راپۆرتی/ هێمن ئەحمەد
ئەوەی روونە ئێستا بەشێوەیەكی بەرچاو كۆمەڵگە تووشی قەیرانی بێکاری بووە و بەشێوەیەکی راستەوخۆ و نا راستەخۆ لەناو كۆمەڵگەدا رەنگیداوەتەوە، كاریگەرییەكانی بە هەموو جۆرەكانیەوە لەناو خێزاندا چەكەرە دەكات و بەرجەستە دەبێت هەموو ئەندامانی خێزان بە گەورە و بچووكەوە پێوەی دەتلێنەوە و بەشێك لەو كاریگەرییە هەنووكەییانە رەنگدانەوەی خۆی دەبێت لەنزیک مەودا یاخود ئایندەیەکی دووردا و بەهۆیەوە توندوتیژی سەرهەڵدەدات، بۆیە گەورەترین هەنگاو ئەوەیە بەرەنگاری بێكاری ببینەوە و بتوانین چارەسەری پێویستی بۆ بدۆزینەوە تا كۆمەڵگە هەڵنەوەشێت و لێكترازن روونەدات.
هەڵوەشاندنەوەی خێزان
شەهلا عەلی كچێكی تەمەن 30 ساڵ وتی، لەبەرئەوەی بژێوی خێزانێكی گەورەم لەسەرە رۆژانە کاردەکەم، هەرچەندە ئەو بڕە پارەیەی وەریدەگرم بەشی هەموو پێداویستییەكانمان ناكات، بەڵام توانیومە تا رادەیەك رایەڵەی بكەم بۆ ئەوەی ئەندامانی خێزانەكەم لەیەک نەترازێت، چونكە کاتێک بێکار بووم نائارامی لەماڵماندا دروست بوو و کاریگەریی لەسەر باری دەروونی خوشک و براکانم هەبوو بۆیە بە هەموو توانامەوە هەوڵدەدەم ئەو كارەی هەمە لە دەستی نەدەم بۆ ئەوەی بتوانم بژێوی و ئارامی خێزانەكەم رابگرم.
محەمەد عەلی تەمەن 40 ساڵ بەهۆی بێکارییەوە خێزانەکەی هەڵوەشاوەتەوە و دەڵێت، سەرەتای ژیانم كارێكی باشم هەبوو توانیم خێزان دروست بكەم و بژێوی منداڵ و خێزانەكەم بە دەستبهێنم، بەڵام لە دوای نەخۆش كەوتنم پیشەكەم لە دەستدا و بەهۆی كەمدەرامەتیم كێشە كەوتە نێوان خۆم و خێزانمەوە و بووە هۆی جیابوونەوەم لە هاوسەرەكەم و بێبەش بووم لە باوەشی خۆشەویستی بۆ منداڵەكەم، بۆیە بێکاری بووەتە خەمێكی گەورە كە سەرتاپای ژیانمی گۆڕی.
بێكاری پەتایەكی گەورەیە
بڵند ئەحمەد توێژەری كۆمەڵایەتی لەسەر بێكاری لە كۆمەڵگەدا دەڵێت، بێكاری یەكێكە لە پەتا كوشندەكانی ناو کۆمەڵگە و کاریگەریی نەرێنی لەسەر تاک و خێزان و کۆمەڵگەش دەبێت.
وتیشی، بێكاری شیرازەی پەیوەندییە كۆمەڵایەتییەكان لەیەک دەترازێنێت ئەو بنەمایانەی کۆمەڵگەی لەسەر بونیاد نراوە هەڵدەوەشێنێت و کۆمەڵگە تێكدەچێت، بێكاری وادەکات تاكەكان پەنا ببەنە بەر بەرژەوەندییە تاکەکەسییەکان و بەرژەوەندییەکانی کۆمەڵگە
لەبیر بکەن.
ئاماژەی بەوەشکرد، بێکاری ئەوەندە کاریگەرە وڵاتە زلهێزەكانی جیهان وەک چەكێكی كوشندە لە پێناو بەرژەوەندییە سیاسییەكانی خۆیاندا بەكاریدەهێنن لە وڵاتانی تازە گەشەکردوودا.
کاریگەریی لەسەر ئابووری
هاوکات ئابووریناس عومەر مامۆ دەڵێت، لەڕووی ئابوورییەوە برسێتی بە بنەمایەكی گرنگی ناو كۆمەڵگە دادەنرێت، چونكە نەبوونی ئابوورییەکی تۆكمە کاریگەریی لەسەر کۆی گشتی پڕۆسەکە دادەنێت وەكو بازاڕی سەربەخۆ، ئاڵووێری دەرەكی و ناوەكی، هەڵئاوسان، دابەزین و بەرزبوونەوەی بەهای دراو، لەكاركەوتنی دراوی ناوخۆیی، بەرزبوونی بەهای دراوی بیانی، هەموو ئەمانە و چەندین کاریگەریی نەرێنی تر کە کاریگەرییان لەسەر تاک و کۆمەڵگە دەبێت بە گشتی، بۆ ئەوەی بێكاریی نەچێتە قۆناغێكی ترسناكەوە پێویستە هەموو بنەما ئابوورییەكان رەچاو بكرێت.
وتیشی: پێویستە لەسەر دەوڵەت بایەخ بە ئابورییەكی تۆكمە بدات كە بتوانێت هەموو تاكەكان لەناو كۆمەڵگەدا لە كارە گونجاو و شایستەكاندا بخاتە كار بۆ ئەوەی بتوانێت پەتای بێكاری کەمبکاتەوە و بنەبڕی بكات.
