووس هەبووە. 
2- مومتاز حەیدەری لە سەروبەندی كاركردن لە رۆژنامەی هاوكاریدا كەسێكی چالاك و خاوەن قەڵەمێكی هەمەڕەنگ بووە، بەمەش لەو پێودانگەدا ژمارەی بابەتەكانی شایەتی ئەوەی بۆ دەدەن.
3- كارە رۆژنامەوانییەكانی مومتاز حەیدەری لە رۆژنامەی هاوكاریدا لەبەرئەوەی بەشێكی لەنێو واقعی ئەو سەردەمەدا نووسراون، دەكرێت وەك سەرچاوەیەكی مێژوویی متمانە پێكراو بۆ كاری زانستی پشتیان پێ ببەسترێت.
4- ئەگەرچی ئەو قۆناغەی مومتاز حەیدەری لە رۆژنامەی هاوكاری كاری تێدا كردووە، لە رووی سیاسییەوە قۆناغێكی نوێ بووە، بەڵام لەنێو بابەتەكانیدا درك بە بوونی كێشە و گرفتی بەرچاو لەڕووی سیاسی، ئابووری و كۆمەڵایەتی دەكرێت، بە بەڵگەی ئەوەی مومتاز حەیدەری لە هەندێك لە كارەكانیدا وەك رۆژنامەنووسێكی ئۆپۆزسیۆن دەركەوتوو و بۆ كێشە و گرفتەكان بەدواداچوونی كردووە.
5- لەنێو بابەتەكانی تایبەت بە كێشە و گرفتە كۆمەڵایەتییەكان ئەوەی دەخوێندرێتەوە، كە تا ئەوكاتەش لە كۆمەڵگەی كوردیدا قبووڵی ئەوە نەكراوە لە نێو شارەكاندا ژنان لە تەك پیاواندا كار بكەن و یەكسان بن. 
گرنگی ئەم کتێبە
بە گشتی كار و چالاكی و نووسینەكانی مومتاز حەیدەری لە ماوەی نێوان ساڵانی (1970 – 1976) لە رۆژنامەی هاوكاریدا، گرنگی و بایەخی خۆیان هەیە، لەبەرئەوەی بابەتەكانی ناوبراو ئامادەی كردوون و بڵاوی كردوونەتەوە، دەرخەری سەدان رووداوی گرنگیی سیاسی، ئابووری، كۆمەڵایەتی، رۆشنبیری، مێژوویی و كەلتوریی هەمە چەشنی ئەو قۆناغەن، لەو چوارچێوەیەشدا لەبەر رۆشنایی زانستی مێژوو و كایەكانی ژیانی ئەو سەردەمەدا، دەكرێت بە بایەخەوە سەیریان بكەین و زانیارییان لێ وەربگرین.   
ئاشكرایە كاری لەو شێوەیە، چەندە پێویستی بە شەونخوونی و پشوودرێژی هەیە، ئەوەندەش پێویستی بە هاوكاریی و هاوئاهەنگیی خەڵكانی دیكەیە، تا ئەوەی گرفتەكانی بەردەمی تێپەڕێنرێن و كارەكە بە ئەنجام بگات، بۆ ئەو مەبەستەش سوپاسی هاوكاری و هەماهەنگی بەڕێزان مامۆستا مومتاز حەیدەری، هیوا عەباس، هەژیر هیوا، بەڕێزان لە بنكەی ژین بەتایبەتی مامۆستا رەفیق ساڵح دەكەم، لەبەرئەوەی ئەگەر یارمەتی و بە دەنگەوە هاتنی ئەوان نەبوایە، رەنگە بەرهەمەكە بەو شێوەیە سەركەوتوو نەبوایە، كە ئێستا لەبەر دەستدایە.