لە كوێوە هاتووین؟ ئێمە چین؟ بۆ كوێ دەچین؟

 شەمێران عەلی 

 ئەم بەرهەمە تابلۆیەكی هونەرمەندی فەرەنسی پۆل گۆگانە. تابلۆكە لە شاری تاهیتی دروستكراوە و لە مۆزەخانەی هونەرە جوانەكانی شاری بۆستن دانراوە. ئەم بەرهەمە وەك شاكارێك سەیردەكرێت، بە كارێكی فەلسەفی  بەراورد دەكرێت و شیكاری زۆر هەڵدەگرێ، فیگەرەكانی ناو تابلۆكە بەگشتی گوزارشت لە رۆح و ژیان و مردن و گوناه دەكەن. بۆ ئەمەش هونەرمەند بە دیدێكی فەلسەفی و ئاینییەوە كاری تێدا كردووە، هاوكات قۆناغی دروستكردنی تابلۆكە قۆناغێكی سەخت و ناخۆشی ژیانی گۆگانە، كە كۆمەڵێك كێشە و خەمی قووڵی هەبووە. 

تابلۆكە بابەتێكی فەلسەفی و ئاینیی تایبەت بە ئینجل لەخۆ دەگرێت. گۆگان لە تەمەنی یانزە ساڵییەوە تا تەمەنی شانزە ساڵی، خوێندكاری قوتابخانەی پێتی سیمینێر دی لا شاپڵ، سانت مێسمین بووە، كە تەنها لە دەرەوەی ئۆرلیانسە. خوێندنی لەوێدا پۆلێكی لە لیتۆرگیا كاسۆلیكیدا لەخۆگرتبوو، مامۆستای ئەم پۆلە قەشەی ئۆرلینز بوو، بەرنامەی خۆی بۆ خوێندكاران داڕشتبوو تا بەرەو رەنگدانەوەی رۆحی دروست لەسەر سروشتی ژیانیان ببات. ئەم قۆناغەی خوێندنی گۆگان كاریگەریی لەسەری هەبووە و لە تابلۆكانیدا رەنگیداوەتەوە. 
سێ پرسیارە بنەڕەتییەكەی ئەم كارە بریتی بوون لە "مرۆڤایەتی لە كوێوە سەرچاوە دەگرێت؟"،"بۆ كوێ دەچێت؟"، "مرۆڤایەتی چۆن بەرەوپێش دەچێت؟" هەرچەندە دواتر گۆگان بە دەنگێكی بەرز ئەوەی روونكردۆتەوە، كە ئەو دژە پەرستنە. باوەڕی بە پەرستن نەماوە، بەڵام ئەو پرسیارانە لە مێشكیدا جێگیربوون، بەردەوام بیری لێ كردوونەتەوە" لەكوێ؟ " بووە ئەو پرسیارە سەرەكییەی گۆگان لە هونەرەكەیدا پەیڕەوی دەكرد.
تابلۆی سەردەمی نەخۆشی
گۆگان ئەم تابلۆیەی لە ساڵی 1897 تەواوكردووە، لە كاتی دروستكردنی ئەم تابلۆیەدا لە ژیانی تایبەتی خۆیدا تووشی كۆمەڵێك بەدبەختی بووە، لەو قۆناغەدا تووشی حاڵەتی ئەكزیما و سفلیس و هەوكردنی پێڵوی چاو بووە، بەڵام سەرباری ئەو نەخۆشییانە و گرفتی دارایی، رووبەڕووی كێشەكان بووەتەوە. گەرچی كەوتۆتە ژێر باری قەرزەوە و لەوانەش سەختتر هەواڵی مەرگی كچەكەی بووە. سەرباری ئەو هەموو میحنەتە كۆڵی نەداوە و كارەكەی تەواو كردووە.  
