سیستمی بانکی سویفت

هیوا جاف*

سویفت تۆڕێکی پەیام ناردنە کە دامەزراوە داراییەکان بەکاری دەهێنن بۆ گواستنەوەی زانیاری و رێنماییەکان بە شێوەیەکی پارێزراو لە رێگەی سیستمێکی ستانداردی کۆدەکانەوە. هەرچەندە سویفت بۆتە بەشێکی گرنگی ژێرخانی دارایی جیهان، بەڵام خۆی دامەزراوەیەکی دارایی نییە، سویفت سەروەت و سامان هەڵناگرێت و ناگوازێتەوە. بەڵکو سوودەکەی لە دەسەڵاتی ئاسانکاریدایە بۆ پەیوەندییەکی پارێزراو و کارا لە نێوان دامەزراوە ئەندامەکاندا.  سویفت تۆڕێکی فراوانی نامە ناردنە کە بانکەکان و دامەزراوە داراییەکانی تر بەکاریدەهێنن بۆ ناردن و وەرگرتنی زانیاری خێرا و ورد و پارێزراو، وەک رێنماییەکانی گواستنەوەی پارە.

سویفت بە زاراوەیەکی سادە چییە؟
لە پشت زۆربەی گواستنەوەی پارە و ئەمنی نێودەوڵەتییەوە، کۆمەڵەی پەیوەندییە داراییەکانی نێوان بانکی جیهانییە کە بە سیستمی سویفت ناسراوە و بریتییە لە تۆڕێکی فراوانی نامە ناردن کە بانکەکان و دامەزراوە داراییەکانی تر بەکاریدەهێنن بۆ ناردن و وەرگرتنی زانیاری خێرا و ورد و پارێزراو، وەک رێنماییەکانی گواستنەوەی پارە لە ئەژمارێکەوە بۆ ئەژمارێکی تر لە هەر شوێنێکی ناوخۆیی یا جیهان. 
بەڵام ئەمە چۆن روودەدات؟ لە پشت زۆربەی گواستنەوە و ئەمنیەت و پاراستنی پارەکەتەوە، سیستمێک هەیە کە بە کوردی بە سویفت دەناسرێت (سیستمی نێودەوڵەتیی کۆمەڵگەی پەیوەندییە داراییەکانی نێوان بانکی جیهانی. 
بە پێی قوتابخانەی ئابووری لەندەن، بۆ پشتیوانیکردن لە تۆڕێکی هاوبەش، دەستکرا بە بەدەستهێنانی فۆڕمێکی دامەزراوەیی لە کۆتایی شەستەکاندا، کاتێک کۆمەڵەی دارایی یۆرۆپین ( (SFE کۆمەڵەیەکی شەش بانکی گەورە و بنکەکەی لە لۆکسمبۆرگ و پاریس دەستی بە (پڕۆژەی گۆڕینی پەیام) کرد.
بەهۆیەوە سیستمی سویفت لە ساڵی 1973 پێکهێنرا. شەش بانکی گەورەی نێودەوڵەتی کۆمەڵگەیەکی هاوبەشیان پێکهێنا بۆ بەڕێوەبردنی تۆڕێکی جیهانی کە پەیامە داراییەکان بە شێوەیەکی پارێزراو و لە کاتی خۆیدا بگوازێتەوە.
کۆمپانیای سویفت لە سەرەتادا ساڵی 1973 بە ئەندامێتی 239 بانک لە 15 وڵاتدا دامەزراوە. تا ساڵی 1977 فراوانتر بوو بۆ 518 دامەزراوە لە 22 وڵاتدا. لە ساڵی 2022دا زیاتر لە 11 هەزار دامەزراوە ئەندامی جیهانی سویفتن کە سەر بە زیاتر لە 200 وڵات و هەرێمن.
سیستمی نامە (پەیام) ناردنی سویفتنێتی رێگە بە بانکەکان دەدات زانیاری سەبارەت بە مامەڵە داراییەکان هاوبەش بکەن. دامەزراوە داراییەکان سویفت بەکاردەهێنن بۆ ئاڵوگۆڕی زانیاری بە شێوەیەکی پارێزراو لەوانەش رێنماییەکانی پارەدان.
لە ساڵی 2021دا بە تێکڕا رۆژانە 42 ملیۆن پەیامیان لە رێگەی تۆڕەکەوە ناردووە، کە بە بەراورد بە ساڵی 2020 بە رێژەی %11.4 زیادیکردووە.

