ئێستا ئەم دەستەواژەیە لە ناوەندی رۆشنبیری كوردیدا زۆر دەگوترێتەوە، بەڵام پرسیار ئەوەیە ئایا ئەم دەستەواژەیە چەندە راستە؟ یان دەتوانێت دەقێكی سەقەتی چیرۆك یان رۆمان یان كتێبی بیرەوەریی پڕ درۆ و دەلەسە لە رەخنەی توند و تەنانەت تووڕدانیش قوتار بكات؟
ئەم ساڵانەی دوایی نووسینی رۆمان و چیرۆك و نووسینەوەی بیرەوەریی لە برەودایە، ژمارەیەكی زۆر قەڵەم بەدەست دەستیان بۆ ئەم بابەتانە بردووە، جا چەندیان شارەزان و چەندیان نەشارەزایانە ملیان پێوەناوە، ئەوەیان بابەتێكە كاتی دەوێ، دەبێ بەوردی بابەتەكان بخوێنرێتەوە و رەخنەگرەكان قسەی لەبارەوە بكەن. بەڵام ئێمە لێرەدا لەبارەی بابەتێكەوە دەدوێین، ئەویش ئەوەیە ئایا كوردییەكی پاراو یان زمانێكی جوان، دەتوانێت عەیب و عاری دەق و نووسراو داپۆشێت؟ بە تایبەتی چیرۆك و رۆمان و بیرەوەری. ئەم سێ بوارە زۆر جیاوازن، لەگەڵ ئەوەی خاڵی هاوبەشیان هەیە. راستە زمان گرنگە، داڕشتن گرنگە، دەقێك یان رۆمانێك ئەگەر زمانەكەی جوان نەبێ خوێندنەوەی ئەستەمە و خوێنەر تاقەتی نییە لەتەك رووداوەكانیدا بڕوات. زمان و داڕشتن خاڵێكی گرنگن. رۆماننووس و چیرۆكنووس دەبێ كوردییەكی جوان بزانێ و بەسەر زمانەكەدا زاڵبێ. ئەمما زمانی جوان و داڕشتن و رستەسازی عەیب و عاری چیرۆك و رۆمان ناشارێتەوە، هەروەها بیرەوەریی پڕ درۆ و خۆهەڵكێشان ناكاتە بیرەوەرییەكی جێی متمانەی توێژەرانی مێژووی نوێ، چونكە بیرەوەریی ئەوەندەی پێویستی بە گێڕانەوەی راستییەكانە لە هەلومەرجی خۆیاندا وەكو خۆیان بەپێی داتای ورد، پێویستی بە زمانی جوان و رستەی شیعری نییە.
چیرۆكنووس و رۆماننووس دەبێت شارەزای هونەری چیرۆك و رۆمان بێت، ئینجا شارەزای زمان و رستەسازی، چیرۆك و رۆمانی سەركەوتوو ئەوەیە، لە ئاستێكی هونەری بەرزدا بێت، نەك ئاستی هونەری سفر بێت و بە زمانێكی جوان نووسرا بێت. نووسەر دەبێ بزانێ چۆن دەنووسێ نەك چەند دەنووسێ، چیرۆك و رۆمان دەبێت رەگەزەكانی چیرۆك و رۆمانیان تێدا بێت، دیارە بە رەچاوكردنی جیاوازییەكانی نێوان ئەم دوو ژانرەوە، ئەگەر رۆماننووس بۆ نموونە نەزانێت كارەكتەری رۆمان سێ رەهەندی هەیە، رەهەندی كۆمەڵایەتی و دەروونی و فیزیكی، پێویستە قەڵەمەكەی دانێ و شەڕ بە رۆمان نەفرۆشێت، خوێنەری رۆمان كاتێ رۆمانێك دەخوێنێتەوە دەبێ بەباشی كارەكتەرەكانی بۆ روون كرابێتەوە. بەڵام ئەمە لە چیرۆكدا وانییە، كارەكتەری چیرۆك راگوزەرە. كەسێك و رووداوێك هەیە و خێرا و تیژتێپەڕە، پێویست ناكات بە ناخی كارەكتەر و رووداوەكاندا رۆبچێت. جا لە مەسەلەی زمانیشدا شتێكی دیكەش هەیە زمانی گێڕانەوە نابێ لەگەڵ زمانی فەلسەفە و زانست دیكەدا تێكەڵ بكرێ.
كورت و كرمانجی دەستەواژەی (زمانەكەی جوانە) قەت نابێتە پردی پەڕینەوەی چیرۆكێكی سەقەت و رۆمانێكی وێران و بیرەوەریی پڕ درۆی شاخدار بۆ ناوی كتێبخانەی كتێبە نەمرەكان، ئەگەر ئەمڕۆش بێدەنگی لەم دەق و كتێبە سەقەتانە بكرێت رۆژگاری تووڕدانیان هەر دێت.
ئاکار نەجم
