رزگار شێخ حه‌سه‌ن
په‌روه‌رده وه‌ك یه‌كێك له پڕۆسه گرنگه‌كانی گه‌شه‌پێدانی كۆمه‌ڵگە و بونیادنی كه‌سێتی تاك، ده‌توانێت رۆڵی گرنگ ببینێت له پێشخستنی كۆمه‌ڵگە و به‌دیهێنانی ئامانجه كۆمه‌ڵایه‌تی و په‌روه‌رده‌ییه‌كانی ده‌وڵه‌تدا، بایه‌خ به لایه‌نى جه‌سته‌یی، ده‌روونى، سۆزدارى و كۆمه‌ڵایه‌تی ده‌دات، سه‌ره‌ڕای گه‌شه‌پێدانی هزری و به‌رزكردنه‌وه‌ی توانا و لێهاتوویی به ئامانجى خستنه‌ڕووى مرۆڤێكى ئاماده‌كراوى هاوچه‌رخ تا بكه‌رێكی كارا بێت له پڕۆسه‌ی به‌ڕێوه‌بردن و گه‌شه‌پێدانی هه‌موو جومگه‌كانی ژیاندا.
سیستمی کلاسیکی قوتابخانە
پرسێكی گرنگ پێویسته گفتوگۆی له‌باره‌وه بكرێت ئه‌وه‌یه ئایا قوتابخانه به‌و سیستمە كلاسیكییه‌ى ئێستا ده‌توانێت به‌رهه‌مداربێت بۆ یه‌كه كارگێڕی و ئابوورییه‌كانى ده‌وڵه‌ت یان ده‌توانێت وه‌ڵامده‌ره‌وه‌یه‌كی گونجاوبێت بۆ پێویستییه‌كانی ده‌وڵه‌ت بۆ گه‌شه‌پێدانی هه‌مه‌لایه‌نه‌ی ئابووری، كۆمه‌ڵایه‌تی، كەلتوری و به‌ڕێوه‌بردنی یه‌كه كارگێڕییه‌كان، ئایا په‌روه‌رده تاكێكی به‌رهه‌مهێن و چالاك به‌هه‌مدەهێنێت بتوانێت به‌شێك بێت له گه‌شه‌پێدانی ئابووری و مرۆیی؟
بێگومان له‌وه گه‌یشتووین قوتابخانه وه‌ك دامه‌زراوه‌یه‌ك پێكهاتووه له پۆل، قوتابی، مامۆستا و سیستمێكی كارگێڕى، گرنگه ئه‌م پانتاییه كراوه‌بێت به‌ڕووى توێژینه‌وه زانستییه‌كاندا، به تایبه‌ت ده‌روونناسى كۆمه‌ڵایه‌تی و شیكردنه‌وه نوێیه‌كانی زانسته مرۆڤایه‌تییه‌كان، كار و شێوازی وانه و په‌یامی مامۆستا و كۆی سیستمه په‌روه‌رده‌ییه‌كه له به‌رده‌م هه‌ڵسه‌نگاندن و شیكاری زانستیدا بێت بۆئه‌وه‌ی بتوانرێت به باشترین شێوه قوتابخانه ئه‌و ئه‌ركه ببینێت تاكی پێگه‌یشتوو له‌ڕووی هزری و كه‌سایه‌تییه‌وه پێشكه‌شی كۆمه‌ڵگە و ده‌وڵه‌ت بكات، هه‌ر ئه‌مه‌ش خۆی یه‌كێكه له ئامانجه په‌روه‌رده‌ییه‌كان .
کاریگەریی كۆمه‌ڵناسی و ده‌روونناسی لەسەر قوتابخانە
بەبێ ئاماده‌بوونی زانستی كۆمه‌ڵناسی، ده‌روونناسی و نه‌خشه‌دانانی زانستییانه ناتوانین قوتابخانه بكه‌ینه دامه‌زراوه‌یه‌كى به‌رهه‌مهێنانی توانای مرۆیی.
بوونی زانستی كۆمه‌ڵناسی به بوونى رێنمایكارێكى دامه‌زراو ئه‌ركدار كراوه به مانه‌وه‌ى كاتى دیاریكراو له به‌رامبه‌ر وه‌رگرتنى بڕێك مووچه نابێت، به‌ڵكو ئه‌م كاره گرنگه له پێناویدا سیستمى كارگێڕى ئیداره‌دانى په‌روه‌رده‌ى بۆ بگۆڕێت، ئایا پرسیومانه پڕۆسه‌ى په‌روه‌رده چاودێریكراوه له‌لایه‌ن كێ؟ ئایا چه‌ندیان لێكۆڵه‌رن ئامانجیان له به‌دواداچوون و خستنه‌ڕووى لێكۆڵینه‌وه‌ى زانستییه؟ ئه‌و سیستمه‌ى چاودێرى پڕۆسه‌ى په‌روه‌رده ده‌كات سیستمێكى گونجاو نییه و ته‌نانه‌ت بێ ناوه‌ڕۆكه .
