درەوشانەوەی مێژوو

سەلام قەزاز

كتێبی درەوشانەوەی مێژوو نووسینی كاك عیماد ئەحمەد، چاپی 2023، كە بە دیاریی جەنابی بۆم هات بە وردی خوێندمەوە و زۆر بایەخم بە خوێندنەوەی دا لەبەرئەوەی من خۆم هەم خۆشەویستی و رێز و قەدری سەنگینم بۆ كاك عیماد هەیە و هەم ئەم جۆرە نووسینانەش پێویستن لەم كات و زەمەنەدا بخرێنە بەردەستی خوێنەر.
كاك عیماد دەست و پەنجە و رۆحی خۆشبێت زۆر بە جوانی، بە ئوسلوبێكی كەم هاوتا ناخ و ئازار و ویژدان و ئاواتی خۆی لە نزیكەی پێنج هەزار دێڕ و نزیکەی 40 هەزار وشەدا داڕشتووە.
هەموو دێڕێكی مەجبورت دەكات دێڕەكەی دوای خۆی بخوێنیتەوە گەر نەت گەڕێنێتەوە بۆ دێڕەكانی پێش خۆی، ئەم هەزارەها وشەیە هەندێ جار وەك زەنگ بەخەبەرت دێنێ هەندێ جار وەك سەمفۆنیاكانی شتراوس لەناو ناخەوە بۆ ناخ، لە رۆحەوە بۆ رۆح بێ ئیزن خواستن رێچكە دەگرن.
زۆر بە قەدرەوە باسی هەڤاڵە شەهید و كۆچكردووەكانی دەكات، كە مەجبوری كردم چەند دێڕێك لە ژێر ناونیشانی (مامۆستا موحسین گوڵە ئاڵەكەی خانەقین)دا بنووسم.

كتێبەكە پێویستییەکی هەلومەرجی دژواری ئێستایە تا بزانرێ چۆن و كەی و بە چ ئازار و ناڵە و شەونخوونی و راكەڕاكە و ماڵوێرانی و گیان بەختكردن ئەم رۆژە بۆ كورد دروست بووە

دار بەڕووەكەی خانەقین
بە هەمان قەدرگرانی باسی ئەو هەڤاڵانەی كردووە كە سوپاس بۆ قەدەر لە ژیاندان و ئاواتە خوازم كاك عیماد خۆی و هەڤاڵانی بە لەشساغی و بێوەی ژیان بەرنەسەر، وەك ئەركێك دەبێت پێنووسم ئامادە بكەم لەسەر پیاوی پڕ هیمەت كاك عەلی شامار بنووسم و تەشبیهی بكەم بە دار بەڕووەكەی خانەقین، چونكە بە راستی وەك داربەڕوو پتەو و خۆڕسكە.
لەم هەلومەرجەی ئێستادا بە هۆی خراپ بەڕێوەبردنی حكومەت و خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات و هەندێجار هەڵكشانی خراپ بەكارهێنانی دەسەڵات بۆ زوڵم و جەور و بۆ ماف پێشێلكردنی عامەی خەڵك و خێزانی شەهیدان، بۆتە هۆی دروستبوونی رەشبینییەكی خەست لە كۆمەڵگەدا، ئەمەش بۆتە هۆی ئەوەی زۆر دڵسۆز و بەوەفا و خەمخۆر یان خەڵكانی گەنج كە لە نزیكەوە ئاگاداری خەباتی نەوەی پێشخۆیان نین، رابردوو و رێزی خەباتكارانی رۆژانی سەخت فەرامۆش بكەن.