سێ ژنی ناو تابلۆكە
لەم بەرهەمەدا سێ گرووپی سەرەكی رەنگدانەوەی ئەو تەوەرە گشتییانەن كە لە ناونیشانەكەدا خراوەتەڕوو. سێ ژنی ناو تابلۆكە و منداڵە خەوتووەكەی لای راستیان نوێنەرایەتی سەرەتای ژیان دەكەن، گرووپی ناوەڕاست هێمای رۆژانەی گەنجی پێگەیشتنە، لە گرووپی كۆتاییدا، بە گوتەی هونەرمەند پیرەژنێك لە مردن نزیكدەبێتەوە، دەردەكەوێت و دەستی لە بیركردنەوەكانی خۆی كێشاوەتەوە. لای پێكانی باڵندەیەكی سپی نوێنەرایەتی بێهوودەیی دەكات. پێكەوە تابلۆكە لە راستەوە بۆ چەپ پێشنیازی خولی لەدایكبوون و گوناه و مردنە. لە دەرەوەی ئەم سووڕی ژیانە، فیگەرێكی شین هەیە. بتە شینەكە لە پاشخانەكەدا نوێنەرایەتی ئەو شتە دەكات كە گۆگان بە ئەودیو وەسفی كردووە. ئەو كچەی پشیلە بچووكەكان  دەوریان داوە پاكی كچێنی نیشان دەدات. ئەو فیگەرەی لە ناوەڕاستدایە لە باخچەی عەدەندا دانراوە، خەریكی لێكردنەوەی میوەیە لە دارێك. گۆگان مەبەستی بوو ئەم ژنە وەك گوناهبار نیشان بدات، هاوشێوەی حەوا. منداڵبوون لە رێگەی ئەو فیگەرانەی كە دەوری كۆرپەكە دەدەن نیشان دەدرێت. هاوكات لەگەڵ دایكایەتی ژیانی ژن، بیرۆكەی "ملكەچی ناوماڵ"یش لە رێگەی ئەو ملوانكە و گۆچانەوە پیشان دراوە كە ژنە پێگەیشتووەكەی لای چەپ و بزنە سپییەكە بەڕێكەوت لەبەری دەكات. لە كۆتاییدا دۆخی پلە باڵا لە رێگەی ئەو پیرەژنەی لای چەپەوە دەبینرێت.
لە نزیك مرۆڤە بەختەوەرەكانەوە دوو ژنی غەمگین لە تەنیشت دارێكەوەن بە پێچەوانەی دەوروبەرەكەیانەوە راوەستاون. لەبەردەم ئەم ژنانەدا فیگەرێك قۆڵی بەرزكردۆتەوە. ئەو سێ ژنە نوێنەرایەتی جیاوازی نێوان رۆشنگەری و نەریتە خورافییەكانن.
شێواز
تابلۆكە زەقكردنەوەی شێوازی پێشەنگی پۆست ئیمپڕێشنیستی گۆگانە، هونەرەكەی جەختی لەسەر بەكارهێنانی زیندووی رەنگ و فڵچەی ئەستوور دەكردەوە، لە كاتێكدا ئامانجی گەیاندنی هێزێكی سۆزداری یان دەربڕین بوو. بە هاوبەشی لەگەڵ بزووتنەوە ئاڤانگاردەكانی تری سەدەی بیستەمدا سەریهەڵدا، لەوانە كوبیزم و فۆڤیزم. وەك لە تابلۆكەدا هەیە، منداڵی خەوتوو هێمای رۆحی مرۆڤە پێش جەستەبوونی زەمینی. گۆگان عیرفانێك بوو كە سەرسام بوو بە تیۆسۆفیا و پێی وابوو رۆحی مرۆڤەكان لە بەختەوەرییەكی منداڵانەدا لە بەهەشتدا دەژی پێش ئەوەی دابەزن بۆ جیهانی مادی. لەبەشێكی دیكەی تابلۆكەدا سەگێك دەبینرێ، سەگ هێمای ئەو ناخۆشیانەیە كە چاوەڕوانی مرۆڤن