دیاگرامی تۆڕی پێکهاتەی سویفت

کارە سەرەکییەکانی ئەم سیستمە
• کۆمەڵەی پەیوەندییە داراییەکانی نێوان بانکی جیهانی (SWIFT) هاوبەشییەکی خاوەندارێتی ئەندامەکانە (پەیامەکان) و مامەڵەی دارایی سەلامەت و پارێزراو بۆ ئەندامەکانی دابین دەکات.

• ئەم تۆڕەی پارەدان رێگە بە تاک و بازرگانەکان دەدات پارەی ئەلیکترۆنی یان کارت وەربگرن تەنانەت ئەگەر کڕیار یان فرۆشیار بانکێکی جیاواز لە وەرگری پارەدار بەکاربهێنێت.

• سویفت، ئەمڕۆ گەورەترین و رێکخراوترین شێوازە بۆ پارەدان و یەکلاکردنەوەی نێودەوڵەتی.

• سویفت بە دیاریکردنی کۆدی ناسنامەی تایبەت بۆ هەر دامەزراوەیەکی ئەندام ژمارەیەکی (BIC) کاردەکات کە نەک تەنها ناوی بانکەکە، بەڵکو وڵات و شار و لقەکەی دەناسێتەوە.

• سویفت بۆ سەپاندنی سزای ئابووری بەکارهاتووە، وەک ئەو سزایانەی کە ئێستا بەسەر ئێران و روسیادا سەپێنراوە.
سویفت کۆدێکی تایبەت بۆ هەر رێکخراوێکی دارایی دیاری دەکات کە یان هەشت پیت یان 11 پیتی هەیە، کە بە کۆدی ناسێنەری بانکی ناسراوە، یان BIC. هەروەها رەنگە BIC بە زاراوەی کۆدی SWIFT، SWIFT ID، یان کۆدی ISO 9362 بڕوات. بۆ ئەوەی تێبگەین کە چۆن کۆدەکە دیاری کراوە، با سەیری بانکی ئیتالی یونیکرێدیت بانکا بکەین کە بارەگا سەرەکییەکەی لە میلانۆیە. کۆدی SWIFT ی هەشت پیتی UNCRITMM ی هەیە.

• چوار پیتی یەکەم: کۆدی پەیمانگا (UNCR بۆ UniCredit Banca)

• دوو پیتی داهاتوو: کۆدی وڵات (ئایتی بۆ وڵاتی ئیتالیا)

• دوو پیتی داهاتوو: شوێن/کۆدی شار( (MM بۆ میلانۆ

چۆنێتی کارکردنی سیستمی سویفت

سێ کاراکتەری کۆتایی: ئیختیارین، بەڵام رێکخراوەکان بەکاریان دەهێنن بۆ تەرخانکردنی کۆدەکان بۆ تاکە لقەکان، با وا دابنێین کڕیارێکی لقی بانکی ئەمریکا لە نیویۆرک دەیەوێت پارە بۆ هاوڕێکەیان بنێرێت کە لە لقی یونیکرێدیت بانکا لە ڤێنیز بانکی دەکات. کڕیاری نیویۆرک دەتوانێت بە ژمارەی ئەژمێری هاوڕێکەی و کۆدی سویفتی ناوازەی UniCredit Banca بۆ لقی ڤێنیزەکەی بچێتە ناو لقی بانکی ئەمریکا.
بانکی ئەمریکا پەیامی گواستنەوەی پارەدان SWIFT دەنێرێت بۆ لقی یونیکرێدیت بانکا لە رێگەی تۆڕی پارێزراوی SWIFT. کاتێک یونکرێدیت بانکا پەیامی SWIFT سەبارەت بە پارەی داهاتوو وەردەگرێت، پارەکە پاک دەکاتەوە و دەیخاتە سەر ئەژمێری هاوڕێ ئیتالییەکە.
هەرچەندە SWIFT بەهێزە، ئەوەت لەبەرچاو بێت کە تەنها سیستمێکی نامە ناردنە. سویفت هیچ پارە و زەمانەتێکی لەبەردەستدا نییە، هەروەها ئەژمێری بریگرتە بەڕێوە نابات.
لە کاتی گواستنەوەی پارەی نێودەوڵەتیدا، کۆدی SWIFT/BIC بەکاردەهێنرێت بۆ ناسینەوەی بانکی تایبەتی خۆت. IBAN ی تۆ ئەژمێری بانکی تاکەکەسی تۆ دەناسێتەوە کە لەو بانکەدا بەکاردەهێنرێت.
سویفت بەردەوامە لە پاراستنی پێگەی باڵادەستی خۆی لە بازاڕدا. رەنگە سەرکەوتنەکەی بگەڕێتەوە بۆ ئەوەی کە چۆن بەردەوام کۆدی پەیامی نوێ زیاد دەکات بۆ گواستنەوەی مامەڵە داراییە جیاوازەکان و بۆ پاراستنی ئاسایشی پلاتفۆرمەکەی.

