پاككردنەوەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست

ئازاد ئیبراهیم ئەحمەد


ئەمریكا باسی لە نەخشەی خۆرهەڵاتێكی نوێ كردووە، هەرچی ئیسرائیلیشە بە كردار، كار لەسەر نەخشەیەكی نوێی قەڵەمڕەوی خۆی دەكات كە بە هێڵی داود ناودەبرێت، ئەم دوو هەنگاوە چ بەلای ئەمریكا و چ بەلای ئیسرائیلیشەوە كورتمەودا نییە، بۆ ئەم مەبەستە هەردوو وڵات پێكەوە كاریان لەسەر پاككردنەوەی تەواوی ئەو هێز و بەربەستانە كردووە كە رێگرە لەبەردەم خۆرهەڵاتە نوێیەكەدا.
هەرچی ئیسرائیل، ئێران و سعودیەیە، مادام ئەم سێ وڵاتە وەك نمایندە و رانەندی سێ جەمسەری دیینی تا ئێستا پێكدادانی دینی و مەزهەبییان لەنێواندا نییە، كەواتە هەرگیز مەترسی نین بۆسەر هەڵگیرساندنی جەنگی سێیەمی جیهانی، چونكە ئەگەر جەنگی دیینی و پێكدادانی مەزهەبییان نەبێت، ئەوا هەر ئەوەندە بەرهەمدێت كە ئەمرۆ دەبینرێت، لەبەرامبەردا ناكرێت سێ وڵات بەدوای بەرژەوەندییەكانی خۆیانەوە بن لە ناوچەكەدا، بەڵام بمانەوێت هیچ لێكەوتە و شوێنەوارێكی نەرێنی جێنەهێڵن.
لە ماوەكانی رابردوودا ئەمریكا و ئیسرائیل دوو هەنگاوی گەورەیان ناوە بۆ پاككردنەوەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و دروستكردنی خۆرهەڵاتێك كە ئەوان نەخشە و دیزاینیان كردووە:
هەنگاوی یەكەم: لەناوبردنی تیرۆر و دیكتاتۆرییەت، ئەمریكا و بە هاوكاریی هاوپەیمانان و ئامادەیی ئیسرائیل، توانرا لە دوای ساڵی 2003ەوە ئەو هێزە سەرەكییانە لەناوبەرن كە گومانی لێدەكرا رێگری گەورە بن لەبەردەم نەخشەنوێیەكەی ئەمریكا كە بە ئاسانی جێگەی ئیسرائیلی تێدا ببێتەوە، ئەوەبوو لە ئەفغانستان و عیراقدا ئەم هەنگاوەمان بینی.
هەنگاوی دووەم: پشتیوانی و هێزی نهێنیی پشتەوەی خۆپیشاندانەكانی بەهاری عەرەبی لەساڵی 2011 و لەناوبردنی چەند سەركردەیەك كە هەم خاڵی بەهێزبوون لە رێگەگرتن لە كرانەوەی ئیسرائیل بە رووی وڵاتانی عەرەبی و ناوچەكەدا و هەم مەیلدارێكی هێندە رووشیرینی ئەمریكا نەبوون كە رازی بكەن پشتیوانییان بكات و لەسەر كورسی دەسەڵات بمێننەوە.
ئەو دوو هەنگاوەی سەرەوە بۆ ئیسرائیل و ئەمریكا هەنگاوی گەورەن كە تا ئەندازەیەك هەناسەیەكی بە ئەمریكا و ئیسرائیل بەخشیوە و ئێستا نەخشەكە لە كاری بنەڕەتی دەرچووە، هاوكات سعودیە و میسریش كە خاوەن هێز و پێگەی تایبەتیی دینیی و نەوت و ئابووری ناوچەكەن، چەندە دوو وڵاتی گەورەی ناوچەكە بن، بەڵام مەترسی نین بۆ سەر ئەو نەخشەیەی كە هێڵكاری و كاری بنەڕەتی تێپەڕیوە و ئیشی لەسەر دەكرێت.
هەنگاوی سێیەم دەمێنێت كە ئێستایە، لەم هەنگاوەدا پێمانوایە ئیسرائیل زۆر زیرەكانەتر تێیدا دەچێتە پێشەوە، هیچ هێزێك نییە ئیسرائیل رابگرێت، پرسیارێكیش لێرەدا دێتەپێش ئەوەیە: ئەی بۆچی ئەردۆغان و توركیا، زۆر دەترسن لەبەردەوامیی ئەو جەنگەی ئیسرائیل دەستیداوەتێ لە ناوچەكەدا؟ ترسەكە لەو جێگەیەدا نییە كە ئیسرائیل دەتوانێت توركیا داگیر بكات، بەڵكو ترسەكە لەوەدایە كە نەخشەكەی ئیسرائیل و ئەمریكا لە پاككردنەوەی خۆرهەڵاتدا لە نەیاری سەرسەختەوە دەستپێدەكات بۆ دۆستی بڕواپێكراو و نوێ، ئەوەش بە زیانی گەورەی توركیا دەشكێتەوە و سوودمەندی یەكەمی ئەم نەخشەیە كوردەكانن لە هەر سێ بەشی باشوور، خۆرئاوا و باكووردا، چونكە نەخشەكەی ئیسرائیل بە خاكی كوردستانیشدا تێدەپەڕێت و تا سەر دەریای سپی ناوەڕاست هەنگاودەنێت، لێرەدا هەم كوردەكان بەهێزدەبن و هەم ئەو ویستەی كوردەكان كە توركیا لە 2011وە رێگری لێدەكات بۆ گەیشتن بە دەریا، دەبێتە ئەمری واقیع.
پاككردنەوەی خۆرهەڵات بۆ ئیسرائیل و ئەمریكا بەو مانایە نییە كە هەردوو وڵاتەكە، ئێران لە ناودەبەن، بەپێچەوانەوە ئێران لەو سەرە رێگەیەدا نییە كە ئەو دوو وڵاتە دەیانەوێت پاكی بكەنەوە و بگەنە ئامانج، هاوكات دۆستی نوێی تێدایە كە دەبێتە مایەی بەهێزیی زیاتری ئیسرائیل و ئەمریكا لەخۆرهەڵاتدا.

جەنگی غەززە دوای کاولکاری، هاوکێشە سیاسییەکانی ناوچەکەش دەگۆڕێت