27
كاك دكتۆر من توێژەری دەروونیم لە یەكێك لە قوتابخانەكانی دەرەوەی شار، ئەو قوتابخانەی ئێمە تێكەڵاوە، بەڕێوەبەرەكەمان زۆر تووندە و بەردەوام بە ناو قوتابیەكاندا دەگەڕێت و سەیری ناو جانتا و دەفتەر و كتێبەكانیان دەكات، ئەگەر ببینێ یەكێك لە دەفتەرەكان شیعرێكی دڵداری تێدایە یان بۆ نموونە وێنەی دڵێك كراوە، ئەوا دەیكاتە دەرەوە و بانگی دایك و باوكی دەكات، لەبەرئەوەی ئێمە لە دەرەوەی شارین و زۆربەی دایك و باوكەكان عەشایەرن ئەوە قبوڵ ناكەن و زۆر گەورەی دەكەن و بە عەیبەی دەزانن، ئەمەش زۆرجار كێشەی بۆ دروست كردووین و دایك و باوک ناڕازی بوون یان بە هۆی ئەوەوە هەندێك باوك و دایك زۆریان لە كچەكەیان داوە و پێیان وتووە تۆ سەری ئێمەت شۆڕكردووە یان نەیان هێشتووە بێتەوە بۆ قوتابخانە، لە كاتێكدا ئەوە كێشەیەكی وا گەورە نییە، لە بیرم دێت كاتێك خوێندكاری بەڕێزت بووین ئەوەت بۆ روونكردووینەتەوە، کە ئەو شتانە لە قۆناغی هەرزەكاریدا روو دەدەن و دوای قۆناغی هەرزەكاری نامێنن، پرسیارەكەی من ئەوەیە، ئایا ئەوەی ئەو بەڕێوەبەرە دەیكات لە رووی پەروەردەییەوە دروستە، یان لەگەڵ سایكۆلۆژیای هەرزەكاردا دەگونجێت؟
بەهیچ شێوەیەك پەروەردەیی نییە
برای بەڕێزم، با لە كۆتایی نامەكەتەوە دەست پێبكەم، ئەوەی بەڕێوەبەرەكەتان دەیكات بەهیچ شێوەیەك پەروەردەیی نییە و وەك دەردەكەوێت ئەو بەڕێوەبەرەی بەڕێزتان شارەزایی پێویستی دەربارەی سایكۆلۆژیای هەرزەكاردا نییە، چونكە ئەو رەفتارانە لە قۆناغی هەرزەكاریدا رەفتارێكی ئاسایین، لەبەرئەوەی لە قۆناغی هەرزەكاریدا رەمەك و حەز و ئارەزووی سێكسی گەشە دەكات، ئینجا هەرزەكار بە جۆرەها شێواز گوزارشت لەو رەمەكەی دەكات، یەكێك لەو شێوازانە بریتییە لە كێشانی وێنە و نووسینی هۆنراوە، لە قۆناغی هەرزەكاریدا ئەگەر نەڵێین هەمووی، ئەوا زۆربەی هەرزەكارەكان دەست دەكەن بە هۆنراوە و شیعر نووسین، لەبەرئەوەی لایەنی سۆزداری و لایەنی عاتیفی هەرزەكار بەسەر لایەنی عەقڵیدا زاڵە .
لەلایەكی تریشەوە ئەوە تایبەتمەندیی هەرزەكار خۆیەتی، بۆ مامۆستا و بەڕێوەبەریش نەهاتووە سەیری دەفتەر و جانتا و كەل و پەلە تایبەتییەكانی خوێندكار بكات، تەنها لە یەك حاڵەتدا مافیان هەیە ئەو حاڵەتەش ئەوەیە كە ئەگەر ئەو هۆنراوە و وێنانەی هەرزەكار دروستی دەكات ببێتە هۆی تێكدانی ژینگەی خوێندن و زیانی پەروەردەیی و دەرووونی بۆ خوێندكارەكان هەبێت، بەڵام بڕوا ناكەم هیچ كات وێنە یان هۆنراوەیەكی عاتیفی و سۆزداری خوێندكار كە لەناو دەفتەرەكەیدایە و دەفتەرەكەش لەناو جانتاكەیدا بێت، هیچ كێشەیەك دروست بكات.
