لۆرکا: ئەو شاعیرەی مەرگی کردە داستان

سەربەست کەرکووکی 

شاعیرێتی لۆرکا
 لە مێژووی هاوچەرخی سیاسی  یان ئەدەبی نەتەوەیی و شۆڕشگێڕی هەر میللەتێکدا، ئەدیبێ، نووسەرێ، بیرمەندێ یا شاعیرێ بووە یا کراوە بە سیمبولی شوڕشگێریی ئەو نەتەوەیە، چەشنی مایاکۆفیسکی لە یەکێتی سۆڤیەتی کۆن، شتاینبێکی ئەمریکی، نیرۆدای شیللی، جەواهیری عیراق، نازم حیکمەتی تورک، گۆران-ی کۆمەنیستان و شێرکۆ بێکەسی نەتەوەویستانی کورد، هەر بەو شێوەیەش چ لەناو خودی ئیسپانیا و چ لەلایەن کۆمەنیستانی جیهان و لێبرالەکانی ئەمریکاو ئەوروپاوە، لۆرکا بەیەکێک لە سیمبولی شیعری هاوچەرخی ئیسپانی و کۆماریخوازانی ئیسپانیا ئەژمێرکراوە.
بە داخەوە ئێمە لە مێژەوە، ناوی لۆرکا (1898 - 1936) ؛ ئەو شاعیرە ئیسپانیەو هەندێ لەشیعرەکانی لە رێگەی تەرجەمەی زمانی نەتەوە داگیرکەرەکانمانەوە بیستووەو خوێندۆتەوە و  تارادەیەکیش هەندێ لە هی فارسەکانەوە هایداری بەرهەم و داهێنانە شانۆنامەکانی بووین. بەڵام ئەوەی لە مێژەوە منی وەکو خوێنەرێکی کورد، هۆگری ناو و  داهێنانە ئەدەبییەکانی لۆرکا کردووە، چەندین هۆکاری وەک ئەمانەی خوارەوە بوون: 
-لۆرکا یەکێک بووە لە شاعیرە ئازادیخوازو یەکسانیی خوازەکانی ئەوروپاو جیهان، کە سەرجەمی داهێنان و  بەرهەمەکانی تەرخانکردووە بۆ پشتیوانکردن لە چەوساوەکانی وڵاتەکەی و وڵاتانی تری ئەمریکای لاتین و دنیا. 
-ئێمە وەکو گەنجانی پەیڕەوی بیری چەپگەرایی، وا راهێنرابووین و تێگەێنرابووین کە کەسانی وەکو لۆرکا و هەموو ئەو جۆرە شاعیرانە، وەکو بەشێک لە خۆمان بزانین، چونکە ئەوانیش وەکو ئێمەمانان هەڵگری بیری چەپگەرایی یا بیری مارکسی یا لیبرالی بوون و واتا هاوسەنگەریی ئێمەبوون، یا ئێمە دەبوو هاوسەنگەریی فیکرو بۆچوونەکانیان بین. 
سەبارەت بە شاعیرێتی لۆرکا، خۆ عەیبی تێدا نییە کە هەر بە قسەی خودی خۆی دەست پێبکەین. کە لە گفتۆگۆیەکدا پێشکەشی شاعیر (هێرارد دییەگۆ)ی هاوڕێی کردووەو لە سەرەتای کۆمەڵە شیعری (هۆنراوە سەرەتاییەکان)یشا بڵاویکردووە دەڵێت: (دەتوانم چی بڵێم سەبارەت بە شیعر؟ سەبارەت بە هەور، سەبارەت بە ئاسمان دەبێت چی بڵێم؟ تەنیا ئەوە نەبێت کە زەق زەق تەماشایان بکەم، تێیان بڕوانم ...تێیان بڕوانم... بڕوانمە ئەمیان یا ئەویان. دەبێت بزانیت کە شاعیر خۆی ناتوانێت هیچ بڵێت- ئەوە دەبێت بۆ رەخنەگران و مامۆستاکان بەجێبهێڵین. نە تۆ نە من نە و هیچ شاعیرێکی تریش نازانین شیعر چییە! گوێ بگرە، لەناو دەستما ئاگر هەیە، من دەزانم ئەوە ئاگرەو دەزانم دەبێ چی لێ بکەم ، بەڵام نازانم سەبارەت بە شیکاری ئاگرەکە هیچ بڵێم، بەبێ ئەوەی ئامرازی ئەدەبی خۆم بەکار بهێنم. من دەتوانم لە هەستی شیعری خۆم تێبگەم و لە چەند دێڕێکی شیاویشدا باسی ئەو هەستەم بکەم، بەڵام لە پاش چەند دەقیقەیەک دەشێ بە شێوازێکی تر باسی هەمان هەستم بکەم. هەندێ جار لەوەیە شێتانە عاشقی شیعرێکی نا پوخت ببیت، بەڵام ناکرێت و  ناتوانیت تەواوی بکەیت. من لە زۆر وتاری ئەکادیمیدا باسی شیعرم کردووە، بەڵام ئەو شیعرانەی کە ناتوانم باسیان بکەم، شیعرەکانی خۆمن .....).  

 لە دنیای شیعری ئیسپانیدا، دوو رێچکە یا قوتابخانەی دیار هەبوون و هەن؛ یەکێکیان بە گشتی بیروبۆچوون و ناوەڕۆک و روخسارەکانی لە ئەدەبی جیهانییەوە هەڵهێنجراوە. هەرچی رێچکەی دووەمە، لە رەگە قووڵەکانی شیعری کلاسیکی و فۆلکلۆری ئیبرییەوە سەرچاوەی گرتووە

