شكاندنی پەیكەرەكانی لینین

رزگار سەعید

زۆر لە روسەكان پاش تێپەڕبوونی زیاتر لە152 ساڵ بەسەر لەدایكبوونی ڤلادیمێر لینیندا هەوڵدەدەن یادكردنەوەی پشتگوێی بخەن، هەرچەندە كرێملین بە یەكلاكەرەوەیی  نەیتوانیوە دەست بۆ ئایكۆنەكەی ببات. ڤلادیمێر لینین سەركردەی شۆڕشی بەلشەفیك و دامەزرێنەری پارتی كۆمۆنیستی روسیا و سەرۆك وەزیرانی یەكێتی سۆڤیەت، نزیكەی سەدەیەك وێنەكەی بەزیندوویی بەجیهاندا بڵاوەپێكرابوو، سمبولێكی شۆڕشگێڕی گەلانی ژێردەستەبوو.
لە سەرەتای لەدایكبوونیەوە بە منداڵێكی گرینۆك و ئیزعاج دەناسرێت، ئانای خوشكە گەورەی دەنووسێت: دەنگزلێكی بێزاركەربوو، ئەوەی دڵخۆشی دەكردین چاوە هەنگوینییەكەی بوو، كاتێك لە شاری ئولیانۆڤسك لەدایك دەبێت ناوی لینینی لێدەنرێت، درەنگ فێری رۆیشتن دەبێت، هەمیشە دەكەوت و دەگریا و هاواری دەكرد، مامانەكەی وتبووی: پێدەچێت رۆژێك بێت ئەم منداڵە زۆر زیرەك یان زۆر گەمژە دەرچێت.
لینین لە زانكۆی سانت پترسبۆرگ باشترین خوێندكاری یاسا دەبێت و دەبێتە پارێزەر، لە ساڵی 1917 پاش دەربەدەرییەكی درێژخایەن لە سویسرا دەگەڕێتەوە بۆ روسیا و ئەو كارە رێكدەخات كە بە شۆڕشی ئۆكتۆبەر ناوزەد دەكرێت، هەوڵدەدات بەلشەفیكەكان لە شەڕی ناوخۆ لە دژی دیموكراتە لاوازەكان و قەیسەرە گەندەڵكارەكان بپارێزێت و رایانبگرێت.
یەكێتی سۆڤیەت دادەمەزرێنێت و شۆڕشی جیهانی كۆمۆنیستی بەرەوپێشەوە دەبات تا ساڵی 1924 كە هێشتا تەمەنی 54 ساڵان دەبێت تووشی جەڵتەی مێشك دەبێت و كۆچی دوایی دەكات.
لەپاش خۆی ستالینی جێنشینی هەڵمەتێكی تیرۆری ناوخۆیی بەڕێوەدەبات، زۆرێك لە هەڤاڵان و نووسەرانی سەردەمی خەبات بە نەیار دادەنێت و هەوڵی پاكتاوكردنیان دەدات، مێژوونووس رۆبەرت سێرڤیس دەنووسێت: لینین زۆر یارمەتی ستالینی دەدا بۆ پێچەوانەكردنەوەی جیهان.
لە گۆشەی هونەرەوە، هەژموونی ئەو منداڵە دەنگزلە وەك دەردەكەوێت تا هەنوكە بەسەر روسیادا زاڵ بێت. بەپێی تۆماری شارەوانییەكان زیاتر لە 6000 مەیدانی بۆ دابینكراوە، شەقامە سەرەكییەكانی بەناوەوە كراوە، هەرچەندە ڤلادیمێر پوتین ئەم سەرۆكی پرۆلیتاریا جیهانییە بە "بۆمبێكی ئەتۆمی" لە ژێر دەوڵەتی هەزار ساڵەی روسیا تۆمەتبار دەكات، بەڵام لینین هەر بەو بەهێزیەی لەناو روسیادا ماوەتەوە: بۆریس كۆڵۆنیتسكی مێژوونووس لە زانكۆی ئەوروپی لە سانت پترسبۆرگ دەڵێت: حكومەتەكەی پوتین ناتوانێت هیچ شتێكی لەگەڵدا بكات بۆیە لێرە و لەوێ هەوڵدەدات شوێنەواری نوێ دروست بكات، بێئەوەی كارێكی نوێی بۆ بنیاتبنێت.