هەرچەندە سویفت بە پلەی یەکەم بۆ رێنماییە سادەکانی پارەدان دەستی پێکردووە، بەڵام ئێستا پەیام بۆ چەندین کردار دەنێرێت، لەوانە مامەڵەی پارێزراو، مامەڵەی گەنجینەیی، مامەڵەی بازرگانی و مامەڵەی سیستم. لە دوایین راپۆرتی سویفتدا، لە مانگی یەکی ساڵی 2022ەوە، داتاکان دەریانخستووە کە %44.5ی ترافیکی سویفت هێشتا بۆ پەیامەکانی بنەمای پارەدان، لەکاتێکدا %50.6ی نوێنەرایەتی مامەڵەی ئەمنی دەکات.

شێوازی داڕشتن و پێکهاتەی کۆد

کێ سویفت بەکاردەهێنێت؟
لە سەرەتاوە دامەزرێنەرانی سویفت تۆڕەکەیان دیزاینکرابوو بۆ ئاسانکاری پەیوەندیکردن سەبارەت بە گەنجینەیی و مامەڵەکانی پەیوەندیدار. بەهۆی بەهێزیی دیزاینی فۆرماتەکانییەوە لە رێگەیەوە SWIFT وردە وردە فراوانتر بوو بۆ پێشکەشکردنی خزمەتگوزاری بۆ ئەمانەی خوارەوە:
• بانکەکان
• پەیمانگای دەڵاڵی و خانووی بازرگانی
• بریکاری پارە پاسەوانەکان
• کۆمپانیاکانی بەڕێوەبردنی سەروەت و سامان
• خانەکانی پاککردنەوە
• کۆگاکان
• ئاڵوگۆڕەکان
• خانووی بازرگانی کۆمپانیاکان
• بەشداربووانی بازاڕی گەنجینەیی و پێشکەشکارانی خزمەتگوزاری
• ئەو کەسانە یان بازرگانیانەی کە وایەری نێودەوڵەتی یان گواستنەوەی پارە دەکەن
• دەڵاڵی دراوی بیانی و پارە.

سیستمی سویفت چەندین خزمەتگوزاری پێشکەش دەکات کە یارمەتی بازرگانی و تاکەکان دەدات بۆ تەواوکردنی مامەڵە بازرگانییە بێ کێشە و وردەکان، هەندێک لەو خزمەتگوزارییانەی پێشکەش دەکرێن لە خوارەوە ئاماژەیان پێدەکەین.
بەرنامە پەیوەندییەکانی سویفت رێگە بە دەست گەیشتن بە چەندین بەرنامەی جۆراوجۆر دەدات، کە بریتین لە هاوتاکردنی رێنمایی لە کاتی راستەقینەدا بۆ مامەڵەکانی گەنجینەیی و فۆڕێکس، ژێرخانی بازاڕی بانکی بۆ پرۆسێسکردنی رێنماییەکانی پارەدان لە نێوان بانکەکاندا و ژێرخانی بازاڕی زەمانەتەکان بۆ پرۆسێسکردنی رێنماییەکانی پاککردنەوە و یەکلاکردنەوە بۆ پارەدان، زەمانەتەکان، فۆڕێکس و مامەڵەی وەرگیراوەکان.
سویفت بەم دواییە داشبۆرد و سوودمەندییەکانی راپۆرتکردنی ناساندووە کە رێگە بە کڕیارەکانی دەدات دیدێکی داینامیکی و کاتی راستەقینە بۆ چاودێریکردنی پەیامەکان، چالاکییەکان، رەوتی بازرگانی، راپۆرتکردن و پارامێتەرەکان بەدەستبهێنن.

