ئەمڕۆ هەرێمی کوردستان بە دۆخێکی نالەباردا تێدەپەڕێت، دۆخێک کە کێشە و قەیرانەکان لە چەندین رووەوە بەرۆکیان گرتووە.
ئەوەی لێرەدا مەبەستمانە قسەی لەسەر بکەین، ئەو پرسە چارەنووسسازەیە کە گرێدراوە بە دامەزراوەکانی هەرێمی کوردستانەوە، واتا دەسەڵاتی یاسادانان و جێبەجێکردن کە یەکەمیان نەماوە و دووەمیشیان کاربەڕێکەرە.
هەنگاوی جدی نابینین بە ئاراستەی سەرلەنوێ بنیاتنانەوە و دروستکردنەوەی دەسەڵاتەکان لە هەرێمی کوردستان، ئەو دەسەڵاتانەی کە کۆڵەکەی سەرەکی و بنەڕەتی هەر یەکەیەکی دەستوورین لە دەوڵەتی فیدراڵیدا
جێی داخە کە خەمخۆریی یان هەنگاوی جدی نابینین بە ئاراستەی سەرلەنوێ بنیاتنانەوە و دروستکردنەوەی دەسەڵاتەکان لە هەرێمی کوردستان، ئەو دەسەڵاتانەی کە کۆڵەکەی سەرەکی و بنەڕەتی هەر یەکەیەکی دەستوورین لە دەوڵەتی فیدراڵیدا، کەواتە ئەمڕۆ دوو کۆڵەکەی بنەڕەتی دەسەڵاتی سیاسی لە هەرێم لە قەیراندان، دیارە هۆکاری ئەوەش ململانێ و بێ متمانەیی هێز و لایەنە سیاسییەکانە بە یەکتری، لەگەڵ بێ باکی و بێ خەمییان و تێنەگەیشتن لە گرنگی و گرنگیی دامەزراوە دەستوورییەکان لە هەرێم.
هەموو ئەمانەش لە ساتە وەختێکدایە کە هەمیشە شانازیی بەوەوە دەکەین، لە دەستووری عیراقی ساڵی 2005 دا توانیومانە ئەو دامەزراوانە لە قۆناغی ئەمری واقیعەوە بگۆڕین بۆ دامەزراوەی دەستووریی دانپێدانراو، وەک ئەوەی لە مادەکانی (117 و 121) ی دەستووردا هاتووە.
بۆیە جێگای تێڕامانە کە نەتوانین لە خەمی سەرلەنوێ بنیاتنانەوەی شەرعییەتدا بین، هەر ئەمەش وایکردووە کە لەسەر ئاستی کۆمەڵگەی نێودەوڵەتی، بەچاوێکی دیکەوە سەیرمان بکرێت و مامەڵەمان لەگەڵدا بکرێت.
بۆیە گەشەی سیاسی و دامەزراوەیی و مافی مرۆڤ و ئازادییەکان و رێزگرتن لە ئیرادەی گەل کە سەرچاوەی دەسەڵاتەکان و شەرعییەت پێدانێتی لە قۆناغی چەقبەستن و بگرە لە داکشاندایە.
کەواتە ئەگەر دۆخەکە بەم شێوەیە بێت، پێویستە چی بکرێت؟
گرنگە پەلە بکرێت لە بنیاتنانەوەی دامەزراوە دەستوورییەکانی هەرێمی کوردستان، ئەمەش پێویستیی بە زەمینەسازی هەیە، چ لەسەر ئاستی جەماوەریی و نیشتمانی، چ لەسەر ئاستی حزبە سیاسییەکان و ئەم پڕۆسەیەش دەبێت بکرێتە ئەولەوییەتی کاری هێز و لایەنە سیاسییەکان، بەوەی دەستبکەن بە چارەسەرکردنی کێشە سیاسییەکانیان و دەکرێت دەستەیەکی سیاسیی باڵا بۆ کاری هاوبەشی و پێکەوەیی دروست بکرێت، بە هاوکاریی و سوودوەرگرتن لە خەڵکانی پسپۆڕ و شارەزا، تا نەخشە رێیەک ئامادە بکرێت بۆ هەڵبژاردن لە هەرێمی کوردستان. پێویستە متمانە لە نێوان هێز و لایەنە سیاسییەکاندا بەرجەستە بکرێتەوە، چونکە نەبوونی متمانە و ئیرادەی کارکردنی پێکەوەیی و باوەڕبوون بە گرنگیی دامەزراوە دەستوورییەکان و بەوەی گەل سەرچاوەی دەسەڵاتەکانە، ئەوا نە لە ئێستا و نە لە ئایندەشدا ناتوانرێت ئەم قەیرانە چارەسەر بکرێت.
گرنگە لەسەر ئاستی نیشتمانی، دۆخێکی گونجاو ئامادەبکرێت و هەموو ئامڕازە مەدەنییەکان دەستەبەر بکرێت بۆئەوەی هەرێم بەم هەڵبژاردنە، جارێکی تر متمانە بەدەست بهێنێتەوە.
باشکردنی دۆخی ئابووری و گوزەرانی هاووڵاتیان، خاڵێکی گرنگی ترە لەم بوارەدا.
هەر گەلێک متمانەی بە دەسەڵاتی سیاسی و دامەزراوە دەستوورییەکانی لەدەست بدات، شەرعییەتی ئەو دەسەڵاتە دەخاتە ژێر پرسیارەوە، چونکە گەل سەرچاوەی دەسەڵاتەکانە و هەر خۆشی دەیگۆڕێ و دەیپارێزێت لە رێگەی سندووقەکانی دەنگدانەوە، کە ئەمەش وەک مافێکی دەستووریی چەسپاوە لە دەستووری عیراقی ساڵی 2005 دا.
*ماستەر لە یاسای دەستووری