پەرتەوازەی سەحراكان
كاك عیماد لەسەرخۆ بێ ئینفیعال و هەڵچوون باسی خەبات و تێكۆشانی ئەو سەردەمە دەكات كە بە راستی دەبێت ئێمەمانان بە چاوی پڕ رێزو بەرز سەیریان بكەین، بپرسین ئەگەر ئەوان نەبونایە و خەبات نەكرایە و هەموو كەس دەستی بە كڵاوی خۆیەوە بگرتایە تا با نەیبا، ئێستا لێدەگەڕان ئێمە لە كوردوستاندا بژین یان پەرتەوازەی سەحراكان دەكراین و وەچەكانمان بیریان دەچۆوە كە كوردن، کاری لەم جۆرە پێش زەمانێك كراوە، ئەی شێخی نەمریان نەنارد بۆ هیندستان؟ هەمەوەندییەكانیان نەنارد بۆ لیبیا؟ كچانی كوردیان نەنارد بۆ تیاترۆخانەكانی میسر؟ خەباتكارانی دوای شكستی شۆڕشیان نەنارد بۆ خوارووی عیراق؟
بە رای من ئەگەر تەقیمی هەر كەس یان هەر شۆڕشێك بكەیت نابێت و زوڵمێكی گەورەیە تەنها باسی سلبیات و هەڵەكان بكەیت و زەقی بكەیتەوە، خۆشت یەك دەرسەدی ئەوانت نەكردبێ. خەڵكانێك لە ناو پێخەفی گەرموگوڕ و سكیان تێر، خەباتكارانیش لە شاخ و قەندیل و رێكخراوە نهێنییەكانی ناو شار هەمیشە دڵ لە مستدا بەهەرحاڵ كتێبەكەی كاك عیماد جار جار وەك فلیمێكی سینەمایی ئەمەی باس كردووە.

شارێک بە خەبات گۆشکراوە
لە لاپەڕە 169دا نووسیویەتی: «ئەمە وایكردووە شارەكە ببێتە كارخانەیەكی زیندووی بەرهەمهێنانی كەسانی رۆشنفكرو سیاسی و خەباتكار» منیش لە نووسینەكەمدا لەسەر مامۆستا موحسین گوڵە ئاڵەكەی خانەقین، هەر وام نووسیوە و پێم باشە چۆنم نووسیوە وەك دەق لێرەدا بینووسمەوە:
«لای هەموان ئاشكراو روونە كە خەبات و كوردایەتی وەك ئیرس ماوەتەوە بۆ شاری سلێمانی و شارەكە گۆشكراوە بەم جۆرە لە بەرهەڵستكاری و چوونەوە بەگژ نەیارانی كوردایەتیدا، ئەم ئیرسە درێژەی خەباتی مەلیك مەحمود و خەڵكانی دی خەباتگێڕن، دەمەوێ بڵێم سلێمانی خۆی بۆ خۆی ژینگەیەكی پڕ لە خەباتی خوڵقاندووە كە دەتوانین بڵێین كوردایەتی بۆتە بەشێك لە ژیانی رۆژانەی. ئەسڵەن ئەو كەسانەی كە خەڵكی سلێمانین یان كوردن و لە سلێمانی ژیاون زۆر بە دەگمەن هەڵدەكەوت خۆیان دوورەپەرێز بگرن لە كوردایەتی و ئەو جۆرە كەسانە هەمیشە جێگەی سەرزەنشت و تانە و پلاری خەڵك بوون. بەڵام شارێكی وەك خانەقین یان كەركوك بە حوكمی جوگرافیایان كوردایەتی و خەبات و بەگژاچوونەوەی حكومەتە داپڵۆسینەرەكان بەتایبەتی بەعس زۆر زۆر كارێكی سەخت و دژوار بووە ئەوەی لەو ناوچانە خەریكی خەبات بوون حەتمەن خۆیان ئامادەكردووە بۆ چەرمەسەرێ و زیندانی و سەرنگوم كردن و لە سێدارەدان. دەمەوێ بڵێم ئەو كەسانەی لەم ناوچانە خەباتیان كردووە ئەشهەدو كون لە جەرگیاندا نەبووە و تێكۆشەری عەیارە 24 بوون».

