ئه‌م ئینسایكلۆپیدیایه پشتی به‌ستووه به
124 سه‌رچاوه‌ی كوردی و 16 سه‌رچاوه‌ی عه‌ره‌بی و
14 سه‌رچاوه‌ی ئینگلیزی و 27 سه‌رچاوه له سایته‌كان، هەروەها ناوی 83 رۆژنامە و 219 گۆڤار و 137 بڵاوكراوه‌و 1 پاشكۆی گۆڤار و
1 پاشكۆی رۆژنامە‌ی تێدا تۆماركراوه
حه‌یده‌ر مه‌نتك
كتێبی ئینسایكلۆپیدیای میدیای كوردی له باشووری كوردستان له نووسین و ئاماده‌كردنی پرۆفیسۆری یاریده‌ده‌ر ( د. سامان جه‌لال)ه. ئینسایكلۆپیدیای میدیای كوردی له باشووری كوردستان ئینسایكلۆپیدیایه‌كی ته‌واو ئه‌كادیمی و زانستیه، پشتی به‌ستووه به 124 سه‌رچاوه‌ی كوردی و 16سه‌رچاوه‌ی عه‌ره‌بی و 14 سه‌رچاوه‌ی ئینگلیزی 27 سه‌رچاوه له سایته‌كان، كه‌پێكهاتووه له 10 به‌شی جیاواز له سنوور، له مێژوو، له قۆناغ و سه‌رده‌می جیاواز، له میدیای بینراو بیستراو، كاغه‌زی وه‌ك (رۆژنامه و گۆڤار و ته‌له‌فزیۆن و رادیۆ، سایته فه‌رمیه‌كان) .
قه‌باره‌ی ئینسایكلۆپیدیایه‌كه (ئه‌ی فۆر)ه. پێكهاتووه له 874 لاپه‌ڕه، زانكۆی سه‌لاحه‌دین به ئه‌ركی چاپكردنی هه‌ڵساوه.
سه‌ره‌تا نووسه‌ری كتێب له كورته باسێك ئاماژه‌ی به گرنگی میدیا له‌سه‌رجه‌م قۆناغه‌كان و په‌یام و كاریگه‌ری رۆڵــی میدیا له شاخ و ئه‌شكه‌وت و شار به وێنه و لاپه‌ڕه‌ی رۆژنامە و خستنه‌ڕووی كۆمه‌ڵێك داتا و ئامار و زانیاری دروست باسكردووه.
نووسەر ده‌ڵێت: بڵاوكراوه‌و كه‌ناڵه‌كانی میدیای نێو ئه‌م كتێبه ته‌نها ژماره نییه، به‌ڵكو ئاشنابوونه به گرفتی چاپ و چاپخانه‌كان، ئاشنابوونه به هه‌موو ئه‌و قه‌ڵه‌مانه‌ی كه میدیای كوردی و كتێبه‌كان له مێژوودا كه‌مترین رۆشنایان خستۆنه‌ته سه‌ری، بۆیه لێره‌دا له‌گه‌ڵ باسكردن له بڵاوكراوه‌كان و كه‌ناڵه‌كانی رادیۆ و ته‌له‌فزیۆن، باس له به‌ڕێوه‌به‌ر و سه‌رنووسه‌ر و هه‌ندێك له ده‌سته‌ی نووسه‌ره‌كان ده‌كات و ژیاننامه‌كانیان ئاماژه‌ی پێدراوه.
نووسه‌ر زۆر به بێلایه‌نی و ئه‌كادیمیانه ده‌ستی بردووه بۆ قۆناغه جیا جیاكانی سه‌رده‌می چاپخانه و بڵاوكراوه‌كانی نێو ئه‌شكه‌وت و شاخه‌كانی كوردستان
د. سامان جەلال
به‌شی یه‌كه‌م
ئه‌گه‌ر باس له به‌شی یه‌كه‌می كتێبه‌كه بكه‌ین ئەم بابەتانە ده‌بینین.
ژیان و مێژووی میدیای كوردی له ساڵی (1897 ــــ 1912) له‌م به‌شه‌دا له‌لاپەڕە10 تا لاپەڕە41 باسی له‌چه‌ند رۆژنامە‌یه‌ك و گۆڤار و نووسه‌رێك و كورته سیڤیه‌ك كردووه وه‌ك رۆژنامە‌ی (عثمانلــــی) له ساڵی 1897 له‌سه‌ر ده‌ستی (د.عه‌بدوڵڵا جه‌وده‌ت).
