سەریاس محەمەد سەلیم
دانوستان باوترین رێگای دیپلۆماسییە لە هاوكێشەی سیاسی و كۆمەڵایەتی ئەمرۆدا بۆ گەیشتن بە چارەسەر لەسەر چەند خاڵێكی ناكۆك كە دەشێت لە نێوان دووكەس، دوو بنەماڵە، دوو حزبی سیاسی یان دوو وڵاتدا بێت، دانوستان چەمكێكی كارپێكراوە لە دنیای هاوچەرخ و تازەگەری ئەمڕۆ، بەتایبەتی لەو ولاتانەی پەیڕەوی چەمكی دیموكراسی و سۆشیال دیموكرات دەكەن، باوەڕی تەواویان بە گفتوگۆ و دانوستان هەیە لەپێناوی گەیشتن بە چارەسەری ئاڵنگاریی و لێك تێنەگشتنەكان، كە ئەمەش دەرەنجامی باوەڕبوونە بە بوونی بیروباوەڕی جیاواز و رێزگرتن لە بۆچوونی یەكتری لەسەر هەر بابەتێكی كەسی بێت یان كۆمەڵایەتی و سیاسی.
لەناو مێژووی شۆڕشی كورددا لە چەندین قۆناغی جیاوازدا، دانوستان لەگەڵ لایەنی دەرەكی و ناوخۆیی كراوە بۆ لێكتێگەیشتن و گەیشتن بە چارەسەرێكی بنەڕەتی بۆ كێشەی كورد، بەڵام زۆریك لەم گفتوگۆیانە بە نهێنی ماونەتەوە و ناوەڕۆكەكانیان بۆ خەڵكی باس نەكراوە و كەمترین لێكۆلێنەوەش لەم بارەیەوە كراوە، لەكاتێكدا زۆرترین هەوڵمان هەیە بۆ نووسینەوەی سەروەریی و بردنەوەی شەڕەكانمان.
باسكردنی كارەسات و نەهامەتییەكان كە بەسەرمان هاتووە، دانوستانەکانیش بەشێكن لەو مێژووە دوور و درێژەی كە شۆڕشی كوردی پیادا تێپەڕیوە، بۆیە گرنگە هەڵوێستەی لەسەر بكەین وەک: ئەو ناكۆكییانە چین كە پێویست دەكات گفتوگۆیان لەسەر بكرێت؟ لایەنەكانی دانوستانكار كێن؟ ئامانجەكانی دانوستانەكە چییە؟
لایەنی ناوبژیکار كێیە، لە كۆتاییدا ئەنجامی دانوستانەكە چی بوو، تێگەیشتن لەم خاڵانەی هەر دانوستانێك گرنگە بۆ تێگەیشتن لە روئیا و بیروباوەڕی هەر لایەنێك سەبارەت بە كێشەی كورد و خەمخۆری بۆ چارەسەركردنی.
بە درێژایی شۆڕشە یەك لە دوای یەكەكانی كورد، چەندین گفتوگۆ و دانوستان کراوە : گفتوگۆی شێخ مەحمود لەگەڵ ئینگلیز حكومەتی تازە دامەزراوەی عیراق (فەیسەڵی یەكەم)، گفتوگۆی ساڵانی 1930 سەرانی كورد لەگەڵ مەندوبی سامی ئینگلیز، گفتوگۆی (باڵی م.س) لەگەڵ عیراق و ئێران و یەكێتی سۆڤیەت، زنجیرە گفتوگۆكانی یەكێتی لەگەڵ عیراق و ئێران و سوریا، هەموو ئەو گفتوگۆیانە بە گشتی خاڵی باشیان تێدابووە بۆ چارەسەری كێشەی كورد، یەكێتی وەك هەڵگری پێناسەی حزبێكی سۆشیاڵ دیموكرات هەمیشە دەستپێشخەر بووە بۆ گفتوگۆ و دانوستانی ئاشتیانە بۆ چارەسەری كێشەی كورد تەنانەت لەگەڵ حزب و لایەنە سیاسییە كوردیەكانیش، چەندین گفتوگۆی نێوان یەكێتی و لایەنەكانی بەرەی جود، گفتوگۆ لەگەڵ پارتی بەبەردەوامی، لە ساڵی 1983 ئەوكاتەی یەكێتی لە گفتوگۆدا دەبێت لەگەڵ حكومەتی عیراق سەبارەت بە مافە رەواكانی گەلەكەمان.
ئەم هەوڵە دیپلۆماسییانە لەو كاتەدا دەرخەری خواستی یەكێتییە بۆ گفتوگۆ و چارەسەر، كە ئەمە جگە لە دەرخستنی نیەتی یەكێتی سەبارەت بە كێشەی كورد، دووبارە سەلماندنەوەی بیری سۆشیال دیموكراتە كە دانیشتنە لەسەر مێزی گفتوگۆ، دانوستان بۆ گەیشتن بە چارەسەر و بەدەستهێنانی ماف.
ئێستاش سەرۆك بافڵ بە هەمان رۆحییەتی ئەوسا، لە بەغدا بە خەباتی گفتوگۆ و دانوستان هەوڵی بەدەستهێنانی مافەكانی كورد دەدات وەك بەشێك لە درێژە پێدەری ئەو رێباز و ئامانجەی یەكێتی لەسەری دامەزراوە. كۆبوونەوە یەك لە دوای یەكەكان بۆ یەكلاكردنەوەی پۆستی پارێزگاری كەركوك بۆ كورد و لە نێویدا وەك براوەی هەڵبژاردن یەكێتی بە مافی خۆی دەزانێت، بەڵام ئەوەی یەكێتی ئامانجێتی پارێزگاری كەركوك كوردبێت و رەزامەندی لایەنەكانی لەسەر بێت، دەرخەری دووبارەی بیروباوەڕی یەكێتییانەیە بۆ پرسی كوردستانیبوونی كەركوك و رێزگرتنە لە بیروبۆچوونی سەرجەم لایەنە بەشدارەكان، سەبارەت بەم بڕیارانەی دوایی دادگای فیدڕاڵی دەربارەی پرسی مووچەی هەرێم، هەڵبژاردن و لابردنی كورسی كۆتاكان، بەرەنجامی سیاسەتی تاكڕەوانەی لایەنێكە كە باوەڕی بە گفتوگۆ و دانوستان نییە لەسەر كێشە و گرفتەكان، بۆیە بۆ هەرلایەنێكی سیاسی تێگەیشتن و باوەڕبوون بە دانوستان و گفتوگۆ گرنگیی خۆی هەیە.