سەرەتا دەبێت بگوترێت، کە لە دنیای شیعری ئیسپانیدا، دوو رێچکە یا قوتابخانەی دیار هەبوون و هەن؛ یەکێکیان بە گشتی بیروبۆچوون و ناوەڕۆک و روخسارەکانی لە ئەدەبی جیهانییەوە هەڵهێنجراوە. هەرچی رێچکەی دووەمە، لە رەگە قووڵەکانی شیعری کلاسیکی و فۆلکلۆری ئیبرییەوە سەرچاوەی گرتووە. لۆرکا رێچکەگری دووەمیان بوو، بۆیە پاش(لۆپە دی ڤییەگا)ی شاعیر، بە شاعیری هەرە سەرکەوتووی زمانی ئیسپانی ئەژماردەکرێت. 
لۆرکا هەرچەندە ناخی خۆی بە رەنگدانەوەی (مەملەکەتی گرانادا، مەملەکەتی مێژوویی ئەفسانەکان دەزانی)، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا، بە دیدێکی ئینسان دۆستانەی دوور لە ناوچەگەریی، لە شیعرەکانیدا، هەوڵی زۆری داوە کە تاقیکردنەوە مێژوویەکانی شیعری ئیسپانی و هی جیهانی  یەکانگیر بکات و  بیانکاتە داهێنانێکی نوێی ئەدەبی مەملەکەتەکەی. لۆرکا زۆر ئەندەلوسی بوو، بەڵام ویست و ئامانجەکانی لە سەرووی چوارچێوەی گراناداو کەلەپوری قەرەجەکان و ئەندەلوسیاو مەدریدو  ئیسپانیا بوو، ئەو دەیوویست شیعرەکانی سەرکەون، باڵبگرن بەرەو هەموو قوژبنەکانی دنیا . وە لە راستیشا ئەو شاعیرە گەنجە، جوانەمەرگانە توانی ببێتە پردێکی پەیوەندی نێوان ئەدەبی ئیسپانی و ئەدەبەکانی تری ئەو دیو سنوور. وە توانی رووحێکی بەرزەفڕی جەستەی ئیسپانیا بێت چ لە ناوەوەو چ لە دەرەوەی ئیسپانیادا. ئەو بە زیندوو مانەوەی واتای وشە، توانی هەستی ئینساندۆستانەی خۆی پیشانی هەموو ئینسانەکان بدات.
دەتوانین بڵێین کە واتای شیعر و دراماکانی لۆرکا و داهێنانەکانی تری بە گشتی لەم کانیاوانەی خوارەوە سەرچاوەیان گرتووە:
-سەرەتاکانی ململانێ ئەفسانەیەکانی ئەدەبی کۆنی ئیسپانی، 
-فۆلکلۆرو گۆرانییە گەلەرییەکانی ناوچەکانی ئەندەلوسیاو سەرتاپای ئیسپانیا
پاڵەوانیەتییەکانی ئەو چوار هەزار جەنگی رزگارییەی ئیسپانیەکان دژی بە داگیرکەرانی عەرەبی بەناو ئیسلام بەرپایانکردبوو، بە تایبەتی یادەورییەکانی رۆدریگۆ دی ڤێاگارا یا رودەریکۆی کاستیللا (لە 873 ز - کۆچی دوایی کردووە)ی سەرکردەی ئەو جەنگانە.
لۆرکا، لە لاپەڕەکانی ژمارە یەکی گۆڤاری (گاللۆ) راستی ئەم یەکانگیرییانەی سەرەوەی نەشاردۆتەوە، بۆیە وتوویەتی: (کۆمەڵی ئێمە دان بەوەدا دەنێت کە کاریگەری کەسانی وەک پیکاسۆ، گریس، ئۆزنفانت، چیرنکۆ، خوان مێرۆ، تریستان سارا، پۆل ئیلوار، ئاراگۆن، جان کۆکتۆ و ئەندرێ بریتون و کەسانی ترمان لەسەرە). هەروەها خۆی دانیپاناوە کە لە هەمان کاتدا، مرۆڤێکی کاسۆلیکە، کۆمەنیستە، ئەنارشیستە، لیبرال و محافیزەکارو پادشاخوایە!!
ئەو وەکو زۆربەی هەرە زۆری شاعیرە جیهانییەکان؛ عاشقی ئازادی و دێوانەی بابەت و بیرۆکە نادیارەکان بوو. لەلای ئەو ئازادی ئاسمانێکی بێ سنووربووە، تەنیا بۆ ئەوەی لە سایەیەکی تەسکا قەتیس نەخوات و هەردەم ناڕوون و نا دیار هەنگاوی ناوە، تا لە ویستە ئەبستراکەتەکان را بکات و بەرەو هەڵەمووتەو ئەشکەوتەکانی لێکۆڵینەوەی شتی نەبینراو و نەناسراو  رێگەی دوورو نزیک  ببڕێت.  
هەڵبەتە ئەگەر بێت و  بمانەوێت، داهێنانەکانی لە چەند دێڕێکدا کۆبکەینەوە، دەتوانین بڵێین، دەستپێکی شیعری ئەو، وەکو شاعیرێکی رۆمانسی بوو، بەڵام لە سەرچاوەی شیعرە رەمزییەکانی(خوان رامۆن خیمینیز)ەوە هەنگاوی هەڵگرتووەو لە کۆتاییشدا خۆی وەکو ئاڵاهەڵگری شیعری تارانەسەرایی و شانۆنامەی دراماییدا بینیوەتەوە. لە ناوەڕاستی دوو کەناری ئەو رووبارشەوە، کۆمەڵە شیعرکانی (گۆرانیە یا رۆمانسە قەرەجیەکان) و (شاعیرێ لە نیویۆرک) و زۆر شیعرو شانۆنامەی تری نوسیووەو دایهێناوە.

