(1-2 )
پێشەكی:
هاتنەئارای قۆناغی گڵۆباڵیزم و گەشەكردنی ئامرازەكانی پەیوەندی، وێڕای لایەنە ئەرێنییەكانی كە خێراتركردنی پرۆسەی ئاڵوگۆڕی داتا و بیروبۆچوونەکان، جیهانی بەرەو ئەو گوندە ئەلیكترۆنییە بەئاڕاستەدا برد كە (مارشاڵ مەك لۆهان) Marshal Macluhan)) ((1911-1980 پێشبینی بۆ كردبوو، كۆمەڵێك دیاردەی مەترسیداریشی لەگەڵ خۆیدا هێنا، دیارترینیان سایبەرتیرۆریزمە كە بووە بەمایەی هەڕەشە بۆ سەر ئاسایشی كۆمەڵگای مرۆڤایەتی.
یەكێكە لەو تاوانانەی لەگەڵ هەر پێشكەوتنێكی تەكنەلۆژیدا، فۆرمی خۆی گۆڕیوە، لە هەر قۆناغ و پێشهاتێكی نوێدا رێوشوێنی جیاواز بۆ هەڕەشە و كردە تیرۆریستییەكان بەكاردەهێنرێت و بەردەوام لەپرۆسەی خۆبەرهەمهێنانەوەدایە، ئێستاش نوێترین شێواز كە سایبەرتیرۆیزمە، بەپشتبەستن بەنوێترین تەكنەلۆژیای پەیوەندی، هەوڵ بۆ ئەنجامدانی ئەو تاوانانە دەدات كە بەپێی پێوەرە نێودەوڵەتییەكان بە پێشێلی مافی مرۆیی دادەنرێت.
گەشەسەندنی تەكنەلۆژیا و كاریگەری لەسەر پەرەپێدانی پرۆسەی ئاڵوگۆڕ و پەیوەندی، ئاسانكاری بۆ بەرەی تیرۆریزم كردووە تا پیلان و كرداری تیرۆریستی لەو ڕێگەیەوە ئەنجام بدەن
هەرچەندە لێكۆڵینەوە لە تیرۆریزم بەپێی مۆدیل و خەسڵەتەكانی دەگۆڕێت، بەڵام دیاردەی سایبەرتیرۆزم كە لەدوای كۆتایهاتنی جەنگی داعش، بەشێوەیەكی ئاڕاستەكراو، وەك شەپۆلێكی نوێی تیرۆر لە هەرێمی كوردستان و وڵاتانی ناوچەكەدا هاتۆتەئارا، پێویستی بەتوێژینەوە لە فاكتەر و رەهەندەكانی سەرهەڵدان، تیشك خستنەسەر ئەنجامدانی تاوانەكە هەیە، تا بتوانرێ بەشێوەیەكی دروست چەندین مۆدیلی بەگژداچوونەوە گەڵاڵە بكرێت تا ئەم تاوانە مۆدێرنە، كەمترین كاریگەریی لەسەر ئارامی كۆمەڵگای كوردەواری جێبهێڵێت.
سەرهەڵدانەوەی تیرۆر لە رێگەی سایبەرتیرۆیزم لەژێركاریگەریی هەلومەرجی هەرێمی كوردستاندایە، تائەندازەیەكی زۆریش وابەستە بە پێشهاتە نوێیەكانی سیستمی سیاسەتی جیهانی و رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بەتایبەتی، بەڵام لە ئێستادا هەست بەو مەترسییە دەكرێت كە ئاڕاستەكەی لە ناوچەكەدا رووی لە دۆزی كوردە، ئەمەش بایەخی لێتوێژینەوەی بۆ كۆمەڵگای كوردی دەردەخات و پێویستە لە روانگەیەكی ئەكادیمییەوە شەنوكەوی بكەین.