لینین كاریزما و مژدەبەخش بوو
لە سەردەمی سۆڤیەتدا لینین كاریزما و مژدەبەخش بوو، لە سەرانسەری جیهاندا نزیكەی 6000 پەیكەریان بۆ دروستكردبوو، بەپێی كتێبی گینس تەنها پەیكەرەكانی بودا  توانیویەتی بكەوێتە پێشییەوە، بەڵام ئێستا نزیكەی دوو لەسەر سێی روسەكان لەگەڵ ناشتنی مۆمیاكەیدان، نیگەرانن لە مانەوە و ئازاردانی هەستی دوا كۆمۆنیستە دڵسۆزەكانی سۆڤیەت، وەك دەبینرێت فەزای تەرمی لینین چۆڵ بووە و كەوتووەتە ژێر رەحمەتی شوێنەوارپارێزەكانەوە، بەپێی وتەی زانا دیمیتری كودینۆو كە لە رۆژنامەی گازێتا ویبۆرچای پۆڵەندی بڵاویكردوەتەوە دەڵێت: ئێستا خەڵكی وەك كەسایەتییەكی مێژوویی نایبینن، بەڵكو بێلایەنانە لێی دەڕوانن وەك جۆرێك لە داری كریسمس"بەواتایەكی دی بەشێكی زۆری روسەكان پێیان باشترە چینێكی ناوەڕاستی بۆرژوازی بن نەك پرۆلیتاریایەكی یاخیبوو، ئەمەش لە دەرئەنجامی خراپ بەڕێوەبردنی دەوڵەتەوە هاتۆتە كایەوە.
ناشتن و شكاندنی پەیكەری لینین لە بەرلین 
من بۆ خۆم دژی هەموو جۆرە شكان و شێواندنێكی كاری هونەریم، مێژووی هونەر ئەوەی سەلماندووە ئەوەی رۆژانێك قبووڵ نەكراوە و رەتكراوەتەوە ئەمڕۆ بووەتە بەشێك لە داهێنانە هونەرییە جیهانییەكان.
كاتێكیش مەیدانێك گونجاو نەبێت بۆ كارێكی هونەریی دەكرێت هەوڵی چاكردن و باشتركردنی بدرێت، بەڵام ئەگەر پەیكەرێك جێگاكەی پرسیار و ناڕەزایی زۆر بەدوای خۆیدا بهێنێت یاخود بڕیاری سیاسیانەی لە پشتەوە بێت، ئیدی ئەو كارە هونەرییە بەچەندین پاساو هەوڵی لابردنی دەدرێت، ئەوەندەی گوێزرایەوە چیدی نابینرێتەوە، دیارە ئەم جۆرە هەوڵانە كوردستانیشی گرتووەتەوە و چەندین پەیكەری هونەرمەندان بە ئەنفال چووە، هەوڵیش نەدراوە لە شوێنێكی تر دروست بكرێتەوە یان  نۆژەن.
لێرەدا نموونەی دیاری بابەتەكەمان مۆنۆمێنتی لینینە لە ئەڵمانیا، كە لە گرانێتی سوور دروستكرابوو لە ساڵی 1970 لە بەرلینی رۆژهەڵات پەردەی لەسەر لادەبرێت و مەیدانەكەش ناودەنێن مەیدانی لینین (لینین پلاتز).
پەیكەرەكە بە بەرزی 20 مەتر دروست دەكرێت بێ ئەوەی هیچ ناڕەزاییەكی ئەو كاتەی لێبێتەوە، بەڵام پاش 21 ساڵ خودی ئەو پەیكەرە زەبەلاحە پارچە پارچە دەكرێت و بۆ ماوەی دوو دەیە لە سێدینەر هاید دەنێژرێت و دەشاردرێتەوە.
جارێكی دیكە هەوڵدەدرێت سەری پەیكەرەكە وەك بەڵگەی مێژوویی نەك وەك یادگاری لە ژێر زەوی بە كێشی 3.5 تۆن دەربهێنرێتەوە و لە پیشانگەیەك لە قەڵای سپانداو لە پاڵ 100 پەیكەری لە یادكراوی رایخی سێیەم و شاژن و پاشاكان نمایشبكرێتەوە.
ئەندریا تێیسن بەڕێوەبەری موزەخانەی قەڵای سپانداو دەڵێت: ئێمە تەنها سەریمان نمایشكردووە كە بەو سادەییە تایبەت بێت بە پیشانگەكە، خەڵكی تەنها لەڕێی فیلمی ماڵئاوا، ماڵئاوا لینین    Good Bye, Leninەوە ئاگادارن لەكاتێكدا ئەم سەرە تەنها نیوەی چیرۆكەكەیە.
لە ساڵی 1991 دوای ماوەیەكی كەم لە یەكگرتنەوەی ئەڵمانیا، بە بڕیارێك دەستدەكرێت بە هەڵوەشاندنەوەی پەیكەرەكە، چونكە لینین چیتر لەناو وێنە نوێ و دیموكراسییەكەی ئەڵمانیدا گونجاو نەبوو، بە جێبەجێكردنیشی بڕیارەكەش هیچ مامەڵەیەكی ناتەندروستی لێنەدەكەوتەوە، بەڵام بۆچوونی جیاوازی بەدوای خۆیدا هێنا، هەندێك دەیانویست بیهێڵنەوە، بیپارێزن، هەندێكی دی پەلەیان بوو لە هەموو شتێك رزگاریان بێت كە GDR یان بیرنەكەوێتەوە بە پێچەوانەشەوە هەندێكی دیكە پێیانوابوو پەیكەرەكە پارچەیەكە لە مێژووی 40 ساڵەو ئاوێتەی جیهانمان بووە بۆچی بیڕوخێنین، بیتوێنینەوە، بەڵكو پێویستە بپارێزرێت، بەڵام سەرئەنجام  هەڵوەشێنرایەوە و  بۆ زیاتر لە 100 پارچە و لە دارستانێكی باشووری رۆژهەڵاتی بەرلین نێژرا.