لە گۆرانی قەرەجەکاندا، کارەکەی پڕاوپڕە لە گۆرانی فۆلکلۆری و خوێندنەوەی نوێی ئەفسانە گەلەرییەکان، بەڵام بە هەڵوێستەو بە فۆرمالیتەی دراماییەوە. لە بەرهەمی (شاعیرێ لە نیویۆرک)دا کە بەرهەمی ماوەیەکی شکستی رووحی و پاشانیش دژواری ژیانی تەنیایی لۆرکا بوو. وەکو خۆشی لە پێش سەفەرکردنی بەرەو ئەمریکا، لە نامەیەکا  بۆ خۆرخە زللامیا(1905-1969)ی هاوڕێی ناردووە، دەڵێت:(من پاش هەنگاوی گۆرانی قەرەجەکان .....، هەوڵی شتێکی نوێتر دەدەم. ئێستا لە هەوڵی ئەوەدام شیعرێ بنووسم ، هوروژمی خوێن بێت. شیعرێ ماڵئاوایی کردبێت لە واقیع ... شیعرێ پڕ بێت لە خۆشەویستی مردن تێکەڵ بە ئارەزوو....). هەر لەو کاتانەی ژیانیا، لە وتاری (گونگورا)یدا، شتێکی وای باسکردبوو کە (شاعیر دەبێت نەخشەیەکی ئەو شوێنانە لەگەڵ خۆیدا هەڵبگرێت. وە دەبێت دان بەخۆیدا بگرێ کە شتەکان، بە هەزار شێوەی جوانی یا ناشرینی پڕ ماسکی جوانیەوە، بەرەو رووییەوە دێت). 
 سەبارەت بە مێژووی شیعرەکانی لۆرکا، بیۆگرافینووسان و رەخنەگرانی شیعرییەکانی، زۆربەیان لەو بڕوایەدان کە دەشێ قۆناخە شیعرییەکانی بەم شێوەیەی خوارەوە دابەش بکرێن:
قۆناخی یەکەم: 
ئەم قۆناخە، هەموو ئەو کۆمەڵە شیعرانە دەگرێتەوە کە تا 1924نوسیوونی؛ وەک کۆمەڵەی (دیوانی شیعر) 1921 کۆمەڵەی(گۆرانییە سەرەتاییەکان)و کۆمەڵەی (دیوانی گۆرانیەکان) 1922و ..هتد.  بە بۆچوونی زۆربەی رەخنەگران، خەسڵەتە سەرەکییەکانی شیعرەکانی ئەم قۆناخەی کۆمەڵە خاڵێکی وەکو ئەمانەن:
- روونیی کاریگەرییە شیعرییەکان(خوان رامۆن خیمێنێز)، 
- نۆستاڵجیای گەڕانەوە بۆ رابردوو،
- حەسرەت و تامەزرۆی هەرزەکارانە، 
- نائومێدی و نا جێگیری فیکری،
- ستایلی وشکی شاعیرانە. 
قۆناخی دووەم: 
لە  هۆنراوەی(کانتە خوندۆ) یا (کانتە جۆندۆ) کە گۆرانیەکی فیلامینکۆی ئەندەلوسییە تا کۆمەڵە شیعری (رۆمانسە قەرەجییەکان)و  کۆمەڵە شیعری (گۆرانیەکان)ـــــە. لەم قۆناخەدا لۆرکا شێوازی نوسینی تایبەت بە خۆی وەرگرتووە، بابەتی لاساییکردنەوە دراماییەکانی بە وێنەو بە شێوازی نوێباو پێشکەشکردووە، بە گشتی لەم قۆناخەدا وێنەو ئیماجە خەیاڵیەکانی روون و بێگەردو بێ غەوش بوون. 
قۆناخی سێیەم: 
قۆناخی کۆمەلە شیعری (شاعیرێ لە نیویۆرک)کە هەرچەندە بیروبۆچوونی جیاواز جیاوازی لەسەر گوتراوە، بەڵام هەقیقەت ئەوەیە کە زیاتر ستایلی سۆریالیزمی فرەنسی تێدا زاڵە. شیعرەکانی ئازادو دوور لە سەروای شیعری کۆنن، پڕن لە وێنای کەسێتی، تەمومژدارن و تەجریدو ئەبستراکتن. وە لەوانەش زیاتر لە سەرتاپای شیعرەکاندا، شڵەژان و خەم و مەینەتی دڵ و دەروونی شاعیریان داتەنیووە. 
قۆناخی چوارەم: 
لە لاواندنەوە یا سوکوارەی زۆرانبازی گاکان (ئەگناسیۆ میخاس)ەوە دەستپێدەکات تا هەموو ئەو شیعرانەی لە پاش هاتنەوەی بۆ ئیسپانیا نوسیبوونی، دەگرێتەوە. شیعرەکانی ئەم قۆناخە، هەڵگری جۆرێکی تری خەسڵەتی ئەدەبی بوون؛ وەک:
-  زۆر بە روونی کاریگەریی نوسینی درامایی لە شیعرەکاندا دەردەکەوتن، 
- رەتدانەوەیەکی شێواویی ژیان و شپرزەیی گوزەرانن، 
- گەڕانەوەیەکن بۆ گرنگیدان بە کێش و سەروای کلاسیکی و
-  هەروەها گرنگی دانی زیاترن بە بابەت و کێشە مێژوویی و کۆمەڵایەتییە کۆنەکانی خۆدی ئیسپانیا.   

لۆرکا هەرچەندە لە نەوەی کۆنتری تازەگەری بوو، وە هاوڕێتی زۆری هەبوو لەگەڵ سلفادۆر دالی نیگارکێشی جیهانی، هەروەها بە یەکێ لەو کەسانەی دەناسی کە لە کاری هونەری و ئەدەبی لۆرکادا کاریگەریی هەبووە