سزاکان و دژە سپیکردنەوەی پارە
بە ئامانجی خزمەتگوزارییەکانی دەوروبەری پابەندبوون بە تاوانە داراییەکان، سویفت راپۆرتکردن و خزمەتگوزارییەکان بۆ کڕیارەکەت بناسە (KYC)، سزاکان و دژە سپیکردنەوەی پارە (AML) پێشکەش دەکات.
ناوەڕۆکی کاروباری سویفت لە دابینکردنی تۆڕێکی پارێزراو و متمانەپێکراو و قەبارەداردایە بۆ جووڵەی نەرم و نیان لە پەیامەکاندا. لە رێگەی ناوەندە جۆراوجۆرەکانی نامە ناردن و سۆفتوێرەکان و پەیوەندی تۆڕەکانییەوە، سویفت چەندین بەرهەم و خزمەتگوزاری پێشکەش دەکات کە رێگە بە کڕیارە کۆتاییەکانی دەدات پەیامی مامەڵەیی بنێرن و وەربگرن.

سویفت چۆن پارە پەیدا دەکات؟
سویفت رێکخراوێکی هاوبەشە کە ئەندامەکانی خاوەندارێتی دەکەن.
ئەندامان بەپێی خاوەندارێتی پشکەکان پۆلێن دەکرێن، ئەندامان بۆ یەکجار پارەی بەشداریکردن (بوون بە ئەدام) دەدەن لەگەڵ پارەی ساڵانەی پشتگیری کە بەپێی پۆلینی ئەندامان دەگۆڕێت.
هەروەها سویفت پارە لە بەکارهێنەران وەردەگرێت بۆ هەر پەیامێک بە پشتبەستن بە جۆری پەیام و درێژی پەیامەکە. هەروەها ئەم پارانە بەپێی قەبارەی بەکارهێنانی بانکەکە دەگۆڕێت، ئاستی جیاوازی بارگاویکردنەوە بۆ ئەو بانکانە هەیە کە قەبارەی جیاوازی پەیامەکان دروست دەکەن.
جگە لەوەش کۆمپانیای سویفت خزمەتگوزاریی زیادەی وەک لە سەرەوە باسکراوە خستووەتە بازاڕەوە. ئەمانە بەهۆی مێژووی دوور و درێژی داتاکانەوە پشتگیری دەکرێن کە لەلایەن سویفتەوە پارێزگاری لێدەکرێت. ئەمانە بریتین لە زیرەکی بازرگانی، داتای ئاماژە، خزمەتگوزارییەکانی پابەندبوون و پێشکەشکردنی رژێمی داهاتی دیکەی سویفت.

ئەو ئاستەنگانەی بۆ سویفت  دروست دەبن
زۆربەی کڕیارانی سویفت مامەڵەی قەبارە گەورە پرۆسێس دەکەن کە داخڵکردنی رێنماییەکان بۆیان بە دەستی پراکتیکی ئاسان نییە و پێویستی بە ئۆتۆماتیکیکردنی دروستکردن و پرۆسێسکردن و گواستنەوەی پەیامەکانی سویفتە، بەڵام ئەمە بە تێچوون و زیادبوونی سەرپێچی کارگێڕی دێت.
هەرچەندە کۆمپانیای سویفت سەرکەوتوو بووە لە دابینکردنی نەرمەکاڵا بۆ ئۆتۆماتیکیکردن، بەڵام ئەوەش تێچووی زۆری هەیە. رەنگە سویفت پێویستی بە دەستبردن بۆ ئەم بوارە کێشەدارانە هەبێت بۆ زۆربەی بنکەی کڕیارەکانی. چارەسەرە ئۆتۆماتیکییەکان لەناو ئەم فەزایەدا رەنگە سیستمێکی نوێی داهات بۆ سویفت بهێنێتە ئاراوە و لە درێژخایەندا کڕیارەکان سەرقاڵ بکەن.
بەهۆی پشتبەستنیان بە سویفت بۆ پەیوەندیکردنی خێرا و بێکێشە و پارێزراو، وڵاتانی جیهان هاندەرێکیان هەیە بۆ ئەوەی لە دۆخێکی باشدا لەگەڵ رێکخراوەکەدا بمێننەوە. سویفت لەلایەن بانکە ناوەندییەکانی وڵاتانی گروپی (G10)ەوە سەرپەرشتی دەکرێت، بەڵام رێکخراوێکی بێلایەنە و بۆ بەرژەوەندی هەموو ئەندامەکانی کاردەکات.

