ئەزموونەكەی رۆژئاوا

كاروان یاروەیس*


لەم رۆژانەدا بابەتی ماڵپەڕێكی كوردیم بەرچاوكەوت، سپۆنسەریشیان كردبوو بۆ ئەوەی زۆرترینجار بخوێنرێتەوە، كە لە بابەتەكەدا بە توانجەوە قسەیان لەسەر پێشبینیی سەرۆك مام جەلال دەكرد لەبارەی كەوتنی رژێمی ئەسەد لە «بەهاری عەرەبی»دا.
هیچ سەركردەیەكی كورد و عیراق هێندەی مام جەلال بەرچاویان رۆشن نەبوو لەبارەی پێشبینی و هەڵسەنگاندنی گۆڕانكاری و پێشهاتەكان، ئەمە زادەی ئەزموونی زۆر و خوێندنەوەی قووڵ و پەیوەندیی و چاودێریكردنی دۆخەكان بوو.
لە كۆبوونەوەیەكدا لە دەباشان لەگەڵ ئەنجومەنی مەكتەبی راگەیاندنی یەكێتی، كادرێك رەخنەی لە مام جەلال گرت و پێیوت: «ئەسەد لە لێواری كەوتندایە، نەدەبوو جەنابتان پرسەنامە بۆ مردنی زاواكەی بنێرن». مام جەلال بەهێمنی وەڵامیدایەوە و وتی: «یەكەم من وەكو سەرۆك كۆماری عیراق پرسەنامەم بۆ سەرۆك كۆماری سوریا ناردووە، زاوا كۆچكردووەكەی ئەسەدیش كاتی خۆی زۆر هاوكارمان بوو»، دووەم «لە سیاسەتدا دووربین بن، ئەسەد ناكەوێت، لەنێوان ئەو و كاك مەسعودیشدا نامە گۆڕینەوە هەیە».
ئەم پێشبینییەی مام جەلال، بۆ قۆناغێك بوو، بەڵێ چی وت وا دەرچوو، دوای (13) ساڵ رژێمی ئەسەد لە قۆناغ و دۆخێكی تردا كەوت.

باشترین كارێك كە هێزەكانی باشووری كوردستان بتوانن بۆ رۆژئاوای بكەن، وازهێنانە لە دەستتێوەردان و هاندانیانە بۆ نزیكبوونەوە و چارەسەركردنی كێشەكانیان و خۆئامادەكردن بۆ دانوستان لە دیمەشق

لە سەرەتای بەناو بەهاری عەرەبییەوە تا دەگات بەم دۆخەی ئێستا، سیاسەت و بەرخوردی یەكێتی لەگەڵ رۆژئاوا كوردستانییانە و هاوسەنگ و بەرپرسانە بووە، باجی گەورەشی لەپێناوی بەردەوامبوونی داوە، وەك چۆن بۆ بەشەكانی تریش هەر وابووە.
لە بواری مەیدانیدا، لەكاتی تەنگانەدا لە شەڕی تێكشكاندنی تیرۆردا، یەكێتی لەچوارچێوەی (هاوپەیمانیی نێودەوڵەتی بۆ روبەڕوبوونەوەی تیرۆر) بە دروستكردنی هەماهەنگی و پەیوەندیی لەگەڵ هاوپەیمانان و وڵاتانی دۆست، تا ناردنی چەك و هێزی مرۆیی، دەستپێشخەریی كردووە، لەبواری سیاسیشدا دەستپێشخەریی و بەرچاوڕوونی و جووڵەكانی یەكێتی، كوردایەتی و بەرپرسانە بووە.
یەكێتی، لەسەرەتاوە دژی دەستتێوەردان بووە لەناوخۆی هێزەكانی رۆژئاوا، پێیوابووە ئەو ئەزموونە تاڵەی لە باشوور هەبووە، نابێت لەوێش دووبارەببێتەوە، وەک شەڕی براكوژی و ناكۆكیی قووڵی سیاسی.
یەكێتی بۆ پارتیش، هەر وایوتووە: «تكایە با ئەوان ئەزموونی ئێمە لە باشوور دووبارە نەكەنەوە، با هاوكاریان بین كێشەكانیان چارەسەر بكەن و نزیكببنەوە لە یەك». بەداخەوە، لەجیاتی ئەمە، هێزی چەكدار لە باشوور بۆ هەندێ لایەنی سیاسیی رۆژئاوا دروستكرا و دەستتێوەردانی نەرێنیی زەقیش كرا لە ناوخۆی هێزەكانی رۆژئاوادا.
یەكێتی، رۆڵی گەورەی هەبووە لەوەی پێكدادانی چەكداری و براكوژیی لە رۆژئاوا روونەدات، لە كۆبوونەوەدا لەگەڵ (ئەنەكەسە) یەكێتی بە راشكاوی پێیوتن: «تكایە كێشەكانتان قووڵ مەكەنەوە، بەڵكو چارەسەری بكەن، نەكەن هێزی رۆژ بپەڕێننەوە بۆ ناوچەكانی رۆژئاوا، لەوێ یەپەگە رووبەڕووتان دەبێتەوە و شەڕی براكوژیی دروست دەبێت و دەرەقەتیشیان نایەن».
یەكێتی لە بەغداشەوە هەوڵی ئەوەی هەبوو كاتی خۆی لەنێوان رژێمی ئەسەد و رۆژئاوا دانوستان هەبێت بە ئاڕاستەی رێككەوتن بەرەو نووسینەوەی دەستوورێكی نوێ بۆ سوریا و داننان بە رۆژئاوادا وەك هەرێمێك.
هۆكاری گرژیی لە پەیوەندییەكانی یەكێتی و توركیا، هەڵوێستەكانی یەكێتی-یە لەبارەی رۆژئاواوە. یەكێتی، باجی ئەمەی تائێستا بە سیاسی و بە خوێن و بە ئابووری داوە.