بە گشتی دەشێ بگوترێت، شیعری لۆرکایی، شیعری دەرهاوێشتەی فۆڵکلۆرو مێژووی ئیسپانیایە لە بەرگی ئەو  رۆژانەی خۆی، شیعری کۆنە گۆرانیەکان بوون بە رووخسارێکی تازەوە، شیعری واقیعی و ئاساییبوونی خولیای مەرگ و مردن بوون، شیعری پڕ هەڵهاتنی وێنەو ئیمیچ بوون، کە هەموو وا لە زیهنی خوێنەر دەکەن، هەرەدم بۆ تێگەیشتنی راشکاوانەی بابەتەکان بە خەبەرو بە ئاگاداربن.  
ئێمەی خوێنەر ئەگەر بەراوردی کەسایەتی و تێوەگلانی سیاسی، لە نێوان لۆرکا و شاعیرانی تری دنیای بیستەکان و سییەکانی سەدەی رابردوو بکەین، دەبینین لۆرکا:
- خۆشەویستی بۆ چست و چالاکی ژیان، قووڵترو فراوانتر بووە، بەبێ گرێدانی ئەو ژیانە بە هیچ جۆرە سیستەمێکی کۆمەلایەتی و حوکمڕانی،
- حەزی بەوە  نەکردووە، کە کەسایەتی ئەو تەنیا بلکێنرێت بە کات و بە شارەکەی، بەڵام لەگەڵ ئەوەشا، لە هیچ بوارێکی خزمەتکردن و بەرپرسیارێتی کات و شوێنەکەی خۆی نەدەدزییەوە. 
- حەزی بەوە بووە، کە وەک ئینسانێکی سەرەتایی و قەرەج ئاسا بوایە، بەڵام لە ناخیشەوە دەیویست بە سادەیی و خاکیانە رۆڵی هەبێت لە کەمکردنەوەی ئیش و ئازارەکانی خەڵک و خاکی ئیسپانیا. 
- هەرچەندە زۆربەی کات لە بەرەی دژی باوبوو، بەڵام خۆی گرێ نەدەدا بە هیچ حیزب و ئایدیۆلۆژیایەکی سیاسی یا حیزبیەوە. 
هەر ئەوانەش (کە سادەیی، خاکیبوون، دژە باوی و نا لایەنگیریی بوون) لەو کۆمەڵگا پڕ جەنجاڵییەی ئیسپانیادا، بوونە هۆکارێ کە لە رۆژی تەنگانەدا بە تاق و تەنیا بمێنێتەوەو ببێتە قوربانیەکی ئاسانی دەستی فاشیستەکان. هەڵبەتە بە لاکەی تریەوە، کە  لایەنی مەعنەوییە، لۆرکا بوو بە شاعیری دیموکراتانی جیهانی و بوو بە نیشانەیەکی نەمری سیاسەتی دژە فاشیستی ئەو چەند ساڵەی سەدەی رابردوو. 
هاوڕێیەتی لۆركا
لۆرکا هەرچەندە لە نەوەی کۆنتری تازەگەری بوو، وە هاوڕێتی زۆری هەبوو لەگەڵ سلفادۆر دالی نیگارکێشی جیهانی، هەروەها بە یەکێ لەو کەسانەی دەناسی کە لە کاری هونەری و ئەدەبی لۆرکادا کاریگەریی هەبووە. کەچی دالی هەندێ جار لە روانگەیەکی جیاوازەوە تەماشای لۆرکای کردووە؛ وە  هەرچەندە زۆربەی کات لە چوارچێوەی کۆمەڵەکەیان؛ کۆمەڵەی نەوەی 27 یەکتریان دەدی وگفتوگۆی هونەری و ئەدەبیان دەکرد. لێ سلڤادۆر دالی هەندێ جیاوازتر باسی لۆرکای کردووە؛ لە چەندین لاپەڕەی کتێبی (ژیانی نهێنی) خۆیدا کە باسی لۆرکای کردووە. دالی دەڵێت لۆرکا بوو، کە بیرۆکەی هونەری براکی Braque و  گۆشەیی  Cubism پێشکەش بە هاوڕێیانی کرد. هەروەها دەڵێت: (لەو ماوەیەدا بیرکردنەوە لە تواناکانی [مالدۆرۆ] ی پێشەنگی بیرۆکە سۆریالییەکان سەرتۆپی هۆشی گرتبووم. هەر لەو کاتانەدا لەپڕ لۆرکاشم بۆ دەرکەوت کە بووە هۆی کوژانەوەی روح و جەستەم. من لە کاتێکا ئەوم ناسی کە لە ترۆپکی کەسایەتی خۆیدا بوو. لەو کاتانەدا کە هاوڕێیانی کۆمەڵەکەمان لە [ئال باسکۆ دی لا کاسیان] ەوە بەرەو گازینۆ بۆ کۆبوونەوەی ئەدەبی و هونەریمان پێکەوە دەرۆیشتین، ئازاری بەخیلیەکی زۆرم دەچەشت. دەمزانی لەو دانیشتنانەماندا لۆرکا وەکو ئەڵماسێکی گەشی ئاگرین دەگەشێتەوە، بۆیە وەکو بروسکەیەکی ئۆقرە نەگرتوو، لەپڕ هەڵدەستام و بۆ چەند رۆژێک خۆم لێیان دەدزیەوە) !. 
ئەدیبی ناسراو (سباستیان گاسج: 1897-1980) لە پەسنی لۆرکادا گوتوویەتی: (هەمیشە لە خەندەیەکی هەڵهاتوو دەچوو، دڵێکی هەبوو نزیک بە سادەیی و لە پێکەنینی کەسێکی ئاوارە دەچوو. میزاجێکی توندو دژواری سەیری هەبوو وە زۆر دانسقەبوو لە ئاخاوتندا، تا بەرەبەیان قسەی دەکردو وشەی لێ نەدەبڕدرا، هەر رستەیەکی بیرۆکەیەک و هەر وشەیەکیشی دێڕە شیعرێ بوو....). پاپلۆ نیرۆدای شاعیرش لە زۆر بواردا پەسنی لۆرکای کردووە، بەڵام هەر ئەم چەند رستەیەی نموونەی خەروارێکە کە دەڵێ :(ئەو گەشی بروسکەییەکی بەرچاوبوو. پڕ وزەو بزوتنی بەردەوام بوو، بەکام بوو، درەوشاوەبوو. هەبوونی ئەو خۆی سیحرێکی ئاڵتونی بوو). 
لۆرکاو رۆمانسە قەرەجیەکان
تێگەیشتن لە شاعیرێتی لۆرکا، بێ هەبوونی هەندێ زانیاری سەبارەت بە کۆمەڵە شیعری (رۆمانسە قەرەجییەکان)ی کارێکی نەشیاوە!. لەم کۆمەڵەیەدا لۆرکا وامان لێدەکات کە ئازادانە بە چاوی عەقڵەوە لە کاروانی سۆراخی تێگەیشتەکانمان بین. وە دەبێت بزانرێت زیاتر لە هەوڵ و تواناکانی کۆمەڵە شیعرەکانی تری، لۆرکا لەم کۆمەڵەیەدا، هەوڵیداوە قووڵ بێت لە دەربڕینی واقیعەکان، روونتر بێت لە نمایشی وێناکان و   کورت و چڕو پڕ ماناتر بێت لە رستەکانیدا. 
لەم کۆمەڵەیەدا، لۆرکا هەڵوێستی ئەفسانەیی و خەباتگێڕانەی وەرگرتووە دژ بە زوڵم و زۆرداری، بەڵام نەک لە چوارچێوەی داخوازی حیزبێکی سیاسی یا ئایدیۆلۆژیەتێکی تایبەت. ئەفسانەیی، بەڵام ئەفسانەیی ناو چوارچێوەی مەنتیق. ئەفسانەیی نەک وەک ئەفسانەکانی مێلتن و (بەهەشتە ونەکە)ی، نەک چەشنی سێرڤانتس و ئەفسانەی (دۆن کیسۆتە) کەی. ئەفسانەییەکەی لۆرکا، هی مێژووی دێرینە نییە، بەڵکو ئەفسانەی کات و سات و چاغی لەبەرچاوە. ئەفسانەی داهێنەرێکە راستگۆیانە کەوتووەتە دوای خەیاڵە واقیعیەکانی خۆی و دەوروبەرەکەیەوە. 