ئەگەر ئەو بەڕێوەبەرە كەسێكی پەروەردەیی بوایە، دەبوایە ئەو كەیسانە بە شێوەیەكی پەروەردەیی چارەسەر بكات، بۆ نموونە ئەگەر گومانی لە كەسێكی دیاریكراو هەیە، ئەوا دەتوانێت بە هێمنی بانگی بكات بۆ ژوورەكەی خۆی و بە هێمنی و لەسەرخۆ بە خوێندكارەكە بڵێت نابێت جارێكی تر لەو جۆرە كتێب یان دەفتەر و وێنانە بۆ قوتابخانە بهێنیت، چونكە بە پێی رێنماییەكان ئەو جۆرە شتانە رێگەپێدراو نین، ئەمە رێگای دروستە نەك لە بەرچاوی هاوڕێكانی بیكاتە دەرەوە و سووكایەتی پێ بكات، زۆر جار ئەو كردنە دەرەوەیە دەبێت بە پاداشت بۆ ئەو خوێندكارانەی كە حەزیان لە خوێندن نییە.
دایك و باوك دەكەونە گومانەوە
لەلایەكی تریشەوە ئەگەری زۆر هەیە كێشەی كۆمەڵایەتی لێبكەوێتەوە، لەبەرئەوەی پرس و بابەتی شەرەف و ئەخلاق زۆر هەستیارە و ئەو رەفتارەی بەڕێوەبەرەكەتان دەبێتە هۆی هەڵە تێگەیشتن لەلایەن زۆر دایك و باوكەوە، چونكە كاتێك خوێندكارێك لەسەر وێنە و هۆنراوەیەك دەكرێتە دەرەوە، هەندێك دایك و باوك دەكەونە گومانەوە و دوور نییە بڵێن كوڕەكەمان یان كچەكەمان تووشی لادان و داوێن و شەرواڵ پیسی بووە، لە كاتێكدا ئەو رەفتارانە هیچ پەیوەندییان بە لادان و سەڕۆییەوە نییە و نابێت كارێك بكەن دوایی ببێتە هۆی پەشیمانی، پێویستە هەموو مامۆستا و بەڕێوەبەرەكان ئەوەندە زانیارییان هەبێت كە گۆڕانكارییەكانی قۆناغی هەرزەكاری بزانن، بەتایبەتیش لەو قوتابخانانەی كە تێكەڵاون، لەبەرئەوەی رۆژانە ئەو خوێندكارە كوڕ و كچانە یەكتری دەبینن و ئەگەری ئەوە هەیە كە خۆشەویستی یەكلایەنە یان دوو لایەنە دروست ببێت .
ئا لەو كاتانەدا رۆڵی ئێوەی بەڕێزیشە بەهاوكاری بەڕێوەبەرایەتی قوتابخانەكەتان سیمینار و كۆڕ و كۆبوونەوەیان بۆ بكەن و باسی ناسكی ئەو قۆناغەیان بۆ بكەن، كە ئەو تەمەنە تەمەنی خوێندنە و پێویستە خوێندكارەكان سەرقاڵی كۆشش كردن بن بۆ ئەوەی لەو پەیمانگا و كۆلێجە وەربگیرێت كە خۆی ئارەزووی دەكات و نابێت سەرقاڵی پەیوەندیی خۆشەویستی و لایەنی سۆزداریی بن، لەبەرئەوەی هێشتا كاتی هاوسەرگیری نەهاتووە و لەلایەنی دەرووونی و كۆمەڵایەتییەوە هێشتا بە تەواوی گەشەتان نەكردووە و توانای بەخێوكردنی ماڵ و منداڵ و چارەسەركردنی كێشەكانی خێزانتان نییە .