كه‌واته گرنگه پڕۆسەی پەروەردە له چاودێریكردندا بسپێرین به لێكۆڵه‌رێک كه لێهاتووبێت له بیركردنه‌وەدا (لێكۆڵه‌ر واعیز و شایه‌ر نییه) لێكۆڵه‌ر مرۆڤێكه گرنگى به توێژینه‌وه‌ی بێلایه‌نانه ده‌دات له بڕیارداندا، واتا هه‌میشه چاوى له داهاتووه هه‌میشه سه‌ره‌تاییترین قۆناغه‌كانى ده‌ستپێكى سه‌ركه‌وتن پێدانه‌وه‌ى ئه‌رك و ده‌وره به كه‌سانى پسپۆڕ، په‌روه‌رده ده‌بێت له چوارچێوه‌ی زانسته كۆمه‌ڵایه‌تی و ده‌روونییه‌كاندا پێشنیازی بۆ بكرێت، ئه‌وه‌ی ده‌یبینن هه‌میشه ئه‌و مرۆڤانه ده‌كرێنه سه‌رپه‌شتیار كه كارگێڕییه‌كى سه‌ركه‌وتوون یان وانه‌بێژێكى لێهاتوون هه‌ربۆیه هه‌میشه ئه‌م دامه‌زراوەیە نابێنى پێشنیازى هه‌بێت ئه‌وەنده‌ى چاودێره وه‌ك دامه‌زراوه‌یه‌كى كارگێڕى.
گرنگه
چاودێریکردنی
پڕۆسەی پەروەردە
بسپێرین
به لێكۆڵه‌رێک لێهاتووبێت
له
بیركردنه‌وەدا
چۆنێتی گۆڕینی په‌روه‌رده
لێره‌دا ده‌مه‌وێت كۆمه‌ڵێك خاڵی گرنگ بخه‌مه‌ڕوو سه‌باره‌ت به چۆنێتی گۆڕینی په‌روه‌رده له دامه‌رزاوه‌یه‌كی رۆتینه‌وه بۆ دامه‌زراوه‌یه‌ك ئه‌ركی به‌رهه‌مهێنانی مرۆڤ بێت بۆ هه‌ردوو كایه‌ی پێشخستنی كۆمه‌ڵگە و پێویستییه‌كانی ده‌وڵه‌ت.
یه‌كه‌م: زانیاری پێویستی كۆمه‌ڵناسی و ناسینی جۆری كه‌سێتی و پێویستییه‌كانی بدرێت به مامۆستا ئه‌مه‌ش له میانی خول، سیمینار و توێژینه‌وه‌ی تایبه‌تدا، تابتوانێت له‌و رێگەیه‌وه رۆڵێكی كاریگه‌رتر ببینێت له دروستكردنی كه‌سێتییه‌كی پێگه‌یشتوودا بۆ پێشخستنی توانای گه‌شه و ئابووری ده‌وڵه‌ت و كۆمه‌ڵگە.
دووه‌م: له‌به‌رچاوگرتنى ئه‌زموون و ره‌فتارى تاك و په‌یوه‌ندییه‌كانى به بارودۆخه كۆمه‌ڵایه‌تییه‌كانه‌وه كه هانده‌ریانه بۆ ئاماده‌ییان له‌ناو كۆمەڵگە به روئیاو تێگه‌یشتنێكى نوێ تا بتوانن وزه‌یه‌كى نوێ ببه‌خشنه‌وه له‌ناو تاكه‌كان و كۆمه‌ڵگەدا .
سێیه‌م: پێویسته تاكێك دروست بكرێت خاوه‌ن دیدێكی واقیعی و دوور له گرێی ده‌مارگیری ئایینی و نه‌ته‌وه‌یی بێت، به‌مه‌ش ئه‌م تاكه ده‌توانێت چاوی له‌سه‌ر به‌ها هاوبه‌شه‌كان و ئامانجه گه‌وره‌كانی پێشكه‌وتن و گه‌شه‌سه‌ندن بێت.
چواره‌م: ئاماده‌یی له چاودێریكردن به‌هۆى لێكۆڵه‌ره‌وه مامۆستا ده‌خاته به‌رده‌م به‌رپرسیارێتی هه‌وڵدان، گرنگه فێربوون رێكخراوبێت بۆ مامۆستا، واتا بتوانێت به دواداچوونى بۆ بكه‌یت له ئه‌نجامى گه‌شه‌ى دڵنیابیت له بواره جۆراوجۆره‌كاندا.
پێنجه‌م: به‌هێزكردنی گیانی پابه‌ندبوون به یاسا و دروستكردنی ره‌وشتی دژه گه‌نده‌ڵبوون و گرنگی به‌رپرسیارێتی، هەروەها پابه‌ندبوون به یاسا و مافی گشتی له خوێندكاردا، ده‌بێت ئه‌م به‌هایانه بچه‌سپێت.
لێره‌وه تێده‌گه‌ین نا ئاماده‌یی په‌روه‌رده‌ییمانه وایكردووه حساب بۆكراو نه‌بین له‌ناو كۆمه‌ڵگە و ده‌سه‌ڵات له‌كاتێكدا ئێمه ده‌ور و كاریگه‌ری خۆمان به‌جێهێشتووه بۆ هێزه ئایینیه ئایدۆلۆژییه‌كان، نابێت مه‌یدانی په‌روه‌رده‌یی بۆ هیچ ئایدۆلۆژیا و ره‌وتێك چۆڵ بكرێت، به‌ڵكو پێویسته ئامانجه په‌روه‌رده‌ییه گرنگه‌كانمان به‌دیبهێنین له وه‌ڵامدانه‌وه‌ی پێداویستی كۆمه‌ڵگە و خواسته‌كانی ده‌وڵه‌تدا.