ئەو قەرەجە یا ئەو قەرەجانەی لۆرکا رۆمانسی پێ گوتوون، دەرگاو پەنجەرەی لوغزی تێگەیشتنمانە لە فۆلکڵۆرو لە گۆرانی گەلەری و لە رەسم و نەرێتە ناوچەییەکانی ئەندەلوسیا و دەوروبەری. ئەگەر زیاتر رۆبچینە ناو تێگەیشتنی شیعرەکانی ئەم کۆمەڵەیە، دەڕوانین لۆرکای نووسەر خۆی بە بەشێکی زیندووی ژینگەی ئەو کۆمەڵگا قەرەجییەی (گرانادا) و (تەریانا)ی ناوچەی ئەشبیللیا دەزانێت. هەڵبەتە سروشتی قەرەجیانەی ئەو کەسانە و ملمڵانییەکانیان لەگەڵ ژینگەی شارستانیانەیە، دەتوانین بڵێن، سەرتۆپی واتای شیعرەکانن:
- ئەو قەرەجانەی لۆرکا داهێنانی لەسەرکردوون، شەقی زەمانەو پێداویستی گوزەران وای لێ کردوون ملکەچی ژینگەی شار ببن و بەشێکی زۆری ئازادییەکانی خۆیان لە ژیان و لە کارو کردەوە لە دەست بدەن.
- خۆ بەخۆ گۆڕانی گوزەرانی ئازادانەی هاتن و چوون و گالێسکەو چادرەکانیان، لەبۆ نیشتەنی لە خانوو و قەیدو بەندی هاتن و چوون، هۆکاری سەرەکی سەرهەڵدانی ململانێیەکان بوون
بە داخەوە، نیشتەجێبوونی قەرەجەکانی ئەم کۆمەڵە، خۆڕسکانە لایەنی نەرێنی ژینگەیی و دەروونیی بۆ دروستکردوون. بۆیە ئەم حاڵەتە دەروونییە، ئەم هەستە نامۆییە، لە کاتێکا دەبینین کە ئەو  خانمە قەشە قەرەجە، لە پشت پەنجەرەی ژوورە تاریکەکەیەوە تەماشای ئەو دوو سوارە دەکات کە بەرەو زەمەندە پان و پۆڕەکەی ژێر هەتاوی زێڕین، بە تاو ئەسپەکانیان دەئاژوون. ئەم نامۆیی و دەستەوەستانییە لەوەدا دەبینرێنەوە کە (ئەنتۆنیۆ کۆمبوریۆ) بەرەو تەماشاکردنی زۆرانبازی گاکان دەڕوات و لە ڕێگادا وەردیانێک رێگەی لێدەگرێت و ئەمیش بەبێ بەرەنگاریکردنێ مەجبوری ملکەچی دەبێت. کە ئەمە لە فەرهەنگی عادات و نەرێتی قەرەجیدا، واتای سووکایەتی پێکردنی کەسایەتی قەرەجە! هەروەها لە ساتی کارەساتە باڵاکەدا دەبینرێت، کە لە شەبەقی بەیانییەکی چاوەڕوان نەکراودا، کۆمەڵە چەکدارێکی (حەشد)ی مەدەنی بە شمشێرو تفەنگەکانیانەوە دەدەنە سەر وێرانە ماڵەکانی قەرەچەکان!.
هەڵبەتە هەر لەو شیعرانەدا کۆمەڵێ لایەنی گەشی ژینگەیی و گوزەرانی قەرەجییانە هەن، کە بۆ شارنیشانەکان تێگەیشتنیان سانا نییە، وەک:
- کەسی قەرەج، راستەوخۆ رۆڵەی سروشتەو هێزی راستەقینەی خورسکییە. بۆیە بە نەرێتێکی سروشتیانەوە گۆشکراوەو ئازادە لەو کردارانەی رۆژانە ئەنجامی دەدات.
- قەرەج بۆ ئەو ویستەی کە دیهەوێت دەستی بخات و پێی بگات، بە سەوداوە کار دەکات، لەوەدا وەکو شێرو پلینگ وایە بۆ دەستخستنی نێچیرێک. توندو تیژی بەکارهێنان لە هەر کردەوەیەکی قەرەچیدا خورسکییە. لە دیدی قەرەجەکانەوە رێگەی تر نییە جگە لە بەکارهێنانی توندو تیژی، بە مەبەستی وەستاندنی ئەو هێزو کردارانەی دەیانەوێت لە ئازادییان بخەن و هاتنوچوونی ژینگەییان گەمارۆ بدەن. واتا بناغەی پاراستنی دنیای قەرەجەکان لەسەر بنەمای بەکارهێنانی توندو تیژییە: لۆرکا دەڵێت: (رەشەبای رق، مرۆڤ دەگەزێ. شمشێری لەیلۆفەر هەوا پەلەکێش دەکات بۆ زۆرانبازی. دار هەنجیر لەخۆڕا بە لق و گەڵاکانیەوە نسێ و با پاراو دەکات. ئەستێرەکانیش تیر دەهاوێژن بەرەو جەستەی ئاوە خۆڵەمێشیەکان....)!. 
- ئارەزووی جەستەیی لەلای قەرەجەکان، لە سروشتی پڕ لە تەلەسمەوە وەرگیراوە (ئەم شتەش ئاسان نییەکە شارنیش لێیی تێبگات). لەو شیعرانەدا کاتێ پیاوێکی قەرەج لەگەڵ ژنی قەرەجێکی تر بە رووتی لە مەلەی رووبارێکەوە پێکەوە دێنەوە. زۆر ئاساییە کە بە میردی ژنە دەڵێت (وەکو قەرەجێک هەڵسوکەتم کردووە)!.
- کەواتە توندو تیژی و شەهوەتی سێکسی، دوو کردەی نا جیاوازی تێکڵاو بەیەکن. بۆیە لە سەرتاپای شیعرەکانی (رۆمانسە قەرەجییەکان)دا سێکس بە روونی کردەیەکی سروشتیی بێ سنوورە. دەبینین لە هۆنراوەی (بریسیۆسا و باکە/ یا قەرەج و با) توندو تیژی و شەبەقی سێکسی سەرتۆپی کارەکانە. لە هۆنراوەی (شەهیدبوونی ئۆلایای خانمە قەشە) وەسفی ئێشوئازارەکەی، بە شیوازێکی سێکسی کراوە. لە شیعری (بەرهەمەکانی ئەمنون)دا، لە کاتێکا سێکس و توندوتیژی تێکەڵ بەیەک دەبن، هەر وەکو دیاردەیەکی ئاسایی قەرەجی ئەندەلوسیایی، کیژە قەرەجێک لەلایەن براکەیەوە لاقەی دەکرێت!.
لۆرکا و کۆمەڵە شیعری (شاعیرێ لە نیویۆرک)
هەڵبەتە یەکێ لە کارە شیعرییە هەرە سەرەکیەکانی لۆرکا، کۆمەلە شیعری (شاعیرێ لە نیویۆرک) ــە. ئەوەی مایەی سەرسوڕمانە، ئەم کۆمەڵە شیعرەی بە بەراورد لەگەڵ ئەوانی ترا، کەمترین رەخنەی ئەدەبی دەربارە نوسراوە. هەندێ لە پسپۆرانی ئەدەبی جیهانی و سیاسەتی دوو بلۆکی سەدەی رابردوو، ئەم گرنگی نەدانەی ڕەخنەگرانی لیبڕاڵ، بە تایبەتی رەخنەگرانی وڵاتانی سەرمایەدار، دەگەڕێننەوە بۆ ئەوەی گوایە لۆرکا ئەو شیعرانەی وەکو پرۆپاگەندەیەکی کۆمەنیستی دژ بە دنیا سەرمایەداری داناوەو دایڕشتووە. ئەوانەیش کە لە دنیای ئەدەبیاتی رۆژئاوادا، گرنگیان پێداوە، روخساری شیعریی ئەم کۆمەڵەیەیان بە رەنگدانەوەی کاریگەری شیعرەکانی(واڵت ویتمان) داناوە. هەندێکی تریان ناوەڕۆکی شیعرەکانیان شوبهاندووە بە ناوەڕۆکی کتێبی شیعری (وێرانە خاک)ی شاعیری ئەمریکی تی .ئێس. ئێلیۆت (1888-1965). وە لە بۆچوون و لێکۆڵینەوەکانیاندا سوورن لە سەر ئەوەی گوایە لۆرکا بە تەواوی ئاگاداری ئەو شاکارەی ئێلیۆت بووە . هەندێکیانیش ئەو بۆچوونەیان هەبووە کە لۆرکا لەپاش خوێندنەوەی (وێرانە خاک) وەکو پشکنەرو چەشنی لێکۆڵەرێک ویستوویەتی هەقیقەتی ئەو خاکە وێرانە لە نزیکەوە ببینێ و تاقیبکاتەوە !

