مام له‌ شام

كوردی سوریا و روبەڕوبوونەوە لەگەڵ عەبدولناسردا

19
هەڵوێستی سەرۆك جەمال عەبدولناسر بەرامبەر مەسەلەی كورد لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست بە گشتی و عیراق بە تایبەتی و جێ پەنجەی مام جەلال لە كامڵبوونی ئەو هەڵوێستە بەرەو ئاراستە راستەكەی، مەسەلە نەتەوەییەكەی گەلەكەی بەرەو رووناكی برد، لەڕاستیشدا بەرەو ئاستێكی تری مێژوویی برد، وایكرد مەسەلەكە ببێت بە ژمارەیەكی قورس و گرنگی نێو هاوکێشە سیاسییەكانی ناوچەكە لە كۆتایی پەنجاکان و سەرەتای شەستەكانی سەدەی رابردوودا.
 لەبەر هەموو ئەمانە، هەڵوێستی عەبدولناسر بەرامبەر مەسەلەی كورد لە كوردستانی عیراق و شێوازی چارەسەركردنی، بێ تەحەداو  لەمپەر تێنەپەڕی و مشتومڕی توندی لەناو ناوەندی كوردی و عەرەبی لێكەوتەوە، ئەمەش فوئاد عارف لە بیرەوەرییەكانیدا كە دكتۆر كەمال مەزهەر پێشەكی بۆ نووسیوە، بە كورتی باسی دەكات و دەڵێـت: (عەبدولناسر لە میانەی دیدارمان لەگەڵیدا «من و جەلال تاڵەبانی» روونیكردەوە، كورد مافی خۆیەتی چارەنووسی خۆی دیاری بكات، مادام نایەوێـت جیاببێتەوە لە عیراق، بۆیە پێویستە حكومەتی عیراق مافی ئەوە و چ شێوازێكیان دەوێت پێیان بدات، ئەمە چ جای ئەوەی عەبدولناسر پاڵپشتی بیرۆكەی ئۆتۆنۆمی بۆ گەلی كورد دەكرد».

جگە لە عەرەبەکان لە ناو كوردیشدا دەنگی ناڕەزایی دژی عەبدولناسر سەریهەڵدا كە هاوشێوەی حزبی شیوعی سوریا لەیەك بەرەدا وەستانەوە دژبە پڕۆژەکەی عەبدولناسر ئەنجامەکەشی چەند لێکترازانێکی یەکڕیزیی ناوماڵی کوردی لە سوریا بەشوێن خۆیدا هێنا کە مامۆستا حەمید دەروێش لە کتێبەکەیدا دانی پێدا ناوە 

دابەشبوونی رای گشتیی عەرەب
لەو كاتەدا كە رای گشتیی عەرەب دابەش ببوو بەسەر پاڵپشتی لە هەڵوێستەكەی عەبدولناسر، كە ئەوەش هەوادارانی دەیاننواند لە جیهانی عەرەبدا و داوای چارەسەركردنی مەسەلەی كوردیان دەكرد بەرێگەی ئاشتیانە و لەسایەی دروشمی برایەتی کورد و عەرەب و پێدانی ئۆتۆنۆمی لە چوارچێوەی عیراقێكی یەكگرتوودا، كە ئەوەش کارتی گرنگی كوردی لەدەستی وڵاتانی دراوسێ دەردەكرد، عیراقی دەپاراست لە دەستوەردانی دەرەكی، لەهەمان كاتدا لە نێو ناوەندی عەرەبیدا كەسانێك هەبوون دژبە چارەسەری ئەم مەسەلەیە بوون بە رێگەی ئاشتیانە و پێیانوابوو تەنها چارەسەر بۆ مەسەلەی كورد لەرێگەی سەربازییەوە دەبێت، ئەمانە ئەوانە بوون كە تووشی وەهم و ترسی دروستبوونی ئیسرائیلی دووەم و دابەشبوونی عیراق ببوون، وەكو پاساویش پەنایان بۆ ئەوە دەبرد، لە نموونەی بەعسییەكانی سوریا و عیراق، كە لە رێگەی ئەم جۆرە باسانەوە پاساوایان بۆ سەركوتكردنی كورد و تاوانەكانی خۆیان دەهێنایەوە.