پاشان نووسه‌ر هاتۆته سه‌رباسی رۆژنامە‌یه‌كی هه‌فتانه بۆ یه‌كه‌مجار له توركیا به‌ناوی (تقویم وقائع) له‌سه‌رده‌می سوڵتان مه‌حمودی دووه‌م ده‌رچووه.
دواتر نووسه‌ر هاتووه باسی له ژیاننامه‌ی هه‌ریه‌ك له نووسه‌ران و چه‌ند رۆشنبیرێك كردووه وه‌ك (د.عه‌بدوڵڵا جه‌وده‌ت و د. ئیسحاق سكوتی و د. ئیبراهیم ئه‌ده‌هه‌م تیمۆ و حوسێن زاده عه‌لــی)
دوابه‌دوای ئه‌مانه رۆژنامە‌ی (كوردستان ) 1898 ـ 1902 به وێنه‌ی چه‌ند لاپه‌ڕه‌یه‌ك گرنگی پێدراوه، دواتر باسی له ژیاننامه‌ی هه‌ریه‌ك له (مقداد مه‌دحه‌ت به‌درخان و عه‌بدولره‌حمان به‌درخان و د.كه‌مال فواد) كردووه.
نووسه‌ر باسی له گۆڤاری اجتهاد و رۆژنامە‌ی كورد و (ته‌عاون و ته‌ره‌قی غه‌زه‌ته‌سی) و ژیاننامه‌ی (ئه‌حمه‌د جه‌میل پاشا) و گۆڤاری (مه‌شرووتیه‌ت) و ژیاننامه‌ی (شه‌ریف پاشای خه‌ندانی ) كردووه.
له كۆتایه‌كه‌ی به‌شی یه‌كه‌م هه‌ریه‌ك له گۆڤاره‌كانی (هه‌تاوی كورد) و (ڕۆژی كورد) و(گۆڤاری ژین) له‌گه‌ڵ ژیاننامه‌ی (مه‌مدوح سه‌لیم) به شێوازێكی جوان و ساده باسكراون.
به‌شی دووه‌م
ژیان و مێژووی میدیای كوردی له شاری به‌غداد (1912 ـ 1991)
له‌م به‌شه‌دا له‌لاپەڕە 43 تا 186 له خۆگرتووه بۆ زانین و به‌رچاوڕوونی خوێنه‌ر ته‌نها ئاماژه به ناوی رۆژنامە و گۆڤاره‌كان ده‌كه‌م تا خوێنه‌ر و لاوان و خوێندكارانمان ئاشنابن به‌مێژووی میدیای كوردی.
وه‌ك رۆژنامە‌ی (ز‌وراء) له سه‌رده‌مى مه‌دحه‌ت پاشا له رێكه‌وتی 15ی حوزه‌یرانی 1869 ده‌رچووه، 48 ساڵ ته‌مه‌نی بووه، هه‌فتانه بووه‌و (2606) ژماره‌ی لێ ده‌رچووه.
رۆژنامە‌ی (موصل) له سه‌رده‌می (ته‌حسین پاشا) والــی موسل ده‌رچووه.
رۆژنامە‌ی (بصرة) له ساڵی 1889 له‌سه‌ر ده‌ستی چه‌له‌بی زاده ده‌رچووه.
رۆژنامە‌ی (الحقوق) رۆژنامە‌یه‌كی سیاسی و رۆشنبیریی و كه‌لتوری بووه بۆیه‌كه‌مجار له‌سه‌ر ئاستی عیراق دەرچوو و بۆ یه‌كه‌مجاریش له‌سه‌ر ده‌ستی كوردێكی هه‌ولێر دەردەچێت بەناوی (مه‌عروف چیاوۆك)، ئەویش له رێكه‌وتی 18ـ1ـ1912.
گۆڤاری بانگی (كورد) له رێكه‌وتی 8ـ2ـ1914 به‌زمانی كوردی و توركی لهلایهن (بابان جه‌ماله‌دین) ده‌ركراوه.
هه‌ر له به‌شی دووه‌می ئه‌م ئینسایكلۆپیدیایه باس له ده‌رچوونی هه‌ریه‌ك له رۆژنامە‌كانی (العرب، به‌غداد تایمیس، وارنیوس، تێگه‌یشتنی ڕاستی ، گۆڤاری دیاری كوردستان و رۆژنامە‌ی بانگی كوردستان) و گۆڤاری په‌یژه و گۆڤاری ره‌وشت و خو، گۆڤاره‌كانی
دیاری لاوان و یادگاری لاوان و گه‌لاوێژ و بڵاوكراوه‌ی (ناوبه‌ناو) بڵاوكراوه‌ی (ده‌نگ وباس) گۆڤاری ده‌نگی گیتیی تازه و بڵاوكراوه‌ی ئاگا و رووداوی هه‌فته‌یی و گۆڤاری نزار و گۆڤاری ئێره به‌غدایه و گۆڤاری په‌یام و گۆڤاری هیوا و گۆڤاری پێشكه‌وتن و گۆڤاری رزگاری.