پاییز لە دیدی خەباتکارانەوە
من لەم نووسینەدا باسی تێكۆشەرەكانیان ناكەم ئەوجا شەهید بووبن، یان كۆچیان كردبێ یان لە ژیاندا مابن كە شایستەی رێزی زۆرن لە خەباتدا.
لە لاپەڕە 179دا كە باسی شەهیدی سەركردە ئازاد هەورامی رۆحسووك دەكات دەنوسێت: «شەهید ئازاد كەیفی بە پاییز هاتووە زۆر خولیای سەمای گەڵاكان بووە» منیش دەڵێم راستە كاك عیماد، چونكە پاییز و گەڵاڕیزان وەك مژدەی نوێبوونەوەی ژیانە، فرسەتە چەند دێڕێك لە شیعری خۆم لەسەر گەڵاڕێزان لێرەدا بنووسمەوە:
گەڵاڕێزان
گەڵاڕێزانم لا جوانە 
نوێبوونەوەی تیا دەبینم
 كلوی بەفریش ئێجگار جوانە 
بە دڵی تۆی ئەشوبهێنم
شۆڕەبی گوێ چەمیش جوانە
لە پرچی لوولی تۆ دەچێت
مەوجی دەریا كە هەڵدەچێت
لە تووڕەبوونی تۆ دەچێت
وا دیارە بۆنی پرتەقال و لیمۆی باخەكانی خانەقین چۆتە ناخی كاك عیمادەوە، بۆیە وا بە تاسەوە باسیان دەكات، دەنگی رووباری ئەڵوەن و چریكەی تەیرو و تەواری ناوچەكە خەمڕەوێنی خەمەكانی بوون، بۆنی سنگی دادە گەوهەری دایكی كە وەك زۆر ژنانی ئەو سەردەمە دوای مێردمردنیان دەبوونە باوك و دایكی مناڵەكانیان ئەبەد دەرناچێ لە رۆحیدا. 

بیرەوەریی ژووری زیندان
كتێبەكە پێویستییەکی هەلومەرجی دژواری ئێستایە تا بزانرێ چۆن و كەی و بە چ ئازار و ناڵە و شەونخوونی و راكەڕاكە و ماڵوێرانی و گیان بەختكردن ئەم رۆژە بۆ كورد دروست بووە. كاك عیماد ناوی زۆر كەسی ‌هێناوە لە كتێبەكەیدا لە زۆر توێژی جیاواز، كە كتێبەكەی دەوڵەمەند كردووە، بە چاویلەیەكی حیزبیانەوە سەیری دەوروبەری خۆی نەكردووە، دەتوانم بڵێم گەر لە سەدا سەد نیوتراڵانە باسی ئەحداسەكانی نەكردبێت ئەوە زۆر نزیكە لە بێلایەنی و هەق نەخواردنی خەڵكانێك كە باس كراون.
كاك عیماد باسی ژوورێكی ناو ئەمنی عامەی بەغدا دەكات، تێیدا زیندان بووە، من باش لە موعاناتی دەگەم، چونكە منیش لەهەمان ژوور ، لە ساڵی 1988دا زیندانی كرابووم. 
سوپاسی زۆرم بۆ كاك عیماد خوا بێوەی بكات، كتێبەكە هاندەر بێت بۆ چاپكردنی كتێبی دی چونكە شۆڕشی یەكێتی- كۆمەڵەی رەنجدەران و خەباتی لایەنەكانی دی زۆر هەڵدەگرن كە سەدان كتێب و ریسێرچیان لەسەر بنووسرێت.
ببوورن گەر نەمتوانیبێت كتێبەكە حەقی خۆی بدەمێ و مافی خەباتكاران رۆژانی سەخت وەك خۆی بنووسم ئەمە لە گەورەیی بابەتەكە دێت كە خۆم بە بچووك دەزانم لە چاو شۆڕش و خەباتی خەباتكاراندا.