پێشوازیی كورد لە هەڵوێستەكەی عەبدولناسر
لەكاتێكدا لەنێو ناوەندی كوردیدا بە گشتی پێشوازی لە هەڵوێستە دەگمەنەكەی عەبدولناسر دەكرا، بەرامبەر بە مەسەلەی كورد لە عیراق، كە مام جەلال نوێنەرایەتی ئەم جۆرە بۆچوونەی دەكرد، بەو پێیەی لەلایەن حزبەكەیەوە سەرپشک كرابوو متمانەی سەرۆكەكەشی (بارزانی) بەدەستهێنابوو، لەبەر ئەوانەش سەركەوتوبوو لەگەیاندنی داواكارییەكانی گەلەكەی بە عەبدولناسر، وەكو سەركردەیەكی بێ ركابەری عەرەبی لەو سەردەمەدا.
 مام جەلال هەروەها توانی بەرچاوڕوونی بە عەبدولناسر بدات سەبارەت بە دۆزی كورد و قەناعەتپێكردنی بۆ چارەسەركردنی ئەو دۆزە بەشێوەیەكی ئاشتیانە، لەو رووەشەوە ئادەم شمیدت لە كتێبەكەیدا «گەشتێك بۆ لای پیاوانی ئازا لە چیاكانی كوردستان) دەڵێـت: (مام جەلال توانی دۆزی نەتەوەكەی بە عەرەب بناسێنێـت و پاڵپشتی چەندین كەسایەتی كاریگەری عەرەبی وەكو عەبدولناسر و بن بیللا بەدەستبهێنێت، ئەو هەڵوێستەش لەلایەن تاڵەبانییەوە بەڵگەی زیرەكی و ژیریی و دووربینی ئەوەی دەگەیاند).
لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا، زۆر بەداخەوە، ناوەندی كوردی بەهەمان شێوە، دەنگی ناڕازی تێدا بوو بەرامبەر بە عەبدولناسر و بەتایبەتی لەلایەن (پارتی دیموكراتی كورد لە سوریا)، كە لەپاڵ حزبی شیوعیی سوریادا لەیەك بەرەدا وەستایەوە دژبە عەبدولناسر، هەروەها دژ بەو یەكێتییەی لەنێوان میسر و سوریادا دایمەزراند، عەبدولحەمید دەروێش لەو رووەوە و لەكتێبەكەیدا (أضوا‌ء علی الحركة الكردیة في سوریا) دەڵێت: (مەسەلەكان هەرچۆنێك بێـت، بەڵام پارتەكەی ئێمەش هەڵوێستێكی خراپی هەبوو بەرامبەر بە دەسەڵاتەكەی جەمال عەبدولناسر، هەڵوێستەكەشی نزیك و لەژێر كاریگەریی هەڵوێستی حزبی شیوعی سوریادا بوو).

