لە پەیماننامەی لۆزانی (1923) وە دۆسێی کورد لە ناو رەفەی ناوەندە بڕیاربەدەستەکاندا تۆزی لێنیشتبوو، بەجۆرێک کیمیاباران و ئەنفالیش نەیانتوانی ئەو تەپوتۆزەی سەر دۆسێکە رابماڵن و رای گشتیی لەو مەرگەساتانە بەئاگا بێنێتەوە، بەهۆی جیهانە دوو جەمسەرەکەی ئەوێ رۆژێ و بەرژەوەندیی و سەودا ئابووریی و سیاسییەکانی وڵاتانی زلهێز لەگەڵ رژێمە حوکمڕانەکانی ناوچەکەدا، دیارە میدیاکانیشیان لەخزمەتی ئەو بەرژەوەندییانەدا خستبووەگەڕ.
جەنگی داگیرکردنی کوێت و ئازادکردنەوەی و راپەڕینی گەلی کوردستان و کۆڕەوی 1991، هاوکاتی ساغبوونەوەی جیهان بوو لەسەر جەمسەرێک و شڵەژانی جەمسەرەکەی دیکە، سەرهەڵدانی دروشمەکانی (ئاشتی و ئازادی و دیموکراسی و مافی مرۆڤ و بازاڕی ئازاد) لەو قۆناغەدا بووە بەیداخی رەوەنەقداری قۆناغەکە و کرانەوەی میدیاش لەو چوارچێوەیەدا بەڕووی رووداوەکاندا و لەسەروو هەموویانەوە راپەڕین و کۆڕەوی ملیۆنیی خەڵکی کوردستان، توانیی رایەکی گشتی لەسەر ئاستی میللی لە وڵاتانی خۆرئاوادا دروستبکات و ئەو را گشتییەش بووە فاکتەری گوشار بۆسەر دەسەڵاتی سیاسیی وڵاتانی خۆرئاوا کە هەڵگری ئەو دروشمە رەونەقدارانەی سەرەوەبوون.
وەک کورد ناکرێت بەدنمەکانە لە بەدەنگەوەهاتن و هاتنە سەرخەتی بڕیاربەدەستانی ئەو وڵاتانە بڕوانین بەتایبەتی فەرەنسای سەردەمی سەرۆکی کۆچکردوو فرانسوا میتران کە بە پڕۆژە بڕیاری 688-ەوە لە سۆنگەی سۆزی مرۆڤایەتییەوە کەمێک لە تۆزو خۆڵی سەر دۆسێکەی تەکاند و ناوی کوردی گێڕایەوە ناو ناوەندە رەسمییە نێودەوڵەتییەکانەوە، بەڵام ناکرێت تاسەر پێمانوابێت دەتوانین لەسەر چەپکە گوڵی 688 پاڵی لێبدەینەوە، بەتایبەتی لەم قۆناغە هەستیارەدا کە ناوچەی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و جیهانی پێدا تێدەپەڕێت و جیهان لە یەک جەمسەرییەوە نەک بۆ دوو جەمسەر بەڵکو بووە بە فرە جەمسەر و زۆرترین بەرژەوەندیی زلهێزە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەکان تێکچڕژاون و هەنووکە گەرمترین مەیدانی ململانێکان کوردستان و سنوورەکانی دەوروبەرییەتی.
ئاماژەکان تائێستا مژدەی ئایندەیەکی باشتریان بۆ گەلی کوردستان پێیە، ئەگەر کورد وەک گەل و حزب و سەرکردە سیاسییەکانی بتوانن ژیرانە مامەڵەی لەگەڵدا بکەن، چونکە لە سەردەمی دەرچوونی بڕیاری 688دا شتێک نەبوو بەناوی هەرێمی کوردستانەوە، تەنها خاکێکی خاڵی لە ژیان هەبوو کە خەڵکەکەی لەسایەی خێوەت و کەمپی ئاوارەیی سەر سنوورەکاندا چاویان بڕیبووە بەخشندەیی خودا و کۆمەکی رێکخراوە مرۆییەکان، بەڵام ئەمڕۆ دۆخەکە بۆ کورد جودایە و جگە لەوەی هەرێمێکی دانپێدانراوی دەستووریی لە عیراقدا بەرقەرارکردووە کە بەراورد بە زۆربەی وڵاتان و ناوچەکانی دەوروبەری ئارامترین ناوچەیە، هاوکات لە رۆژئاوای کوردستانیش زۆربەی وڵاتان سەرەڕای گەف و هەڕەشەی ئەملاوئەولا پشتیوانیی ئەو ناوچانە دەکەن کە لەلایەن کوردانی رۆژئاواوە ئیدارە دەدرێن، لە باکووری کوردستانیش گفتوگۆکان بە ئاراستەی چارەسەری سیاسی و ئاشتییانە لە جاران گەرمترن، ئەوەی دەمێنێتەوە ئەوەیە کورد و سەرکردەکانی بە پێچەوانەی شەپۆلەکانەوە مەلە نەکەن و کارێک بکەن کە بڕیاری 688 وەک بنەما بمێنێتەوە و ببێتە کلیلی ئەو دەروازەیەی کە مەسەلەی کورد لە هەموو ناوچەکەدا بباتەوە سەر مێزی گفتوگۆی زلهێزەکان تا چیتر مەرگەساتەکانی سەدەی رابردوو دووبارە نەبنەوە و بۆ هەمووانی بسەلمێنن کە بەبێ دۆزینەوەی چارەسەرێکی سیاسی بۆ مەسەلەی کورد، هەرگیز نە ناوچەکە ئارامی بەخۆیەوە دەبینێت و نە بەرژەوەندییە ئابووریی و سیاسییەکانی زلهێزە ئیقلیمی و نێودەوڵەتییەکانیش تاسەر پارێزراو دەبن.
