پرۆسەی سەرژمێری

د. میقداد شاکەلی

لە هەموو دونیا، لە گشت وڵاتان، بەتایبەتی وڵاتگەلێ کە لە بیری پلان و بەرنامەدانانی وڵاتدا بێت، بیەوێ رەنگڕێژی داهاتوو جوانتر و بێ کێشەتر بکات، بە دڵنیاییەوە چەند ساڵێک جارێ دێت و پرۆسەی سەرژمێری ئەنجام دەدات، بۆ ئەوەی زیاتر بەرچاوی روون بێت و سەرجەم داتاکانی مەبەستی دەست بکەوێت. بێگومان بەشێکی زۆری ئەو داتایانە لای دەوڵەت وەکو بابەتێکی ئاسایشی نەتەوەیی دەمێنێتەوە، چونکە دەوڵەت بۆ میللەتەکەی خۆی وەک سندووقی رەشی فڕۆکە وایە، هەم پێویستە میللەت متمانەی بە دەوڵەت هەبێت و هەم دەوڵەتیش ئەو سندووقە رەشە بێت بۆ میللەت.

ئامانجی سەرژمێری 
 لە رێگەی ئەم سەرژمێرییەوە کە ئەنجام دەدرێ، دەوڵەت زۆر زانیاری دەست دەکەوێ، لە هەموو گرنگتر چوار شتە :
1- ژمارەی دانیشتوان (رێژەی نێر و مێ - منداڵ و گەنج و پیر).
2- رێژەی بێکاری.
3- دەرامەت.
4-خزمەتگوزاری.
دوای بەدەستهێنانی سەرجەم زانیارییەکان، لەلایەن دەوڵەتەوە پێویستە جەخت بکاتەوە لەسەر سیاسەتێکی حەکیمانە، بۆ چارەسەر کردنی هەر کەم و کوڕیەک کە لە پێشتردا هەبووە، ئەویش بە دوو کاری گرنگ ئەنجام دەدرێت :
1- تەرخان کردنی بودجەی پێویست.
2- دانانی کەسی شیاو بۆ شوێنی شیاو ( دڵسۆز و شارەزا).
هەندێ لەو کارانەی کە دەبێ دەوڵەت ئەنجامی بدات، ماوەکەی دەبێ کورت خایەن بێت، وەکو لایەنی خزمەتگوزاری، بەڵام هەندێکیان پرۆسەیەکی تاکو رادەیەک درێژخایەنە، وەکو هەر پرۆژەیەکی ستراتیژی (ژێرخان بێ یان سەرخان).
لە عیراقدا، کێشەی سیاسیی و نەبوونی متمانە لە نێوان بەغدا و هەرێم، وای کردووە ئەم پرۆسەیە بووە بە بابەتێکی سیاسی تەواو، وەک ئەوەی پرۆسەیەکی ئاسایی دەوڵەت بێ، کێشەی مادەی (140) کە هەر بەهەڵواسراوی ماوەتەوە، هەم بەغدا نەیکرد چارەسەری بکات و هەم هەرێم زۆر بەلایەوە جددی نەبوو! بۆیە کورد هەمیشە بە گومانەوە لە بەغدا دەڕوانێ، بەغداش هەرێمی پێ هەزم ناکرێ و هەمیشە ئاستەنگی بۆ دروست ئەکات، بەڵام ئەوەی لەم بابەتە بۆ ئێمە دڵخۆشکەرە ئەوەیە، کە میللەت لە حکومەتی هەرێم زۆر بە ئینساف و نەجیبترە و دوای ئەو هەموو پەت پەتیەی حکومەتی هەرێم پێی دەکات، کەچی میللەت بابەتی نەتەوەییان خستۆتە دەرەوەی نەهامەتییەکان کە بەسەریاندا هاتووە! هێشتا میللەتی کورد خاک و ئاو و نەتەوەی خۆی لەهەموو شتێکی تر پێ گرنگترە.
*دکتۆرا لە جوگرافیا و پلاندانی شار