لە کارە شیعرییە هەرە سەرەکییەکانی لۆرکا، کۆمەڵە شیعری (شاعیرێ لە نیویۆرک) ــە. ئەوەی مایەی سەرسوڕمانە، ئەم کۆمەڵە شیعرەی بە بەراورد لەگەڵ ئەوانی تر، کەمترین رەخنەی ئەدەبی دەربارە نووسراوە

سەفەرەکەی شاعیر بۆ نیویۆرک لە ساڵی 1929 تا دوا مانگەکانی ساڵی 1930 بووە؛ واتا وەکو ئاماژەمان پێداوە، لەو ساڵانەدا بووە کە ئەمریکا (بە تایبەتی نیویۆرک) تا بنەقاقای کەوتبووە ناو قەیرانی ئابوری و دارایی جیهانەوە. لۆرکا لە یەکێ لەو دەرئەنجامانەی ژیان و گوزەرانی، روو دەکاتە نیویۆرک و پێی  دەڵێت:(شەوانەت دەرگای بۆ خوێن نییە). مەبەستی خەرمانەی ئەو چەڵەمانەیە بەرۆکی خەڵکانی گرتووە، وەک:
- ئەوەی تەکەر (طایە)ی قەیرانە ئابورییەکان بەبێ خوێنڕشتن خەڵکەکە دەکاتە قوربانی و بەرەو مەرگ هەڵیاندەلۆشێت، 
- ئەوەی داڕمانی ویژدان و نەبوونی هاوکاری و پۆخەڵی رەوشت، وەکو بازنەیەک خەڵکەکەی گۆڕیچەداوە،
- ئەوەی وێرانەیی کۆمەڵگە و تێکچڕژانی خەڵکانی دەم بە ڕشانەوەو  خۆپیسکەری گوزەرانی پڕ بۆگەنی، گەمارۆی بێ دەرەتانانی داوە،
- ئەوەی تەشەنەکردنی مافیای تایبەت بە سزادانی بێ تاوانان و بەخششی ئەوانەی مەکۆی سەرەکی ئەو گێژاوییەن، بووەتە دیاردەی زالێ کۆمەڵگەکە.  
شایانی باسە، رەخنەگرو خاوەنی دەزگای چاپکردن (خۆسە برگامین) ساڵی 1940 کە ئەم کۆمەڵە شیعرەی بە چاپگەیاند، سەرەتایەکی ئەدەبیانەی مەزنی بۆ نوسی، کە چەند دێڕێکی ئەو سەرەتایە روونکردنەوەیەکی باشی تێگەیشتنی ئەو شیعرانەمان پێشکەش دەکات، خۆسە دەڵێ:  (لە هەر هەموو شیعرە شاکارەکاندا، هیچ وشەیەک نییە لەمانە روونترو وردبینتر. کاتێ گۆرانی دەچڕێت، لە راستیدا زەمزەیەکی ترسناک دەکات و لەپڕ دەنگەکە ون دەبێت، هەر وەکو بڵێت لایەلایەن و لە گەل خەو لێکەوتندا هێمن دەبنەوە. بەڵام ئەو لایەلایەکەرەی بە دوو دەستە، لە ئامێزی گرتووە، ئینسان نییە، بەڵکو سەگێکی تۆپیو یا مریشکیکی مردارە. شاعیر ئێستا لە نیویۆرکەو رۆژانێکی پێشتریش لە گرانادا بووە، بۆیە هەمیشە بەهەشتە ونبووەکەی دێتەوە یاد کە پڕە لە جۆگەلەو رووبار و کۆلارەی رەنگاوڕەنگ. بەڵام لە شاری غەریبیدا ئێستا تەنیایە، بۆیە دەیهەوێت ببێتەوە بە منداڵەکەی جاران و  ئارەزوومەندە کە لەم مۆتەکەی مەزنە مەرگئاسایە رزگاری بێ و بۆیە پڕ بە دەم هاوار بکات...... ).
منیش لێرەدا هەوڵێک دەدەم تا بە کورتی راڤەیەکی هەندێ لە شیعرەکانی کۆمەڵەکە بکەم و بڵێم:
• لە هەندێ شیعری وەک:  بونەوەرە شێتەکان، خانمە گەڕاوەی گەشتەکە، ئەو پەپوولەیەی لە مرەکەبەکەدا خنکا، ئەو دەریاوانەی لەم دواییەدا سەری برڕا، چنگی ئەو پشیلەیەی پاسکل شێلای، ....هتد ، کۆمەڵێ وێنەو دیمەنی توندو تیژی تێدایە.
• لە شیعری ئەو شارەی ناخەوێت: قومقمۆک و مارمێلکە زیندووەکان، حەزیاکان، دەگەنە ناوچەقی شارەکەو بە چنگ هێرش دەبەنە سەر ئەوانەی شەوانەی شوێنی حەوانەوەیان نییە.
• لە شیعری پیاوە پۆکەکاندا، لۆرکا چاوی وەکو نیشانەی ونبوونی ناسنامەو گەڕان لەبۆ دۆزینەوەی خۆو قورتاربوون لە گومرایی ئاوارەییدا، بەکاردەهێنێت . ئەو چاوانە لۆرکا لە شیعری خەونی مەرگدا، لە خەونیشا نەیوێراوە بەرامبەریان بوەستێت:

(چاوەکان لێرە نین، هیچ چاوێ لێرە نییە. لە شیوی ئەستێرەکانی ئەم سەرەمەگە،
لەم شیوە بەتاڵە، لەم کەشتییە شکاوەی مەملەکەتی لەدەستچوومان .......)

لەم جۆرە شیعرانەدا، وەکو ئەوەی بڵێی لە جەنگەڵی شەهوانیەتا، لۆرکا لە سۆراخی گەڕانە بە دوای واتاو ناسنامە ونبووەکەی خۆی؛ دەمێ لێگەرانی بۆ پەیداکردنی بۆشایی ئەویندارییەو دەمێکیش شەیدابوونە لەبۆ پەیداکردنەوەی زاتێک کە لە دوورە دەستی ژینگە ئینسانیەکەیدا، چەقیوی تەهێکی بازنەیی بێ کۆتاییە.  
 
