فەیسەڵ عەلی*
خۆراك یەكێكە لەو پرسە قورسانەی كە دەكرێت مرۆڤ بیری لێبكاتەوە و لەبارەیەوە بدوێت، قورسییەكەی بۆ گۆڕانی خێرا و بەردەوامی جیهان دەگەڕێتەوە، لەبەر رۆشنایی ئەو جەنگەی ئێستای نێوان روسیا و ئۆكرانیا، پرسی كەمیی خۆراك لە جیهاندا، بۆتە گەرمترین بابەت كە خەڵكی زۆربەی دەوڵەتانی جیهان باسی لێوەدەكەن، لە ترسی پەرەسەندنی ئەم جەنگەی ئێستا بۆ جەنگێكی جیهانی و تێیدا چەكی كۆمەڵكوژ و وێرانكەر، بە چەكی ئەتۆمیشەوە بەكاربهێنرێت.
زۆری گەلانی گۆی زەوی
سەبارەت بە هەموو ئەو دەوڵەتانەی لەناو سنووری خۆیاندا خۆراك بەرهەم ناهێنن و ناتوانن پێداویستییەكانی خۆیان پڕ بكەنەوە و لە دەرەوە خۆراك هاوردە دەكەن، سروشتییە هەموو ئەو دەوڵەتانە هەست بە دڵەڕاوكێ بكەن لە ترسی ئەوەی دووچاری كەمی گەیشتنی خۆراك بە وڵاتەكانیان ببن و دواتریش برسێتی و قاتوقڕی لێ بكەوێتەوە. رەنگە ئەو ترس و دڵەڕاوكێیە بۆ ئەو دەوڵەتانە و هاووڵاتیانی بەهانەی خۆی هەبێت، بەڵكو زۆر مەترسیداریشە، چونكە بەرئەنجامەكەی قوربانی زۆری بەدوادا دێت، بەتایبەتیش خەڵكی هەژار و خاوەن دەرامەتە سنووردارەكان كە بەر لە هەموو ئەوانی تر، روبەڕووی برسێتی دەبنەوە.
دەكرێ هەندێك بەرەوپێشبچین و ئەوە لەبەرچاو بگرین كە چۆن پرسی كەمیی خۆراك لە رۆژانی داهاتوودا، بەبێ پەرەسەندنی جەنگی روسیا و ئۆكرانیا دروست دەبێت، بەڵام هۆكارە بنچینەییەكانی تا رادەیەكی زۆر بۆ زۆری گەلانی گۆی زەوی دەگەڕێتەوە، بەتایبەتیش كیشوەری ئەوروپا، كە هاووڵاتیانی لە دوای دووەمین جەنگیی جیهانییەوە، لە خۆشگوزەرانیدان.
ئایا حكومەتەكان رێوشوێنی زۆرتر و كاریگەر بۆ رزگاركردنی ئەو ناوچە و دەوڵەتانەی زیاتر روبەڕووی ئەگەری كەمیی خۆراك و برسێتی دەبنەوە، دەگرێتەبەر؟ ئایا ئەو كەمیی خۆراكەی كە ئەگەری روودانی هەیە، تەنیا بەو رەوشە تایبەتەی كە جەنگی ئەو دوو دەوڵەتە دروستی كردووە، پەیوەستە یان هۆكارە راستەقینەكەی بۆ ئەو بارودۆخە تایبەتە دەگەڕێتەوە كە جەنگەكان دروستی دەكەن؟ یاخود سیستمی جیهانی تایبەت بە بەرهەمهێنانی خۆراك و دابەشكردنی لە نێوان هەموو نەتەوەكانی جیهاندا بەربەستە و پێویستی بە پێداچوونەوەیەكی ریشەیی هەیە؟.
رەنگە بەرەو برسێتی بچن
سەرەتا لەم خاڵەوە دەستپێدەكەین، هەنگاوێكی بچووك بۆ دیاریكردنی چارەسەری گونجاو كە دەشێ لە ئایندەدا جێبەجێ بكرێت، تا لێوەی رێگری لە روودانی دەرهاویشتە نەگەتیڤەكانی كەمیی خۆراك بكرێت، لە ساڵانی رابردوودا، دەمانبیست كە هەندێك دەوڵەت زێدەی بەروبوومەكانی خۆی لەناودەبرد، بۆ ئەوەی نرخی دانەبەزێت، یان دەیسوتاند یان دەیخستە ناو دەریاوە، یان بۆ مەبەستی غەیرە مرۆیی بەكاری دەهێنا، چ لەلایەن جووتیارانەوە بێت یان لە حكومەتەكانەوە بێت، یان جووتیار لانیكەمی بەرهەم دەهێنا، بۆ ئەوەی تەنیا پێداویستیی بازاڕ پڕ بكاتەوە و داشكانی نرخی لێنەكەوێتەوە.
تەنانەت ئەو دەوڵەتانەی كە بە پێشكەوتوو ناودەبرێن، لە ئەوروپا و ئەمریكا كە هاووڵاتیانیان ژیانێكی ئاسوودە و بەختەوەریان هەیە، رەنگە بەرەو برسێتی بچن ئەگەر هاتوو لەسەر ئاستی جیهان خۆراك كەم بكات.
هێشتا ئەم پرسە ناڕوونە
بێگومان لەم پرسەدا هەڵەیەك هەیە، بەڵام ئەو هەڵەیە چییە و بە دیاریكراوی لە كوێدایە؟ مرۆڤایەتی چۆن دەتوانێ ئەو هەڵەیە راست بكاتەوە و بیخاتەوە سەر سكەی خۆی؟ ئایا بەڵگە لەسەر تێڕوانینێكی نوێ بۆ ئەم كێشەیە كە جیهان لە چاوەڕوانیدایە، هەیە؟ ئایا جیهان دەتوانێ خۆی و بارودۆخەكەی لەگەڵیدا بگونجێنێت، یان بە داناییەوە مامەڵەی لەگەڵدا بكات، بۆ ئەوەی تا ئەبەد خەڵكی لە مەترسی برسێتی و پێویستی و هەژاری خۆراك رزگار بكات؟ لەگەڵ هەواڵە یەك بەدوای یەكەكانی جەنگی روسیا و ئۆكرانیا، ئەم پرسیارانە و دەیانی تر بە خێرایی بە مێشكماندا دێن و دەچن.
لە سایەی ئەم هەلومەرجە نێودەوڵەتییەی ئێستادا، هێشتا ئەم پرسە ناڕوونە، بەتایبەتی ئەوەی بە بەرهەمهێنانی خۆراكی دەوڵەتانی بەرهەمهێنەوە پەیوەستە، هەروەها بە رێوشوێنەكانی هەناردەكردن و گواستنەوە و بە سەلامەت گەیشتنی بۆ دەوڵەتانی بەكاربەر، لەبەرئەوە ئەم پرسە پێویستی بە گفتوگۆی زیاتر و وردتر هەیە، تا بتوانرێ هاووڵاتیان لە ئەگەری كەمیی خۆراك بپارێزرێن.
* سەرۆكی مونتەدای ئابووریی كوردستان
