ئایا دۆزی کورد لە تورکیا چارەسەر دەکرێت؟

یوسف ئەلشەریف 

پرسیارە گەورەكە ئەوەیە، ئایا دۆسێی كورد لە توركیا چارەسەر دەكرێت؟، ئەمە خەونێكی گەورەیە بۆ توركیا و كورد.
پێشتر باسم لەوە کردووە ئەوەی لە غەززە و لوبنان روودەدات، رەنگدانەوەی هەیە لەسەر توركیا، چونكە توركیا زانیاری هەواڵگری پێگەیشتووە كە ئیسرائیل و ئەمریكا سوورن لەسەر لێدانی باڵی ئێران لە ناوچەكە، نەك تەنها لەناوبردنی حەماس و لاوازكردنی حزبوڵا و حەشدی شەعبی، لەوانەیە پشتبەستن بە هێزەكانی سوریای دیموكرات لە سوریا بۆ ئەوەی درێژ بێتەوە بە رووباری فوراتدا و ببێتە بەربەستێكی جوگرافی كە رێگری بكات لە گواستنەوەی چەك بۆ عیراق و سوریا و لوبنان، كە ئەوەش بە مانای فراوانبوونی ئەو ناوچانە دێت كە لەژێر دەستی هێزەكانی سوریای دیموكراتدایە و پڕچەككردنیشیان زیاتر دەبێت، چونكە رەنگە بۆ ئەوە بێت بكەونە شەڕەوە لەگەڵ حەشدی شەعبی و ئێران، بەوەش پێویستیان بە پڕچەككردنی زیاتر دەبێت. 
ئەمە مەترسیی لەسەر توركیا دروستدەكات و كاریگەریی لەسەر سوریاش دەبێت كە دابەشبوونی لێدەكەوێتەوە، بۆیە توركیا ویستویەتی هەنگاوێك بنێت و كوردەكان ئاشت بكاتەوە و چارەسەری دۆسێی كورد بكات، تا ئەو فراوانبوونەی هێزەكانی كورد مەترسی نەبێت لەسەر توركیا و تەنها مەترسی بێت لەسەر ئێران، بۆیە بینیمان كە سەركردەكەیان هات و وتی ئامادەین عەبدوڵا ئۆجەلان ئازاد بكەین و چەندین شتی دیكە. 