رۆژنامە‌ی خه‌بات له 4/4/1959 یه‌كه‌م ژماره‌ی به زمانی كوردی و عه‌ره‌بی له شاری به‌غداد چاپ و بڵاوكراوەتە‌وه. رۆژنامە‌ی ئازادی له 1/5/1959 یه‌كه‌م ژماره‌ی له كه‌ركوك ده‌رچووه خاوه‌نی ئیمتیازو لێپرسراوه‌كه‌ی (دكتۆر عیزه‌دین موسته‌فا ڕه‌سوڵ بووه) گۆڤاری ده‌نگی قوتابی ژماره 1ی له مایسی ساڵی 1959 ده‌رچووه له به‌غداد. گۆڤاری (ئافره‌ت) به‌زمانی كوردی و عه‌ره‌بی ده‌رچووه له ساڵی 1959 لهلایهن رابیته‌ی ئافره‌تانی عێراق كه سه‌رۆكه‌كه‌ی (نه‌زیهه دلێمی) بووه. پاشان رۆژنامە‌ی (ده‌نگی كورد) یه‌كه‌م ژماره‌ی له 9/2/1960 به‌زمانی كوردی و عه‌ره‌بی له شاری به‌غداد ده‌رچووه، خاوه‌نه‌كه‌ی پارێزه‌ر (عومه‌ر جه‌لال حه‌وێزی) بووه.
گۆڤاری (چاره‌سه‌ركردنی كشتوكاڵ) گۆڤارێكی مانگانه بووه به‌زمانی كوردی و عه‌ره‌بی له به‌غداد ده‌رچووه، (محه‌مه‌دی مه‌لاكه‌ریم) سه‌رپه‌رشتی به‌شه كوردییه‌كه‌ی كردووه. گۆڤاری روناهی یه‌كه‌مین ژماره‌ی له تشرینی ساڵی 1960 له شاری به‌غداد ده‌رچووه، خاوه‌نی ئیمتیاز و نووسینه‌كه‌ی حافز مسته‌فا قازی بووه. پاشان گۆڤاری عێراقی نوێ ده‌رچووه.
پاشان له 4/3/1961 رۆژنامە‌ی كوردستان یه‌كه‌م ژماره‌ی لێ ده‌رچووه، پارێزه‌ر ئیبراهیم ئه‌حمه‌د خاوه‌نی ئیمتیاز بووه، مام جه‌لال تاڵه‌بانی سه‌رنووسه‌ری بووه.
ژیان و مێژووی رۆژنامە‌گه‌ری كوردی له شاری به‌غداد (1963 ـ1970)
گۆڤاری توتن، رۆژنامە‌ی ده‌نگ و باس، رۆژنامە‌ی برایه‌تی یان برایی یان گۆڤاری برایه‌تی، ئه‌م رۆژنامە و گۆڤاره به‌م ناوه به‌شه‌ش خولدا تێپه‌ڕیوه یه‌كه‌م ژماره‌ی له 6/5/1967 ده‌رچووه 72 ژماره‌ی لێ ده‌رچووه. له قۆناغه‌كانی تریش به ژماره‌و تیراژی جیاواز ده‌رچووه. پاشان گۆڤاری كاری میللــــی له 11/11/1968 ده‌رچووه، پاشان رۆژنامە‌ی رووناكی، پاشكۆی گۆڤاری (النور) بووه ژماره1ی له 23/5/1969 ده‌رچووه.
ژیان و مێژووی میدیای كوردی له به‌غداد له 1970ــ تا 1974
گۆڤاری به‌یان گۆڤارێكی مانگانه‌ی ئه‌ده‌بی و هونه‌ری گشتی بوو، وه‌ك به‌ته‌مه‌نترین گۆڤاری كوردی له مێژووی رۆژنامە‌گه‌ری كوردی داده‌نرێت ژماره 1ی له26/11/ 1969 ده‌رچووه له شاری به‌غداد.
