فەرەنسییەكان پۆپۆلیستییان رەتكردەوە

بورهان ئەمین، ئەڵمانیا

رۆژی یەكشەممەی رابردوو، گەڕی دووەمی هەڵبژاردنی سەرۆكایەتیی فەرەنسا بە بەشداری نزیكەی 48 ملیۆن دەنگدەر بەڕێوەچوو. لە گەڕی یەكەمی پڕۆسەكەدا، لەنێو 12 كاندیدی پارت و قەوارە سیاسییەكاندا هەریەك لە ئیمانوێل ماكرۆن سەرۆكی ئێستا و كاندیدی پارتی كۆماری بۆ پێشەوە بە رێژەی ٪28ی دەنگەكان و  مارین لۆپان سەرۆكی بەرەی نیشتمانیی راستڕەو بە رێژەی ٪23ی دەنگی هاووڵاتیان سەركەوتن بۆ گەڕی دووەم و بوونە ركابەری یەكتر.
بەپێی ئەنجامە بەراییەكان، ئیمانوێل ماكرۆن بە بەدەستهێنانی %58.2ی دەنگەكان، بەسەر ركابەرەكەیدا سەركەوت ‌و بۆ پێنج ساڵی داهاتوو دەبێتەوە بە سەرۆكی فەرەنسا. بەگشتی ململانێی هەڵبژاردنەكە لای هەموو كاندیدەكان زیاتر لەسەر یەكێتیی ئەوروپا و سیاسەتی دەرەوە و پرسی كۆچەران و دۆسێی ئیسلامگەراییی بوو، ئەو دوو كاندیدەش بەتایبەتی پێداگری لەسەر ئەو دۆسێیانە دەكەنەوە و لە پەیامەكانیشیاندا بۆ خولی دووەم، دروشمی تری جۆراجۆریان بەرزدەكردەوە، بەڵام لە راستیدا ئابووری و بژێوی ژیانی خەڵك لە ئەولەویەتی داواكانی دەنگدەرانە و ئەوان بڕیاریاندا كە ماكرۆن لە پۆستەكە بهێڵنەوە. فەرەنسییەكان لەم خولەی پڕۆسەكەدا زیاتر بە لۆژیك ‌و وێژدانەوە دەنگیاندا، چونكە واباوە كە دەڵێن «لە گەڕی یەكەمدا بە دڵ دەنگیاندا و لە گەڕی دووەمیشدا بە ئەقڵ و لۆژیك». ئەو سەركەوتنەی ماكرۆن كاریگەریی گەورەی لەسەر داهاتووی ئەوروپا و هەوڵەكانی خۆرئاوا بۆ راگرتنی شەڕی ئۆكرانیا ‌و شێوەژیانی فەرەنسییەكان دەبێت.

مەترسیی لێكترازان رەوایەوە
ترسی  سەركەوتنی لۆپان دڵەراوكێی خستبووە نێو كۆمەڵگە ئەوروپییەكان و ئەگەری سەركەوتنی ئەو كاندیدەیان بەكارەساتێكی گەورە وێنا دەكرد بۆ سەر پێكەوەژیان و ئازادی و چارەنووسی ئەوروپا. ئەوان لە سەركەوتنی نەتەوەپەرستێكی پۆپۆلیست دەترسان و وەك بوومەلەرزەیەكی سیاسی وێنایان دەكرد. لە زۆربەی راڤەكردنی سیناریۆكان دەوترا كە ئەگەر ئەو توندڕەوە بیبابتەوە، یەكێك لە پێگە سەرەكییەكانی یەكێتیی ئەوروپا كە فەرەنسایە، دەڕوخێ و ئەو وڵاتە پەیوەندییەكانی لەگەڵ روسیا خەستتر دەكاتەوە، كە ئێستا بە دوژمنی سەرەكیی ئەوروپییەكان دەناسرێ. مەترسی هەرە گەورەی لایەنە پێشكەوتنخواز و چەپ و عەلمانییەكان ئەوەبوو كە رەگەزپەرستێكی وەك ئەو سیاسەتمەدارە ببێتە ئەندامی ئەنجومەنی ئاسایش و هەوڵی پێكهێنانی قەوارەیەكی فراوان بۆ هەموو توندڕەوەكانی جیهان بدات، ئەگەر پۆستی سەرۆكی فەرەنسای بەدەستبهێنایە، لەناوخۆدا كاری دەكرد بۆ تێكدانی پێكەوەژیانی میللەتە بێگانەكان و كۆت و بەندكردنی ئازادییە سیاسی و ئایینییەكان و دامەزراندنی بلۆكێكی رەگەزپەرستی نەتەوەیی كە زۆر لەمێژە ئەوروپییەكان پشتیان تێكردووە. بە دۆڕانی لۆپان، هەمان سیناریۆی 2017 دووبارە بۆوە و ئەو مەترسییانە بۆ پێنج ساڵی تر رەوانەوە، بەڵام لە راستیدا ئەو دەنگە زۆرانەی لۆپان ئاماژەیەكی مەترسیدارە بۆ سەر پێكەوەژیان و یەكگرتوویی ئەوروپییەكان.

دوو ئاراستەی جیاواز
ئەو دوو سەركردەیە لە دوو رەوتی جیای ناو كۆمەڵگەی فەرەنسیدا خەبات دەكەن، لەسەر زۆر دۆسێ ناكۆك و دژ بەیەكن، ماكرۆن لەگەڵ مانەوە و پتەوكردنی یەكێتیی ئەوروپا و ریزگرتنە لە فرەنەتەوە و ئایین و پێكهاتەكان و سنووردانان و فۆرمەڵەكردنەوەی پڕۆسەی كۆچە، بە جۆرێك كە لە چوارچیوەی توانای وڵاتەكەیدا بێت، كاردەكات بۆ تۆكمەكردنی هاوپەیمانی ناتۆ ‌و پتەوكردنی پێگەی فەرەنسا تیایدا. ماكرۆن لە دیبەیتەكانیدا باسی لە پڕۆژەكانی خۆی كرد بۆ ئەم خولەی سەرۆكایەتی ‌و وتی «پڕۆژەكەم بریتییە لە بەهێزكردنی توانای كڕین و پشتیوانی و بەرزكردنەوەی بژیوی كرێكاران و كاسبكارانی وڵاتەكەم»، لای خۆشیانەوە زۆربەی فەرەنسییەكان دەنگیاندا بە پڕۆژەی خۆشگوزەرانی و تەبایی و بەهێزكردنی یەكێتیی ئەوروپا و تۆكمەیی و گەشەپێدانی ئابووری و تۆكمەكردنی پێگەی فەرەنسا لەناو كۆمەڵگەی نێودەوڵەتیدا. بە پێچەوانەشەوە، مارین لۆپان لە دژی مانەوەی وڵاتەكەیەتی لە یەكێتیی ئەوروپا ‌و ناتۆ، لە دژی ئیسلام و كۆچەران و سروتە ئایینییەكانە و بە نامۆیان دەزانێت بۆ كۆمەڵگەی فەرەنسی، دەیەوێت بە راپرسی رێ لە عەبا و پەچەی ژنان بگرێ و ئازادییە ئایینییەكان بۆ ئیسلام و جو و ئەوانی دیكەش سنووردار بكات، بۆیە سەركەوتنی ماكرۆن بوو بە سەركەوتنی ئیرادەی ئەوروپییەكان و لە هەموولایەكەوە بروسكەی پیرۆزباییان بۆ نارد و پشتیوانیی خۆیان بۆ دووپاتكردەوە.

سەرچاوە: ئاژانسەكان