قۆناغی پۆست ئەسەد
كەوتنی ئەسەد، دەرگای هەلومەرجێكی نوێی بۆ رۆژئاوا كردەوە، بێگومان ئەم دۆخە تازەیە پڕە لە ئەگەری نەرێنی و ئەرێنی بۆ رۆژئاوا، كام ئەگەریان دەچەسپێت، ئەوە پەیوەندیی بە هۆكاری خودیی واتا بەرخوردی هەسەدە، هۆكاری ئیقلیمی و یاریی زلهێزەكانەوە هەیە.
كورد ئەزموونی پێكدادانی چەكداریی بەرەیی لەگەڵ جەبهەی تەحریری شام هەیە، ئەوكات ئەوان بە ناو و دەمامكی ترەوە لە ریزەكانی داعش و بەرەی نوسرە شەڕی كوردیان دەكرد، بەڵام ئەزموونی دانوستانی سیاسی نییە لەگەڵیاندا، چونكە ئەمە یەكەم ئەزموونیانە و لەپڕ هەڵگەڕانەوەیەكی گەورە لە سیما و گوتاریاندا روویدا، بەڵام بێگومان ئەمە كاتییە و سەپێنراوی دەزگای هەواڵگریی وڵاتانە. تا كەی جۆلانی و گروپەكەی دەتوانن بەردەوامبن لە نواندن و بەستنی دەمامك، ئەمە قسەیەكی ترە.
روونە، بەپێی هەڵكەوتەی جوگرافی و پەیوەندیی راستەوخۆی دەزگای هەواڵگریی میت لەگەڵ جۆلانی و تەحریر شام-دا، بێگومان فاكتەری توركی لە رەنگڕێژكردنی نەخشەی سیاسیی داهاتووی سوریادا گرنگە. وەك چۆن بەریتانیا رۆڵی شاراوەی گەورەی هەبوو لەوەی روویدا، وەك چۆن ئامادەیی بەریتانیا دەتوانێت دڵنیایی بە ئەمریكا و ئیسرائیل بدات، كە زۆرجار پارێزەری بەرژەوەندیی ئەوانیشە لە هاوكێشەكاندا.
جۆلانی و برادەرەكانی، لەجیاتی ئەوەی بانگهێشتی رۆژئاوا و هەسەدە بكەن بۆ گفتوگۆ و بەشدارییان لە داڕشتنەوەی سوریای نوێدا، پەیامی تەقلیدی بۆ گەلی كورد دەنێرن، كە گوایە ئیتر لەمەودوا كورد ناچەوسێنرێتەوە، لەكاتێكدا نەچەوساندنەوەی كورد واتا بەشداریكردنیەتی وەك پێكهاتەیەكی سوریا لە داڕشتنەوەی دەوڵەتەكەدا و چۆنێتی سەلماندن و دەستەبەری دەستووری مافەكانیەتی.
جۆلانی و ئەوانەی ئاڕاستەیان دەكەن، دەیانەوێت بەشدارییەكی رووكەشانە بە كورد بكەن لەڕێگەی گفتوگۆكردن لەگەڵ هەندێك لایەنی سیاسی ناو ئەنەكەسە، لەكاتێكدا دیفاكتۆ لە رۆژئاوا هەسەدەیە، بەبێ هەسەدە هیچ جۆرە دەستپێشخەرییەك سەركەوتوو نابێت و بگرە دۆخەكە بەرەو تەقینەوە دەبات. بۆ كوردیش هەڵەیەكی كوشندەیە بەبێ یەكخستنی بەرنامە و گوتاریان، بە پەرشوبڵاویی بچنە دانوستانەوە.
باشترین كارێك كە هێزەكانی باشووری كوردستان بتوانن بۆ رۆژئاوای بكەن، وازهێنانە لە دەستتێوەردان و هاندانیانە بۆ نزیكبوونەوە و چارەسەركردنی كێشەكانیان و خۆئامادەكردن بۆ دانوستان لە دیمەشق، دەبێت هەسەدە وەكو هێزی باڵادەست دەستپێشخەریی كوردستانیانە بكات بۆ گفتوگۆ. وەك چۆن گرنگیشە لەڕێگەی ئەمریكییەكانەوە كەناڵی گفتوگۆ لەگەڵ توركیا بكاتەوە بۆ چارەسەركردنی كێشەكان و دوورخستنەوەی ئاگری شەڕ لە رۆژئاوا.
بێگومان لە هەردوو ئەگەرەكەدا، ئەگەری درێژەكێشانی گفتوگۆی لایەنەكانی سوریا بۆ داڕشتنەوەی سوریا، لە ئەگەری پشێویی و پێكدادانی چەكداری و شەڕی ئەهلیش، رۆژئاوا هەڵوێست و پێگەی بەهێزە، چونكە چەند ساڵێكە ئەزموونێكیان پێكهێناوە و لەڕووی چەكدارییشەوە بەهێزترن لە رابردوو، لە هەمووشی گرنگتر خاوەنی دۆزن، بە پێچەوانەی چەكدارەكانی جەبهەی تەحریر كە هەریەكە و خەڵكی وڵاتێكن و هەریەكە و ئایدۆلۆژیای جیاجیا لە هزریاندایە.

*ئەندامی ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق

پێشوازیی خەڵکی رۆژئاوایی کوردستان  لە کاروانێکی هێزەکانی ئەمریکا