بەهۆی پشتبەستنیان بە سویفت بۆ ئەنجامدانی پەیوەندی خێرا و بێکێشە و پارێزراو، وڵاتانی جیهان هاندەرێکیان هەیە بۆ ئەوەی لە دۆخێکی باشدا لەگەڵ رێکخراوەکەدا بمێننەوە

کۆمپانیایەکی هاوبەشە
لە ساڵانی رابردوودا، ئەگەری بەکارهێنانی ئەندامێتی سویفت وەک سزایەکی ئابووریی دژی ئەندامان چەندین جار سەریهەڵداوە. بۆ نموونە لە ساڵی 2012دا یەکێتیی ئەوروپا سزایەکی بەسەر ئێراندا سەپاند کە سویفتی ناچار کرد پەیوەندی بانکە سزادراوەکانی ئێران بپچڕێنێت. 
تا 28ی شوباتی 2022، ئەمریکا، یەکێتیی ئەوروپا، بەریتانیا و کەنەدا رێکەوتوون لەسەر سەپاندنی سزای ئابووری بەسەر روسیادا وەک کاردانەوەیەک دژی داگیرکردنی ئۆکرانیا، ئەویش بە لابردنی بانکە هەڵبژێردراوەکانی روسیا لە سیستمی پەیامەکانی سویفت. ژاپۆنیش رایگەیاندووە کە هەمان شت دەکات.
سویفت بۆتە بەشێکی گرنگی ژێرخانی دارایی جیهانی. زیاتر لە 11 هەزار دامەزراوەی ئەندامی جیهانی سویفت لە ساڵی 2021دا بە تێکڕا رۆژانە 42 ملیۆن پەیامیان لە رێگەی تۆڕەکەوە ناردووە، کە بە بەراورد بە ساڵی 2020 بە رێژەی %11.4 زیادیکردووە.
سویفت کۆمپانیایەکی هاوبەشە کە لەلایەن خاوەن پشکەکانییەوە، واتە لەلایەن هەندێک دامەزراوەی دارایی ئەندامی رێکخراوەکەوە خاوەندارێتی دەکرێت و کۆنترۆڵ دەکرێت، نوێنەرایەتی نزیکەی سێ هەزار و 500 کۆمپانیای لەو جۆرە دەکات لە سەرانسەری جیهاندا. 

ئایا هەموو بانکەکان  سویفت بەکار دەهێنن؟
نەخێر، لە راستیدا زۆرێک لە بانکە بچووکەکان لە ئەمریکا و زۆربەی یەکێتییە قەرزییەکان ئەندامی تۆڕی سویفت نین، لەگەڵ ئەوەشدا بانکەکان دەتوانن بەبێ سویفت پارە بگوازنەوە، بەڵام جێبەجێکردنەکەی پشت بە سیستمی خاوتر و میراتی دەبەستێت بۆ پرۆسێسکردنی پارەکان زۆرجار پشت بە بەشێک لە یەکلاکردنەوەی دەستی دەبەستێت، ئەمەش وا دەکات پارەدانی نێودەوڵەتی قورستر و خاوتر تێچووی زیاتر و نادیارتر بێت. 
لە کۆتاییدا سویفت پێگەی باڵادەستی خۆی لە پرۆسێسکردنی جیهانی پەیامە مامەڵەییەکان پاراستووە، لەم دواییانەدا هێرشی کردۆتە سەر بوارەکانی دیکە، وەک پێشکەشکردنی خزمەتگوزارییەکانی راپۆرتکردن و داتا بۆ زیرەکی بازرگانی، ئەمەش ئاماژەیە بۆ ئامادەیی بۆ مانەوەیەکی داهێنەرانە. لە ماوەی کورتخایەن تا مامناوەندیشدا، پێدەچێت سویفت ئامادەبێت بۆ بەردەوام لە زاڵبوون بەسەر بازاڕدا.

چی بکەین باشە؟
سویفت بە بەکاربەرانی دەڵێ: بەبێ مەترسی رکابەری بکە بە   100 هەزار دۆلار لە کاشی مەجازی
تواناکانی بازرگانی خۆت بخەرە تاقیکردنەوەوە لەگەڵ ھاوشێوەکاری ستۆک کە بێبەرامبەرە، کێبڕکێ لەگەڵ هەزاران بازرگانی ئینڤێستۆپیدیا بکە و رێگەی خۆت بگۆڕە بەرەو لوتکە. پێش ئەوەی دەستبکەیت و پارەکەت بخەیتە مەترسییەوە، بازرگانییەکان لە ژینگەیەکی مەجازیدا پێشکەش بکە، لە ستراتیژییەکانی بازرگانیکردن ئەوەیە، مەشق بکە بۆ ئەوەی کاتێک ئامادە دەبیت بۆ چوونە ناو بازاڕی راستەقینە، ئەو پراکتیزەیەت هەبێت کە پێویستتە. 

*لە ناوەندی ئەکادیمیی توێژینەوەی نیشتمانی