پێدەچێت گرنگی ئەو پیشانگەیەش سەرە زەبەلاحەكەی لینین بووبێت كە دوای روخانی دیواری بەرلین هەڵوەشێنرایەوە و بە پارچەكراوی نێژرا، ئەمە بە نموونەیەكی فڕێدراوی كلاسیكی شوێنەوارێكی بەرلین دادەنرێت، هەرچەندە ئەم كارە هونەرییە بڕیاری سیاسیانەی لەپشتەوەبووە بۆ لە گۆڕنانی تیشكی رژێمی كۆمۆنیستی و فۆمی حوكمڕانەكەی بەسەر بەشێكی ئەڵمانیا كە لەژێر سایەی حكومەتە تۆتالیتارییە روسییەكەوە چەشتبوویان.
ئێستا پاڵەوانی كۆمۆنیزمی روسی، دوا شوێنی پشوودانی خۆی لە بەرلین دۆزیوەتەوە كە هەمیشە رۆژئاوایەكی سەرمایەداری بووە، پێدەچێت مامەڵەكردنی بەرلین لەگەڵ پەیكەر و شوێنەوارە كۆنەكانی لینین هیچی تر نەبێت جگە لە راستگۆیی و خەمخۆری كاری هونەری.
پەیكەری لینین لە سەرانسەری جیهاندا 
حكومەتی سۆڤیەت دەیان هەزار پەیكەر و مەیدانی لە وڵات و گەلانی هاوپەیمانیدا بۆ لینین دروست كردبوو، پشتگیری ئەو كۆمپانیایانەی دەكرد كەلە دروستكردن و ناردن و بڵاوەپێكردنی پۆرترێتەكانی بە جیهاندا هەنگاویان نابوو.
پەیكەرەكان بە جیاوازی قەبارە و فۆرمیانەوە بەدرێژایی دەیان ساڵ رەنگدانەوەی جیهانی كۆمۆنیزم و یەكێتی سۆڤیەتیان نمایشكرد دەكرد، هەرچەندە خەسڵەتی هەڵوەشاندنەوە و شكاندنی پەیكەرەكان بەم دواییانە بەشێوەیەك لە شێوەكان تاڕادەیەك رەمزیی بوون، لەژێر كاریگەریی جەنگە بەردەوامەكاندا سەریان هەڵدابوو، بەڵام رووداوی مێژوویی بوون، بۆ نموونە: ئۆكرانییەكان بەرلەوەی روسیا هێرش بكاتە سەر وڵاتەكەیان خاوەنی 5500 پەیكەری لینین بوون بە بەراورد بە 7000 پەیكەری روسیا، ئەمەش بەراوردێكی سەرنجڕاكێشە بەو پێیەی روسیا 28 هێندە لە ئۆكرانیا گەورەترە.
ئێستا تێكڕای پەیكەرەكان لەو وڵاتە نەماون، لە پڕۆسەیەكی فەرمی ساڵی 2015 بڕیاری كۆكردنەوەیان دراو لابران كە لەناویاندا شكان و تێكدانی گەورەترین مۆنۆمێنت بوو. 
ئێستا بەشێكی زۆر لەو مەیدانانەی لینین لە سەرانسەری جیهان بەر ئەم هێرشانە كەوتوون وەك: لیتوانیا، لاتڤیا، مەنگۆلیا، گانا، ئۆكرانیا، كوبا، روسیا، رۆمانیا، ڤێتنام، جۆرجیا، سڤاڵبارد، چیچان، تاجیكستان، ئەسیوپیا، بولگاریا، سیاتڵ و ئەفغانستان و پاكستان.
وێنەی جیاوازی ئەو پەیكەر شكاندنانە بەپێی زەمەن و جۆری دەسەڵاتی سیاسی و ناڕەزایی گەلان جیاوازن، هەركاتێك سنووری توڕەی جەماوەر لە دەسەڵات فراوانتر بێت هەوڵدەدرێت سمبولەكانی دەسەڵات كە هەندێكیان لە پەیكەردا رەنگدەداتەوە بشكێنرێت وەك ساڵانی رابردوو لە عیراق و میسر و سوریا و لیبیا و ئێران و... رەنگیدایەوە و هەمیشە لە بەردەوامیدایە.