شەهید ئارام، پاش چل و شەش ساڵ

مامۆستا جەعفەر

 شەهید ئارام (شاسوار جەلال) نزیكەی دوو ساڵ رابەرایەتی كۆمەڵەی كرد، سەرەڕای تەم ومژی میدیای ئاوەژووكراوی نیو سەدەی رابردوو، جێگە پەنجەی ئەو، پاش چل و شەش ساڵیش بە پڕۆسەی سیاسیمانەوە دیارە. دوو ساڵ، لە مێژووی گەلاندا، ماوەیەكی رێژەیی زۆر كورتە. بەڵام شێوەی كار، هەڵسوكەوت، رەوشتی بەرزی شۆڕشگێڕانە و بیركردنەوەی ئەو، بەربەستەكانی دیواری زەمەنی تێپەڕاند. ناو و ناوبانگی ئەم سەركردەیە، سەدان جار، لە ناو و ناوبانگی زۆربەی ئەو سەركردانە، ئەمەك و دڵسۆزی خۆیان بۆ گەلەكەیان لە دەست داوە، هەر زۆر گەورتر و درەوشاوەترە. ئەو تەنیا بە دوو ساڵ، ناوی سەدان جار لەوانە جوانترە، كە دەیان ساڵە لە سەر شانۆی سیاسی پلە و پۆستی باڵایان هەیە، چەندین كەناڵی میدیایی فۆكۆسی لەسەر لێدوان و گوتار و ئاخاوتنەكانیانە و جێگەیان لەسەر لاپەڕەكانی مێژوو نابێتەوە.
بە زمانێكی نەرمی پاراو دەدوا
ئارام خاوەن كەسایەتیەكی بەهێز، ویستێكی جێگیر و لە هەڵوێست وەرگرتندا بوێر و دووربین بوو. ئەو بە زمانێكی نەرمی پاراو دەدوا، دەیتوانی سەرنجی دانیشتوان بۆ لای خۆی رابكێشێت. قسەی زبر و نەشیاو و تانە و تەشەری لێ نەدەبیسترا. زۆر جار بە نوكتە و قسەی خۆش گرژیە ئاڵۆزەكانی تێدەپەڕاند.
 جیاوازی كاك ئارام لە گەڵ زۆربەی سەركردەو كادرەكانی ئەو سەردەمە، ئارام : سەركردەیەكی خاوەن پەیام بوو : پەیامی دواڕۆژێكی روون و گەشی بە جەماوەر دەدا. بە بەردەوامی مێشكی لای گۆڕانكاری گەورەی داهاتوو بوو. هەنگاو بە هەنگاو، پلانی دادەڕشت و بەردی بناغەی پڕۆژەیەكی سیاسی فرە – رەهەندی دادەنا. ئەو فەرمانبەرێكی بچووكی رێكخستن نەبوو، چاوەڕوانی ئەرك و فرمانی سەری سەرەوە بێت. بورغووێكی بچووكی پڕۆژەی كەسانیتر نەبوو. ئەم خۆی ژێدەر و ئەندازیاری سەرەكی پڕۆژەیەكی نوێگەری گەورە بوو. مەخابن ئەم پڕۆژەیە، لە قۆناخی سەرەتا و گاگۆڵكێ و دارە دارەدا بوو. هێشتا لە هیچ روویەكەوە پێنەگەیشتبوو. ئەم پڕۆژەیە : دامەزراوەی تایبەتی گەشەكردووی ئەوتۆی نەبوو پارێزگاری لە خۆی و بنەماكانی رێكخستنی جەماوەری و گرێدانی بیری سیاسی لەگەڵ كاری ئاوەدانی و بوژاندنەوەی لادێ بكات. ئەو لە كاتێكدا رۆیشت، هێشتا زوو بوو: ئەوەندە زوو بوو، نەیدەتوانی هەتا سەر لەسەر قاچی خۆی بچەقێنێت: سەرخان و ژێرخانی بینای فكری و هەیكەلی رێكخستن و رێبازی نوێگەری خۆی، هێشتا بە تەواوی جێگیر نەكردبوو.
ئەو دژی تەیار مەلەی دەكرد، تیمساح و كەركەدەنەكانی دەبینی، بەرەو سەرەوە باڵە مەلەی دەكرد و گوێی بە قەوارەی مەترسییەكانی ئەمبەر و ئەوبەری نەدەدا. هێڵی سیاسی و ململانێی سەخت، پاش 31/1/1978 یەك ئامانجی روون و پەنجا شاراوەی هەبوو. بەخشكەیی پڕۆژەیەكی ئاوەژوو، رێك پێچەوانەوەی پڕۆژەی نوێكردنەوەی شۆڕش و پڕۆسەی سیاسی ئەو سەردەمە بوو، بە رێگای پێچاوپێچ و تژی كەند و لەند سەپێنرا.
ئەیلوولی ساڵی 1975 هێڵێكی رێكخستنی كۆمەڵە دەكەوێتە داوی رژێمەوە. سەركردایەتی كۆمەڵە، بەرەو دەرەوەی وڵات دەڕۆن و تووشی گرتن و رادەستكردنەوە دەبن. بۆشاییەكی سیاسی و رێكخراوەیی رووخێنەر سەرهەڵدەدات. ژمارەی كادرە پێشكەوتوەكانی كۆمەڵە لە شاری سلێمانی بۆ نمونە: كە بەر شاڵاوی گرتن و كوشتن ناكەون، وەكو دەڵێن لە ژمارەی پەنجەكانی دەست كەمتر بوون.