چەمك و خەسڵەتەكانی سایبەرتیرۆیزم و هاتنەئارای لە كوردستان
سایبەرتیرۆریزم فۆرمێكی نوێی جەنگی ئەلیكترۆنییە، كاریگەری راستەوخۆی لەسەر سیستەمی نێودەوڵەتی و سەرجەم ئەو دەوڵەتانەش هەیە كە سەرقاڵی چەسپاندنی ئاشتی وڵاتەكانیانن. لەم ڕوانگەیەوە تائێستا لە چەندین رەهەندەوە پێناسە و تایبەتمەندییەكانی تاوتوێ كراوە.
ئەم شێوازە نوێیەی تیرۆریزم، بۆیەكەمینجار لە ساڵی (1980ز)، لەلایەن (باری کۆلین) (Barry Collin)ی پسپۆڕی ئاسایش بەكارهێنرا، لە ئەنجامی لێكۆڵینەوەیەكدا كە لە ئەمریكا خستییە ڕوو، شەنوكەوی چەمكێكی نوێی تیرۆریزمی كرد و توێژینەوەیەكی لەبارەی كاریگەرییەكانی لەسەر كۆمەڵگای مرۆیی خستەڕوو .
(مارك پۆلیت) (Mark Pollitt) لە پێناسێكدا لەو باوەڕەدایە سایبەرتیرۆریزم واتا: پەلاماردان و هێرشێكی بەئانقەستە بەئامانجێكی سیاسی ئەنجام دەدرێت كە دژ بە سیستەمی بەڕێوەبردنی دامەزراوە زانیارییەكانە، كاریگەریشی لێدەكەوێتەوە .
دامەزراوەی (CRS) بەم چەشنە پێناسی (سایبەر تیرۆریزم) دەكات: هەڕەشە یاخود پەلاماردانێكی نایاساییە بۆسەر كۆمپیوتەر، تۆڕ و داتاكانی نێو كۆمپیوتەر، بەمەبەستی ترساندن یا ناچاركردنی حكومەت یاخود جەماوەرەكەی بۆ دووركەوتنەوە لە ئامانجە سیاسی یا كۆمەڵایەتییەكانیان .
بەپێی بۆچوونێكیتر تیرۆریزمی میدیایی: بەكارهێنانی ژینگەی میدیا و بواری ئەلیكترۆنییە بە ئامانجی تیرۆر، پەلاماردان و هەڕەشەی نایاسایی لە رێگەی بەكارهێنانی كۆمپیوتەر و تۆڕەكانی زانیاری و بڵاوكردنەوە، بەمەبەستی بڵاوكردنەوەی ترس و دڵەڕاوكێ یا ناچاركردنی دەوڵەت یان جەماوەر لەپێناوی بەدیهێنانی كۆمەڵێك ئامانجی تایبەت .
لەكۆی ئەم پێناسانەدا، دەگەینە ئەو راستییەی كە گەشەسەندنی تەكنەلۆژیا و كاریگەریی لەسەر پەرەپێدانی پرۆسەی ئاڵوگۆڕ و پەیوەندی، ئاسانكاری بۆ بەرەی تیرۆریزم كردووە تا پیلان و كرداری تیرۆریستی لەو رێگەیەوە ئەنجام بدەن. پسپۆڕانی تیرۆرناسی، هاوساتی گەشەسەندنی تەكنەلۆژیای پەیوەندی، بایەخی زیاتریان بەمەترسییەكانی سایبەرتیرۆریزم داوە، چونكە لەو باوەڕەدان: تایبەتمەندییەكانی ئینتەرنێت و بەئاسان دەستراگەیشتنی تیرۆریستان بە چەكە سایبەرییەكان (واتا كۆمپیوتەر و ئینتەرنێت)، بۆتە مایەی ئاڵۆزی و مەترسیداربوونی ئەم تیرۆریزمە نوێیە بە بەراورد لەگەڵ جۆرەكانیتری تیرۆردا .