پاشان رۆژنامە‌ی هاوكاری ژماره1ی له 9/1/1970 ده‌رچووه. پاشان گۆڤاری (ده‌فته‌ری كورده‌واری) له ساڵی 1970 لهلایهن (جه‌مال خه‌زنه‌دار) ئاماده‌كراوه. پاشان له ناوه‌ڕاستی 1970 گۆڤاری (خه‌باتی قوتابیان) ده‌رچووه.
دواتر گۆڤاری (شۆڕشی كشتوكاڵ) بڵاوكراوەته‌وه، پاشان گۆڤاری (زانیاری) دوابه‌دوای ئه‌مانه له‌هه‌مان ساڵ بڵاوكراوه‌ی (بڵێسه) لهلایهن رێكخراوی پارتی دیموكراتی كوردستان بڵاوكراوەته‌وه.
گۆڤاری (گێتی پووڵ) گۆڤارێكی ئه‌ده‌بی و هونه‌ری بووه، پاشان گۆڤاری (په‌روه‌رده و زانست) له ساڵی 1971 بڵاوكراوەته‌وه. پاشان گۆڤاری (نووسه‌ری كورد) یه‌كه‌مین ژماره‌ی له ئاداری ساڵی 1971 ده‌رچووه، سه‌رنووسه‌ره‌كه‌ی (دكتۆر مارف خه‌زنه‌دار بووه) له هه‌مان ساڵ رۆژنامە‌ی
( ڕێگای یه‌كێتی) و رۆژنامە‌ی ( ده‌نگی جوتیار) و گۆڤاری (رۆژی كوردستان). (گۆڤاری روانگه) ده‌رچوونه. گۆڤاری (كۆلیجی ئه‌ده‌بیات) له ساڵی 1972 ده‌رچووه، پاشان رۆژنامە‌ی( بیری نوێ) یه‌كه‌م ژماره‌ی له 17ـ 6ـ 1972 ده‌رچووه. دواتر گۆڤاری (هۆشیاری كرێكاران) و گۆڤاری (ئامۆژگاری) ده‌رچوونه. پاشان گۆڤاری (كۆڕی زانیاری كورد ـ كۆڕی زانیاری عێراق) بڵاو كرایته‌وه. گۆڤاری ( رۆشنبیری نوێ) ژماره(سفر)ی له 11/11/1973 ده‌رچووه.
ژیان و مێژووی میدیا و رۆژنامە‌گه‌ری كوردی له به‌غداد (1974 ـ1991)
رۆژنامە‌ی برایه‌تی خولــی پێنجه‌م، له 1/1/1974 ژماره (سفر)ی لێ ده‌رچووه. پاشان گۆڤاره‌كانی (ئامانج، رزگاری، ئه‌ستێره، بڵاوكراوه‌ی ئه‌رشیف و كتێبخانه) وه رۆژنامە‌ی (ناوخۆی پارتی) تاكو ساڵی 1976 ده‌رچوونه.
پاشان گۆڤاری (شۆڕشگێر) له ساڵی 1977 ده‌رچووه، دواتر بڵاوكراوه‌ی (الاذاعة الكردية) به‌زمانی عه‌ره‌بی ده‌رچووه. هه‌مانساڵ پاشكۆی ( رۆژنامه‌ی عێراق) ده‌رچووه، له كانوونی دووه‌می ساڵی 1978 گۆڤاری پاشكۆی ( شۆڕشی كشتوكاڵ) بڵاوكراوەته‌وه. پاشان گۆڤاری (ئاینده) ژماره1ی له 8/2/1979 بڵاوكراوەته‌وه، دواتر گۆڤاری نووسه‌ری كورد ـ خولــی دووه‌م بڵاوكراوەته‌وه. پاشان له كانوونی یه‌كه‌می ساڵی 1980 بلاوكراوه‌ی ئافره‌تی كورد بڵاوكراوەته‌وه.
گۆڤاری (ڕه‌نگین ) ژماره1ی له مانگی تشرینی دووه‌می ساڵی 1987ده‌رچووه. پاشان رۆژنامە‌ی (ئاسۆ) ژماره1ی له 22/7/1989 بڵاوكراوەتەوە، دواتر له‌هه‌مان ساڵ رۆژنامە‌ی (بزاڤ) له شاری به‌غداد ده‌رچووه.