ئارام خاوەن كەسایەتیەكی بەهێز، ویستێكی جێگیر و لە هەڵوێست وەرگرتندا بوێر و دووربین بوو. ئەو بە زمانێكی نەرمی پاراو دەدوا، دەیتوانی سەرنجی دانیشتوان بۆ لای خۆی رابكێشێت

رێبازی خەبات لە ئاڕاستەیەكەوە بۆ ئاڕاستەیەكیتر دەگۆڕێت
ئەوە رێسایەكی مێژوویی گشتیە: لە ناو زاماڵی گێژاوی تەنگژەیەكی هەژێنەر و هاڕێنەردا، سەركردەی كاریزما دەردەكەوێت. ئەو، لە خەباتی سیاسی وپیشەیی ئاشكراوە بۆ خەباتی ژێرزەمینی و نهێنی داگەڕا : شانە و رایەڵە پچڕاوەكانی رێكخستن سەرلەنوێ بەیەكەوە گرێدەداتەوە. رێبازی خەبات لە ئاڕاستەیەكەوە بۆ ئاڕاستەیەكیتر دەگۆڕێت : ئەندێشەی ماوتسیتۆنگ لە كۆڵ كۆمەڵە دەكاتەوە. ماڵئاوایی لە تیۆری (سێ جیهان) و سەرئێشەكانی دەكات. شەقڵی لێكدانەوە و شیكاری واقیعی بە ئەدەبیاتی كۆمەڵە زەقتر دەبێتەوە، لە چاو سەردەمی ماوزەتۆن. 
پاش نسكۆ و هەرەسی 1975 ئارام یەكێك بوو لە سەرانی ئاڵاهەڵگری بەرەنگاری. ئەو لە زۆربەی هاوڕێكانی بە حەماستر بۆ درێژەپێدانی خەبات. سەركردایەتی كۆمەڵەش بڕیاری دا، بە ” رێك و پێكی پاشەكشە ” بكرێت.
بڕوای بە رێكخستنێكی تۆكمە و پتەو هەبوو
ئارام وەكو سەركردەیەكی بەرچاوروون، كێشە سیاسیەكانی ئەوسای كوردستانی دەبینی. راپۆرتی شوباتی سەرەتای 1976 دەنووسێت بۆ سەرلەنوێ پێناسە كردنەوەی كۆمەڵە و دیاریكردنی ئامانجی سەرەكی خەباتی ئەم رێكخراوە بچووك و بریندارە.
راستە (پەیڕەوی ناوخۆی دەستە چەكدارەكان) دەستووری هێزی پێشمەرگە بوو. ئەمە، لە هەمانكاتدا، پڕۆژەیەكی جیاواز بوو بۆ شۆڕشێكی نوێ. دەسەڵاتی سیاسی دەبێ ئاڕاستەی لوولەی تفەنگەكان بكات. هێزی عەسكەری نابێ دەسەڵاتی خۆی بەسەر دەسەڵاتی سیاسی دا بسەپێنێت. هەموو كارەكان بە هاوئاهەنگی نێوان هەردوولا دەكرا.
ئارام بڕوای بە رێكخستنێكی تۆكمە و پتەو هەبوو. ئەو پێیوابوو: هێزی پێشمەرگەی كوردستان، بەرامبەر مەكینەی عەسكەری دەوڵەتی عیراق لە هەموو روویەكەوە ناهاوسەنگە: چوار كڵاشینكۆفی كۆن و پێنج بڕنەوی ژەنگاوی بەرامبەر سەدان تۆپ و تانك و هەلیكۆپتەری پێ ناگیرێت. رێكخستنێكی پۆڵایین لە شار و لادێ دەتوانێت پارسەنگێك دروست بكات.
هەست بە بۆشاییەكی گەورە دەكرێت
خەونی ئارام ئەوە بوو، یەكێتی نیشتمانی كوردستان لە نیمچە بەرەوە بۆ بەرە بگۆڕدرێت. هێزە كوردستانیەكان هەموویان لە یەك بەرەدا بن. لوولەی تفەنگەكان هەمووی رووی لە رژێمی فاشی بێت. كۆمەڵە دەبێ دابڕانێك لەگەڵ كەلتوری سیاسی شەستەكاندا بكات و نەهێڵێت هێزە سیاسیەكانی كوردستان سەنگەر لە یەكتری بگرن و رووی تفەنگەكان لە یەكتری بكەن.
ئەمڕۆ پاش چل و شەش ساڵ، هەست بە بۆشاییەكی گەورە دەكرێت. ئارام بە تەنیا لە گوندی تەنگیسەری شەهید دەكرێت. لەو رۆژەوە مەزنایەتی ئەم سەركردەیە بۆ پێشمەرگە و كادر و ئەندام و جەماوەر دەردەكەوێت. لەكاتەوە هەست دەكرێت : بزاڤی رزگاری گەلی كورد كەلێنێكی پڕ نەكراوەی تێدا جێهێڵراوە. رۆحی ئارام بەسەر گەڵاڕێزانی ئەم نیشتمانە بریندارەدا دەگەڕێت. رۆحی ئارام چاوەڕوانی دەنگدانەوەی پەیامەكەیەتی و ئەویش بە ئاسوودەیی چاوانی لێكبنێت.