(لە تێگەیشتنم رامەکە، 
ئەی ئەو کەسەی لە بەفردا دەگەڕێیت بۆ گوڵە گەنم. 
یا لە ژێر ئاسماندا رەگەزی بوونەوەرکان پاکسازیی دەکەیت. 
یا لە باغچەکانی توێکاریی جەستەو لە تیمارخانەکاندا، 
بە دووی خۆشەویستی و ئەوینی منداڵی 
ئۆقیانووسەکاندا وێڵی ....)

• لە شیعری کڵیسەی بەجێهێلراودا : کە مەنەلۆگی باوکێک و کوڕەکەیەتی. کوڕە نیشانەی ئیمانە؛ بەڵام ئیمانێکی هەندە بە هیز نا کە بتوانێت بارودۆخەکە بگەڕێنێتەوە بۆ شێوازە ئاساییەکەی خۆی. باوکەکە دەڵێت:

 (ئەگەر کوڕەکەم ورچێ بایە، 
نە لە نهێنی هەبوونی هیچ تیمساحێ دەترسام  و 
نە تەماشای ئەو دەریایەم دەکرد کە بە درەختێکەوە بەستراوەتەوە
 بۆ ئەوەی کۆمەڵێ سەباز ئەتک بکەن و شەلالی خوێن بکەن......). 

•  شیعری (مەلیکی هارلم) بە گشتی دەشێ بڵێن، ئاماژەیەکە بۆ کەسایەتیەکی داکەساو، لە ناخەوە بێ توانا، لە دەریشەوە گەمارۆدراو بە شارێکی بۆگەن بە هەموو واتایەکی بۆگەنی ئەخلاقی. بەڵام لە دوا هەنگاوی شیعرەکەدا، دەبێتە مەلیکێ یا کەسایەتیەکی رزگارکەر .
• - لە هۆنراوەی (پانۆڕامای نیویۆرکی تاریکا) لۆرکا بە تەواوەتی دەست بەردەدات و ئیمانی بە هیچ شتێک نامێنێت؛ نە بەکات و نە بە شوێن و نە بە مێژوو، نە کارکردەو نە بە بەرجەستەکردنی سۆفیانەی گەیشتن بە ئومێدێ. هەڵبەتە ئەمەش لە دنیای نەخۆشییە سایکۆلۆژییەکاندا پێی دەگوترێت (بێتوانایی دەروونی) و (شێوانی دەروونی). ئەم حاڵەتەش دەیگەێنێتە ئەوەی تەنیا بڕوای بە دنیای ئایدیایی ئەفڵاتۆنی بمێنێت :

(نە هەواو نە ساڵەکانی تەمانمان، 
نە درزی زەمینی پڕ لە دوکەڵ، 
نە دەتوانن هەنگاو بنێن، 
نە خەمگینی رەها بن ..... 
ئەم هەسارەی ئێمە بە تەنیا دەمێنێت، 
زەمینش کە تازە میوەی بەرهەم دێنێ، 
هەتاهەتایە دەرگاکانی لە سەرپشتن، لەسەر پشت..). 

• لە شیعری بانگەوازێ بۆ رۆما: هاواری هاتنی موسیبەت دەکات و دەڵێت کە رەشپێستان و خەڵکانی رەگەزەکانی تری داماوی دەستی سیستەمی نۆکەرایەتی ئەم شارە، دەبێ یەکدەنگ ناڕەزایی دەربڕن، هەتا ئەگەر نرکەی ناڕەزاییەکانیان بە پەتی سێدارەشەوە کپ بکرێن:

(هەر لەوەدا، 
هەر لەوێدا، 
رەشپێستەکان تەنەکەی تفەکانیان ئامادە دەکەن.
بەرامبەر بە بەڕێوەبەری ئەخمۆ ، هەرزەکارێکی ترساو هەڵدەلەرزێت.
کارەکەرەکان لەناو رۆن و مەعدەن خنکاون. 
پیاوانی چەکۆش بە دەست و هەورەکان، با  ... هاوارکەن،
کاتێ مێشکیان دەبنە پەڵەی سەر دیوار، با  .... هاوارکەن،
هەرچەند گڕ شێتی کردوون،  با ..... هاوارکەن.  
هەرچەندە بەفر گەمارۆی داون، دەی هاوارکەن.
وەک هاواری تاریکیی. دەی هاوارکەن 
پڕ بە دەنگی رۆخاندنێ، دەی هاوارکەن .
تاکو شاران لە ترسانا هەڵبلەرزن، دەی هاوارکەن.
تا دەرگای زیندانەکان دەڕوخێن، دەی هاوارکەن ......). 

• رەخنەگرانی ئەدەبیاتی لۆرکا، هۆنراوەی (نوێژو ناڕازیبوون)ی ئەم کۆمەڵەیە، کە شیعرێکی تەواو هیماییە. بە کاریگەرترین شیعری کۆمەڵەکە دەزانن. لۆرکا لەم شیعرەیدا، گەیشتوەتە لوتکەی خەیاڵی پێشبینیکردن. لە دوا هەنگاوەکانی لێگەڕانە پڕ شەکەتێکەیەتی بۆ دۆزینەوەی واتای ژیان و ناسنامەی ئینسان لەو شارەدا. لە کۆتاییدا خۆی لەژێر مۆتەکەی وێرانە خاکدا نابینێتەوە، بەڵکو لە شارێکی پڕ لە شتی راستەقینەو پڕ لە مرۆڤی ئینساندۆستدا خۆی بە زیندوویی دەبینێتەوە:

(ئەمە جەهەنەم نییە، 
شەقامە.   
ئەمە مەرگ نییە، 
بەلکو پێشەنگای مێوەی پڕ لە تامە ......). 