ئۆجەلان دەتوانێت گوشار بخاتە سەر پەکەکە؟
لە كاتێكدا سەركردەیەكی كوردی تر هەیە و قسەی زیاتر گوێلێگیراوە لەلایەن كوردەكانەوە كە ئەویش سەڵاحەدین دەمیرتاشە و لە زینداندایە، بەڵام مەبەست لە ئۆجەلان ئەوەیە كە ئەو دەتوانێت داوا لە پەکەکە بكات کە چەك دانێن. 
دووەم، ئۆجەلان وەك سەركردەیەكی ئیقلیمی بۆ كورد سەیر دەكرێت، واتە قسەكانی بەسەر هێزەكانی سوریای دیموكراتیشەوە دەڕوات، مەزڵوم عەبدی فەرماندەی گشتی هەسەدە خوێندكاری ئۆجەلان بووە. بۆیە كە ئەم چارەسەرە دەستیپێكرد، سەردانێكی گرنگی نێچیرڤان بارزانی سەرۆكی هەرێم هەبوو بۆ ئەنقەرە، لێرەدا لەوانەیە كێبڕكێ لەسەر سەركردایەتی كورد دروست ببێت، چونكە دەزانین سەركردایەتیی بارزانی تەقلیدییە لە كوردستان و عیراق و ناوچەكە، ئۆجەلان ئەگەر پشتیوانیی توركیای هەبێت دەبێتە ركابەرێكی ئایدۆلۆژی، چونكە بارزانی راستڕەوە و سیاسەتەكەی زانراوە، لەكاتێكدا ئۆجەلان و گروپەكەی ئیشتراكی و ماوی و یەسارین. 
تورکیا بە ناڕاستەوخۆ داوایکردووە
توركیا بەشێوەیەكی ناڕاستەوخۆ پێشنیاز بۆ ئەمریكا دەكات كە ئەوان ئامادەن بۆ ئاشتبوونەوە لەگەڵ هەسەدە و پشتیوانیشی دەكەن، تا لە پەكەكە رزگاریان بێت.
زۆر كەس لە توركیا تەنانەت دەمیرتاش وتویەتی، ئەگەر دیموكراسی لە توركیا هەبێت، دۆسێی كورد چارەسەر دەبێت، چونكە ماددەی دەستووریی هەیە كە ئازادی بە كورد دەدات، بەڵام جێبەجێ ناكرێت. 
بەداخەوە پێدەچێت ئەوەی كە روودەدات رێككەوتنێك بێت لەنێوان رەجەب تەیب ئەردۆغان سەرۆكی توركیا و عەبدوڵا ئۆجەلان، واتە لە زیندان دەریدەكەن و دەیكەن بە سەركردەیەكی ئیقلیمی بۆ كورد، بەرامبەر ئەوەی ئەو بابەتە لەگەڵ هەسەدە رێكبخات، بابەتی دیموكراسی و سەربەخۆیی دادگا و ئەمانە بابەتێكی دیكەن، هەروەها كەمێك دەستوور دەگۆڕن و ئەردۆغان سوود وەردەگرێت لەوەی بتوانێت جارێك یان دوان خۆی بۆ هەڵبژاردنی داهاتووی سەرۆكایەتی كاندید بكاتەوە، واتا لە هەردوولاوە رێككەوتنی سەركەوتنە.
ئەردۆغان گوشار دەخاتە سەر هەموو حزبەكان بۆ ئەوەی لەسەر ئەو بابەتە رازی بن، بەڵام حزبەكان دەڵێن نەخێر و دەیانەوێت پاكێجێكی دیموكراسی هەبێت لە توركیا، نەك رێككەوتن، چونكە لەوانەیە وەكو رێككەوتنی یەكەم بێت بۆ چارەسەری دۆسێی كورد کە لە بارودۆخێكی هاوشێوەدا بوو لە ساڵی 2009 و شكستیهێنا، چونكە ئەو شێوازەی مامەڵەی پێكرا هەڵە بوو. 
دووەم ئایا عەبدوڵا ئۆجەلان دەتوانێت قسەكانی زاڵ بكات بەسەر پەكەكەدا لە قەندیل؟ چونكە ئەوان ئەو پێشنیازە رەتدەكەنەوە و دەیانەوێت هەموو داواكارییەكانیان جێبەجێبكرێت، ئۆتۆنۆمی و زمانی كوردی و مافی خۆیان لە دەستووردا دەوێت كە لە دانوستانەكانی ئێستادا ئەوانە باس نەكراون. 
ئەو هێرش و تەقینەوەیەش کە بینیمان لە ئەنقەرە، پەیامێك بوو كە نەخێر ئێمە لە قەندیل لەگەڵ ئەو چارەسەرە نین و بەشێكیان پێیانوایە ئەو رێككەوتنە سووكایەتییە بۆ پەكەكە بۆ دانانی چەك و بەشێكیان بچن لە هەولێر بژین و بەشێكیان لە دانیمارك و سوید و ئەوانەی دیكە بچنە زیندان، ئەوان دەڵێن ئێمە لاواز نین و ئەوەشیان لەڕێی هێرشەكەیانەوە سەلماند كە لە دەرگای سەرەكییەوە چوونە ژوورەوە و خاڵە لاوازەكان دەزانن چییە.

توركیا ویستویەتی هەنگاوێك بنێت و كوردەكان ئاشت بكاتەوە و چارەسەری دۆسێی كورد بكات، تا ئەو فراوانبوونەی هێزەكانی كورد مەترسی نەبێت لەسەر توركیا

ئەم جموجۆڵە بۆچی لەم کاتەدا؟ 
ئەوەی گرنگە ئەوەیە، توركیا لەكاتی جەنگی ئیسرائیل و حەماس ئەو جموجوڵەی دەستپێكردووە، كە هەموو ناوچەكە دەگرێتەوە. 
نازانم لە وڵاتانی دیكە چی روودەدات، بەڵام پێموایە لە سعودیە و میسرەوە جموجوڵ هەیە لەو چوارچێوەیەدا، چونكە ئەگەر هەیە نەخشەكە لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاست دووبارە بكێشرێتەوە بەپێی هەڵبژاردنی ئەمریكا، ئەوەش لەسەر حسابی سەقامگیریی ناوچەكە، چونكە ئەمریكا هەمیشە دەیەوێت ئاڵۆزی هەبێت لە خۆرهەڵاتی ناوەڕاستدا، بۆ ئەوەی هەمیشە هەمووان پێویستیان پێیبێت، چونكە ئەگەر سەقامگیری و گەشەسەندن و ئاشتی هەبێت وڵاتانی دیكەی وەك سعودیە و ئیسرائیل و ئێران، گوێڕایەڵی ئەمریكا نابن و هەماهەنگی لەگەڵ ناكەن، ئەوەشمان بینی لە ئیمارات و سعودیە، بۆیە هەڵبژاردنەكان دەبینین بەرەو كوێمان دەبات. 

ئامادەکردنی: فەرید دڵشاد