خۆتان تووشی كێشە مەكەن
لەلایەكی تریشەوە ئەو حەز و بۆچوونەی ئێستاتان جێگیر نییە و دوای ماوەیەكی تر دەگۆڕێت و هەمان بیر و بۆچوونت نامێنێت، لەبەرئەوە خۆتان تووشی كێشە مەكەن و چاوەڕێ بكەن تا دەچنە زانكۆ، ئەو كات ئەگەر هەمان بۆچوونی ئێستات هەبوو دەتوانیت بچیتە داوای ئەو كەسەی كە خۆشت دەوێت، دڵنیا بن هیچ دایك و باوكێك رازی نابێت كوڕ یان كچەكانیان لە قۆناغی هەرزەكاریدا شوو بكەن یان ژن بهێنن، چونكە تەمەنەكەیان بچووكە و زۆربەی ئەوانەش كە تووشی تەڵاق و لێكجیابوونەوە دەبن، لە تەمەنی هەرزەكاری و بچووكیدا هاوسەرگیریان كردووە، لەهەمان كاتیشدا دیاردەیەكی ئاساییە كە خوێندكاری هەرزەكار لە رێگەی نامە و وێنەكردنەوە گوزارشت لە هەست و سۆزەكانی بكات، چونكە ئەمە دژی هیچ یاسا و رێسایەكیش نییە، بە پێچەوانەوە ئەو كارەی بەڕێوەبەرەكەتان دەیكات، پێچەوانەی یاسا و رێنماییەكانە، چونكە هیچ یاسا و رێنماییەك لە وەزارەتی پەروەردە نییە كە رێگە بە مامۆستا و بەڕێوەبەر بدات بچێت سەیری ناو جانتای خوێندكار بكات، لەبەرئەوەی جانتا، بەتایبەتیش جانتای كچان، كۆمەڵێك كەل و پەل و شتی تایبەت بە ئافرەتانی تێدایە و موڵكی تاكەكەسییە و بۆ كەس نەهاتووە سەیریان بكات، تەنها لەو كاتانەدا نەبێت كە ئەگەری ئەوە هەبێت ناو جانتاكەی شتی مەترسیداری تێدا بێت و زیان بە كەسانی تر بگەیەنێت، ئەویش دەبێت لە رێگای لایەنی پەیوەندیدارەوە بێت نەك بەڕێوەبەر بە ئارەزووی خۆی سەیری جانتای ئەم خوێندكار و ئەو خوێندكار بكات.
بەرەنجام
لە كۆتاییدا ماوە بڵێین، پێویستە لە قۆناغی هەرزەكاریدا لە رێگای بابەتەكانی زیندەزانی و ئەدەب و جوگرافیا و ئایینەوە گرنگی بە پەروەردەی سێكسی بدرێت، بۆئەوەی خوێندكارەكان زانیاریی پێویستیان دەربارەی جەستەی خۆیان و گۆڕانكارییەكانی قۆناغی هەرزەكاریی هەبێت و ئەوەشیان بۆ روون بكرێتەوە كە ئەو رەمەك و حەز و ئارەزووە سێكسییە، كە خودا لە ناخی هەموو مرۆڤ و تەنانەت و ئاژەڵ و باڵنەدەدا دایناوە بۆ مانەوەی توخمی مرۆڤ و بەردەوام بوونی نەوەكانە و بە هیچ شێوەیەكیش لە مرۆڤی قەدەغە نەكردووە، بەڵكو رێگای دروست و شەرعی بۆ داناوە كە ئەویش هاوسەرگیرییە، بەڵام نابێت خراپ بەكاربهێندرێت و مرۆڤ تووشی زینا و لادان ببێت كە حەرامە و سزای لەسەرە.