بە گشتی دەشێ بتوانین، تێگەیشتنی خوێنەرانەی خۆمان، سەبارەت تاقیکردنەوەکەی لۆرکاو ئەم کۆمەڵەیە لەم چەند خاڵەدا کۆبکەینەوە: 
- لۆرکا هەر زۆر شاکارانە ئەو کاتە کەمەی خۆی بە فیڕۆ نەداوە لەوەی توانیوویەتی بیکاتە سەرچاوەی تاقیکردنەوەیەکی دژ بە یەک؛ تاقیکردنەوەی تێکەڵاوبوون لە گەڵ گوزەرانی کارەساتباریی خەڵکە بێ دەرامەتەکەو تاقیکردنەوەی خۆشبەختی لە وەرگرتنی خۆشی لەو جیهانە تازەیە بۆ کەسێکی غەریبی ئیسپانی. 
- لەو شیعرانەیدا هۆگری خۆی نەشاردۆتەوە بۆ ئەو فیلمە ئەمریکیانەی ئەم لەبەر نەزانینی زمانی ئینگلیزی، بە خەیاڵی خۆی لێکدانەوەی شاعیرانەی بۆ دروستکردوون. 
- رێزلێنانی لەبۆ شانازیکردنی خەڵکی ئەمریکی بە کەسایەتی خۆیان!
- سەرسوڕمانی سەبارەت بە تواناو ئازادی ژنانی نیویۆرک. هەر لەوێدا بەوە حەسیاوە کە ژنانی ئیسپانیا چەندێ مافخوراون، بۆیە هەر لەگەڵ گەڕانەوەی بۆ ئیسپانیا، ڕێچکەی (سیرڤانیس) و (مۆلێر) و شاعیرانی تری گرتەبەرو، بوو بە یەکێ لە تێکۆشەرانی خەباتکردن بۆ وەرگرتنەوەی  مافی ژنانی ئیسپانی. 
- وەکو مۆسیقاژەنێکی شارەزا، بێ سنوور ، جێژی وەرگرتووە لە مۆسیقای جازی ئەمریکی، کە شتێکی نوێ و نامۆی مۆسیقای ئیسپانی بووە.
- مانەوەی لە نیویۆرک و تێکەڵابوونی لەگەڵ چەندین هۆنەرمەندی شانۆیی ئەمریکی، هۆکاری سەرەکی بوون بۆ ئەوەی ئیتر هەوڵی خۆی لە شانۆنووسین و شانۆگەریی چڕتر بکات، زیاتر لەوەی تا ئەو سالانە کردبووی. وە سەرەتاکانی رەنگدانەوەی ئەو گۆڕانکارییەی لە هەندێ لە شیعرەکانی ئەم کۆمەڵەیەشدا لەبەرچاوانن. 
شایانی ئاماژە پێکردنە کە هەرچەندە، کۆمەڵە شیعرەکە بە زمانە ئیسپانییەکەی چەندین جار  چاپکراوە، بەڵام لە ساڵانێکی زووەوە دەستنووسەکەی گۆڵمەزێکی سەیری ناوەتەوە؛  لە مانگی تەمموزی 1999دا لەسەر موڵکایەتی دەستنووسی کۆمەڵەکە، لە نێوان میراتگرانی خانەوادەی لۆرکاو ژنە ئەکتەری مەکسیکی (مانۆلا ساڤێدرا) کۆمەڵێ پەیوەندی و دانوستاندن کران و کۆتاییەکەی کێشەکەیان کەوتە ناو دنیای دادگاکانی مەکسیک و لەندەن. لە دوا هەنگاوی بڕیاری دادگای لەندەنیشا، هەقی موڵکایەتی درا بە ژنە ئەکتەرەکە. 
کورتە چیرۆکی ئەم کێشەیەش وەکو لە رۆژنامەکانی بریتانیادا نوسراون، بەم شێوەیەیە:
لۆرکای شاعیر بە چەند هەفتەیەک پێش گرتن و دەستبەرکردنی، لەبۆ چاپکردن دەستنووسی کۆمەڵە شیعرەکەی داوە بە دەزگای چاپی بارگمەن، کە خاوەندەکەی (خۆزیە بەرگەمین) ی لایەنگری کۆمارییەکانی ئیسپانیا بووە.  کۆمەڵەکە لەلایەن دەزگاکەوە لە ساڵی 1940 بە چاپ گەێنراوە. پاشان خۆسە بەرگەمین، دەستنووسەکە وەکو دیارییەک پێشکەش دەکات بە مەکسیکیەک بەناوی (یۆسس ئۆسییا)، ئەمیش لەلای خۆیەوە دەیکاتە دیارییەک لەبۆ (ئەرنێستۆ ئۆتییەزا). بەڵام پاش مردنی (ئۆسییا)، ئۆتییەزا دەیگەڕێنێتەوە بۆ رافائیلای بێوەژنی ئۆسییا. پاشان لە ساڵی 1979دا رافائیلایش پێشکەشی ساڤێدرای ئەکتەریستی دەکات. هەڵبەتە لەبەر ئەوەی هاوڕێیەکی نزیکی بووەو لە هەمان کاتدا ئەکتەری چەندی شانۆگەرییەکی لۆرکا بووە. 
شایانی باسە ئەو دەستنووسە هەر لە رۆژی گەیاندنی بە دەزگای چاپکردنەکە بە دەستی لۆرکا، تا دەرکەوتنی لە هۆڵەکانی مەزادە هونەرییەکاندا، هیچ کەس و لایەنێک بە هەبوونی نە دەزانی. پاشان لە هەواڵە هونەرییەکانەوە، یا لەو کەسە مەکسیکیانەی کە ئاشنایەتیان هەبووە لەگەڵ خانەوادەی لۆرکا، میراتگەرانی خانەوادەکە بە هەبوونی ئەو دەستنووسەیان زانیووە. بۆیە سەرەتا هەوڵی وەرگرتنەوەیان داوە، پاشان کەوتوونەتە سەوداو مامەڵەی 44 هەزار دۆلار بۆ سەندنەوەی دەستنووسەکە لەو پیرەژنە ئەکتەریستە. بەڵام ساڤێدرا ئامادە نەبووە بەم بڕە پارەیە دەستبەرداری دەستنووسەکە بێت. بۆیە کێشەکەیان لە نێوان دادگای مەکسیک و دادگای لەندەن، رەوتی یاسایی وەرگرتووە. لە کۆتا هەنگاودا دادگای لەندەن بڕیاری  داوەو موڵکایەتێکەی بە مافی ساڤێدرا تۆمارکردووە. هەڵبەتە خەرجی گشتیی دادگایەکان و پارێزەران کە 400 هەزار پاوەند بووە کەوتووەتە سەر شانی میراتگرانی لۆرکای شاعیر. شایانی باسە بەهای دەستنووسەکە لە کاتی دەرکردنی بڕیارەکەدا، زیاتر لە 150 هەزار پاوەند بووە.  
ئەم نووسینە بەشێکە لە کتێبێکی ئامادەکراو بۆ چاپکردن بە ناونیشانی (لۆرکا: ئەو شاعیرەی مەرگی کردە داستان) لیکۆڵێنەوەیەکی ئەدەبییە سەبارەت بە ژیانی لۆرکاو شاعیرێتی و داهێنانە شیعری و شانۆیی و مۆسیقییەکانی، لەگەڵ تەرجەمەی 44 شیعری دانسقەی کۆمەڵە شیعرەکانی لۆرکا.

بەشێک لە کتێبەکانی لۆرکا