هەڵوێستی باشی عەبدولناسریان لەبەرچاو نەگرت
پارتی دیموكراتی كورد لە سوریا، هەڵوێستی باشی ئەوكاتی عەبدولناسری بەرامبەر بە كورد لەبەرچاو نەگرت، كە دەكرا سوودی لێ وەربگرتایە، بۆ كەمكردنەوەی نەهامەتییەكانی كورد لە سوریا، لەبری ئەو توندوتیژییەی رووبەڕووی بۆوە لەلایەن عەبدولحەمید سەراج و دارودەستەكەی بەهۆی هەڵوێستە هەڵەكەیەوە، كە زۆر بێ بەزەییانە سەركوتی كادرە سیاسییەكانی پارتەكەی كرد و خەباتگێڕانی خستە نێو كونجی زیندان و گرتووخانەكانەوە و هەروەها توندترین جۆرەكانی سەركوت و ترس و تۆقاندنی بەرامبەر بەكارهێنان، ئەمە چ جای ئەوەی هەموو جۆرە سیاسەتێكی شۆڤێنیستانە و پڕۆژەی رەگەزپەرستیان بەرامبەر بە ناوچە كوردییەكان بەكارهێنا بە مەبەستی دروستكردنی گۆڕانكاری دیمۆگرافی لەو ناوچانە و نەهێشتنی كورد تێیاندا، لەبەرئەوە عەبدولحەمید دەروێش بەردەوام دەبێـت و لە كتێبەكەیدا دەڵێـت: (لەو بڕوایەدام پارتەكەمان هەڵەیەكی گەورەی كرد، بەو هەڵوێستە سەلبییەی بەرامبەر بە حوكمی عەبدولناسر، هەرچەند کۆمیتەی ناوەندیی حزب لە بڕیارەكانیدا ئەم دانپێدانانەی بەهەڵە هەرگیز باس نەكردووە، لەكاتێكدا پارتەكەمان دەیتوانی بگات بە جۆرێك لە لێکتێگەیشتن لەگەڵ عەبدولناسردا، كە داوای لێتێگەیشتنی هیوا و ئاواتە رەواكانی گەلی كوردی دەكرد، لەگەڵ بەدەنگەوەچوونی مافە نەتەوەییەكانی كورد بەشێوەی ئاشتیانە، لەبری سەركوتكردنی، وەكو چۆن دەسەڵاتی عیراق ئەوكات پەیڕەوی دەكرد)، سەركردایەتی و كادرانی پارتی دیموكراتی كورد لە سوریا-ش بەهۆی ئەو هەڵوێستە هەڵەیەوە، گورزێكی كوشندەیان بەركەوت و پشتی پارتەكەی شكاند و بوو بەهۆی دروستبوونی كۆمەڵێك كێشەی كەڵەكەبوو لەنێو زینداندا و رووبەڕووی تاقیكردنەوەیەكی قورسی كردووە كە لەسەرووی تواناكانییەوە بوو، بەوەش كێشەكانی نێوان نورەدین زازای سەرۆكی حزب و عوسمان سەبری ئەندامی مەكتەبی سیاسیی تەقییەوە لەبەردەم دادگادا، سەبارەت بە جەدوای بەرگریكردن لە دروشمی (ئازادی و یەكخستنی كوردستان)، هەر ئەم ناكۆكییەش دواجار بوو بەهۆی لێکترازانی ریزەکانی حزب لە ساڵی 1965دا، ئەوەش بوو بە هۆی چەندین لێکترازانی تر، كە بزووتنەوەی كورد لەسوریا باجێكی قورسی بەو هۆیەوە دا.

دژە كردار بەرامبەر بە كوردی سوریا
لەگەڵ ئەوەی هەڵوێستی پارتی دیموكراتی كورد لە سوریا، نزیك بوو لە هەڵوێستی شیوعییەكان و جوداخوازەكان بەرامبەر یەكێـتیی میسر و سوریا، بەڵام ئەوە دادی كوردی نەداو روبەڕووی تووڕەیی ئەوان بوونەوە و دژە كرداری جوداخوازەكان بەرامبەر بە كورد توند و قورس بوو، بەهۆی زیادبوونی رۆڵی پارتەكە لەنێو جەماوەری كورددا لە سوریا و بەرامبەر بە فراوانبوونی بازنەی رێكخراوەیی و سیاسیی، هەر ئەوانیش دواتر لیوای (یەرموك)یان نارد بۆ كوردستانی عیراق، بە مەبەستی لەباربردنی شۆڕش تێیدا، ئەوانیش بوون كە هەردوو پڕۆژەی (سەرژمێری و پشتێنەی عەرەبییان) جێبەجێ كرد، نەوەكانی ئەوانیش ئێستا چەند پڕۆژەیەک جێبەجێ دەكەن كە مەبەست لێی نەهێشتنی بوونی كوردە لە سوریا.

           و: گۆران فەتحی