لەسەر زەوی. بەشێكی دیكەی تابلۆكە دوو ژنەكە و پیاوێك هێمای قۆناغی یەكەمی رۆحی مرۆڤن لە توێكڵی فیزیكیدا پێش ئەوەی ئارەزووی خۆناسین تێیدا بدۆزێتەوە. ئەم ژنانە لە خۆدۆزینەوەدا تێوەگلاون، بێ بیركردنەوە خۆیان دەدەنە دەست خۆشی وجودی مادی. لە لایەكی تری تابلۆكەدا مرۆڤێك میوە لە درەختی چاكە و خراپە دەكاتەوە، هێمای بەئاگاهاتنەوەی هەوڵی مرۆڤە بۆ تێگەیشتن لە نهێنییەكانی گەردوون. فیگەری دانیشتووی لای راست و دەستی لەسەر سەری داناوە، قۆناغی دووەمی گەشەكردنی رۆحی مرۆڤ بەرجەستە دەكات، كە نائومێد دەبێت، چونكە ناتوانێت وەڵام بۆ پرسیارەكانی بوون بدۆزێتەوە. دوو فیگەر بە رەنگی سوور هەیە، وەك مارینا پرۆكۆفیڤا دەڵێت: ئەوانە نوێنەرایەتی قۆناغی سێیەمی گەشەكردنی رۆح دەكەن، كاتێك مرۆڤ توانای شیكردنەوە بەدەست دەهێنێت. ئەوان دوو پیاوی دانان كە بە بیركردنەوەكانیان هاوبەشی دەكەن.
پۆڵ گۆگان
پۆڵ گۆگان نیگاركێشێكی فەرەنسییە و لە باوەشی قوتابخانەی ئیمپڕێشنیستی دەرچووە، بەڵام مەیلی دیكەی نیشانداوە، هەروەها یەكێك بووە لە دامەزرێنەرانی بزووتنەوە هونەرییەكانی دواتر. گۆگان لە ساڵی 1848 لە پاریس لە باوكێكی فەرەنسی و دایكێكی پیرۆیی لەدایكبووە، دواتر دایك و باوكی بەهۆی كەشوهەوای سیاسی ئەو سەردەمەوە روویان لە پیرۆ كردووە، گۆگان تەمەنی سێ ساڵ بووە باوكی كۆچی دوایی كردووە، لەگەڵ دایكی و خوشكەكەیدا ژیاوە ماوەی چوار ساڵ لە ماڵی مامی بووە، پاشان لە تەمەنی حەوت ساڵیدا گەڕاوەتەوە بۆ فەرەنسا، ئەو ماوەیەی لە پیرۆ ژیاوە كاریگەری لەسەر هونەرەكەی هەبووە. لە تەمەنی حەوت ساڵییەوە لەگەڵ باپیرەی لە ئۆرلینز ژیاوە، لەوێ فێری زمانی فەرەنسی بووە، لە تەمەنی حەڤدە ساڵیدا لە قوتابخانە هەڵهاتووە و ماوەی 6 ساڵ وەكو كەشتیوانێك لە دەریاكاندا ژیانی بەسەربردووە، ژیانی سەخت ئەو كوڕە لاوازەی كردووە بە كەسێكی بەهێز. گۆگان لە منداڵییەوە حەزی لە وێنەكێشان بووە، لەم قۆناغەی ژیانیدا لە كاتی بەتاڵیدا دەستی بە نیگاركێشان كردووە و بەردەوام سەردانی پێشانگاكانی كردووە و هاوڕێیەتی لەگەڵ نیگاركێش كامیلی پیسارۆ هەبووە و ژمارەیەك نیگاركێشی پێ ناساندووە. ساڵی 1882 دوو هاوینی یەك لە دوای یەك لەگەڵ پیسارۆ و ناوبەناو لەگەڵ پۆڵ سیزان بە نیگاركێشان بەسەر بردووە. ئەم هونەرمەندە خاوەنی كۆمەڵێك شاكاری هونەرییە. تاوەكو لە ساڵی 1903 لە فەرەنسا مردووە. 

گۆگان