بەرزبوونەوەی ئاماری بێکاریی
رەوشی ژیان و بێكاری و هەژاری لە عیراق تا دێت ئامارەكانی بەرز دەبنەوە، بەگوێرەی دوایین ئاماری وەزارەتی پلاندانان رێژەی هەژاریی بەرزبووەتەوە بۆ لە %21 و لە هەندێك پارێزگای عیراقیش رێژەكە بەرزترە و نزیكەی هەشت ملیۆن هاووڵاتی عیراقی رووبەڕووی برسیەتی بوونەتەوە، هەوڵەکانی حکومەتیش زۆر لاوازن بۆ رێگریکردن.
ئامارەکانی وەزارەتی پلاندان دەریدەخات بەرزبوونەوەی رێژەی هەژاری زەنگێکی دیکەی مەترسیدارە بۆ عیراق، بەجۆرێک رێژەی هەژاری گەیشتووەتە لە %21 بەراورد بە سێ ساڵی رابردوو رێژەکە لە %1 زیادیکردووە، ئەمەش بووەتە ھۆكاری قەیرانێكی دژوار لە عیراق و ئەگەر بەمشێوەیە بەردەوام بێت خەڵكی زیاتر رووبەڕووی برسییەتی دەبنەوە.
عەبدولزەهرە هەنداوی وتەبێژی وەزارەتی پلاندانانی عراق رایگەیاند، نزیکەی %21 تا %22 رێژەی هەژاری لە ساڵی 2022 تۆمار کراوە، بەراورد بە ساڵی 2019 و دوو ساڵی رابردوو رێژەکە بەرزبووەتەوە کە رێژەکە %20 بوو، هۆکاری بەرزبوونەوەکەش لە ساڵی 2020 و 2021 بۆ بارودۆخی ئابووری عیراق و نەخۆشی کۆرۆنا دەگەڕێتەوە.
ئامارەکانی وەزارەتی پلاندان دەریدەخات بەرزبوونەوەی رێژەی هەژاری زەنگێکی دیکەی مەترسیدارە بۆ عیراق، بەجۆرێک رێژەکە گەیشتووەتە
لە %21 بەراورد بە سێ ساڵی رابردوو لە %1 زیادیکردووە
هەشت ملیۆن كەس لەسەرهێڵی هەژارین
لەکۆی 42 ملیۆن دانیشتوانی عیراق هەشت ملیۆن كەس لەسەر هێڵی هەژاری دەژین، پارێزگای موسەنا لە باشووری خۆرئاوای عیراق بە رێژەی %52 لە پێشەنگی هەژارترین پارێزگاکاندایە، لە دوای ئەویش پارێزگای دیوانیە و زیقار دێت بە رێژەی %49.
ئەوە لە کاتێكدایە ماڵپەڕی وۆرلد ئۆف ستەتیستیكس بڵاویكردووەتەوە، لەناو وڵاتانی جیهاندا عیراق سێیەم وڵاتە كە زۆرترین رێژەی بێكاری تێدایە، هەروەها لەناو وڵاتانی عەرەبیشدا لەپلەی یەکەمدایە.
ئەوەش هاتووە، كاردانەوەی بێكاری لە سەرتاسەری عیراقدا بە قووڵی هەستی پێدەكرێت و پێویستە رێوشوێنی بەپەلەی بۆ بگیردرێتەبەر و بابەتەكە جێی نیگەرانییە.
رێژەی بێکاری لە عیراقدا بەردەوام رووی لە بەرزبوونەوەیە بە تایبەت لەناو گەنجان و دەرچوانی پەیمانگەو زانکۆ و تەنانەت خاوەن بڕوانامە باڵاکانیشی گرتووەتەوە.
رێژەکە لەناو گەنجاندا
بەپێی ئامارە فەرمییەکانی عیراق تێکڕای بێکاری لەکۆی ئەو هێزی کارەی گەنجانی تەمەن (15- 29) ساڵ پێکیدەهێنن %13,74ی تێپەڕاندووە و لەو رێژەیەش ناهاوسەنگی گەورە هەیە لە رووی رەگەزەوە بەجۆرێک %10 یان رەگەزی نێرن لە کاتێکدا پێوەری جیهانی بۆ بێکاری لەناو 181 دەوڵەتی جیهاندا بۆ رەگەزی نێر بە تێکڕا %6,43 ە، بەڵام بۆ رەگەزی مێ لەو 181 دەوڵەتە %8,40 تێکڕای پێوەری جهانییە، بەڵام لە عیراقدا %30,59 بێکاری لەناو ژناندایە.
زیادبوونی رێژەی بەرزی بێکاری بە تایبەت لەناو گەنجاندا و نەڕەخساندنی هەلی کاری پێویست بەراورد بە خواستی دەستی کار، کاریگەریی گەورە لەسەر کۆمەڵگە و ئاستی بژێوی هاووڵاتیان دەکات و رەنگدانەوەی جدی جێدەهێڵێت لەسەر پەیوەندییە کۆمەڵایەتییەکان و لادان و بەرزبوونەوەی ئامارەکانی تاوان و توندوتیژی گشتی و خێزانی و پەرەسەندنی هەژاری و ئاسایشی تەندروستی و ئاستی رۆشنبیری و پەروەردە و خوێندەواری. سەرەنجام سەردەکێشێت بۆ دروستبوونی هەڕەشەی توند لەسەر سیستمی سیاسی و سەرهەڵدانی ململانێی کۆمەڵایەتی و لەدەستدانی سەقامگیری وڵات.