به‌شی سێیه‌م
ژیان و مێژووی رۆژنامە‌گه‌ری كوردی له شاری سلێمانی ( 1920 ـ 1991 )
له‌نێوان ئه‌م رێكه‌وته‌ی سه‌ره‌وه ته‌نها ئاماژه به‌ناوی رۆژنامە و گۆڤاره‌كان ده‌كه‌ین كه له شاری سلێمانی ده‌رچوون کە ئەوانیش: رۆژنامە‌ی پێشكه‌وتن، رۆژنامە‌ی بانگی كوردستان، رۆژنامە‌ی كوردستان، رۆژنامە‌ی ئومێد ئیستقلال، رۆژنامە‌ی ژیانه‌وه، ژیان، زبان، ژین، رۆژنامە‌ی بڵێسه‌ی چیا، گۆڤاری زانستی، گۆڤاری هونه‌ر، گۆڤاری گزنگ، گۆڤاری نیشتمان، گۆڤاری نه‌ورۆز، گۆڤاری ئاشتی، گۆڤاری بڵێسه، گۆڤاری هیوای كوردستان، گۆڤاری رۆژی نوێ، گۆڤاری بر روا، گۆڤاری ئامانج. بڵاوكراوه‌ی ڕاپه‌رین، رۆژنامە‌ی وێژه، گۆڤاری رابه‌ر،گۆڤاری گزنگ، گۆڤاری چیا، گۆڤاری سلێمانی ژماره 1ی له‌مانگی حوزه‌یرانی ساڵی 1968 ده‌رچووه. رۆژنامە‌ی ژین، گۆڤاری ده‌نگی مامۆستا، گۆڤاری برایه‌تی خولی دووه‌م ژماره 13ـ14، رۆژنامە‌ی برایه‌تی خولی سێیه‌م، گۆڤاری ئه‌ستێره، گۆڤاری زانكۆ، بڵاوكراوه‌ی رێره‌و ـ المسیره، گۆڤاری گزڵاله، گۆڤاری تریفه، گۆڤاری (مكتبه ـ زانكۆ)، گۆڤاری ئاسۆی زانكۆیی، بڵاوكراوه‌ی ڕه‌نجی كرێكار، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی لاوان، بڵاوكراوه‌ی كاروانی ئافره‌تان، بڵاوكراوه‌ی كاژاو، بڵاوكراوه‌ی پێنجوین.
به‌شی چواره‌م
ژیان و مێژووی رۆژنامە‌گه‌ری كوردی له شاری هه‌ولێر (1926 ـ 1991)
گۆڤاری زاری كرمانجی یه‌كه‌م ژماره‌ی له 25/5/1926 بڵاوكراوەته‌وه له رەواندز لهلایهن حوسێن حوزنی موكریانی. پاشان چه‌ندین رۆژنامە و گۆڤار و بڵاوكراوه ده‌رچوون وه‌ك رۆژنامە‌ی هه‌تاو، رۆژنامە‌ی هه‌ولێر یه‌كه‌مین ژماره‌ی له 16/12/1950 ده‌رچووه، پاشان گۆڤاری هه‌تاو، گۆڤاری الامل، گۆڤاری الثقافة، گۆڤاری ژیان، گۆڤاری ده‌نگی قوتابیان، رۆژنامە‌ی الاخلاص، گۆڤاری ئامانج، رۆژنامە‌ی هه‌ولێر لهلایهن شاره‌وانی هه‌ولێرچاپكراوه ژماره1ی له 22/8/1962ده‌رچووه، گۆڤاری تیشك، گۆڤاری البرعم الاخضر، له ساڵی 1970 دیسان گۆڤاری هه‌ولێر بڵاوكرایه‌وه لهلایهن (سه‌عدی دزه‌یی) و نووسه‌ر و چیرۆكنووس (محه‌مه‌د مه‌ولود مه‌م)، گۆڤاری ڕێژنه، گۆڤاری چیا، گۆڤاری ره‌هێله، گۆڤاری بیری نوێ، گۆڤاری البدایة، گۆڤاری نووسه‌ری نوێ، گۆڤاری به‌ره‌و رووناكی، گۆڤاری بۆ پێشه‌وه، گۆڤاری ڕۆشنبیر، بڵاوكراوه‌ی یاخیبوون، گۆڤاری خه‌رمانه‌ی ووشه، گۆڤاری چوارچرا، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی قوتابیان، بڵاوكراوه‌ی كاروان، گۆڤاری ئۆتۆنۆمی، بڵاوكراوه‌ی میهره‌جانی یه‌كه‌می ڕۆشنبیری كوردی، بڵاوكراوه‌ی ئابوری زان، گۆڤاری كشتوكاڵ، گۆڤاری ئه‌ده‌بی بێگانان. گۆڤاری كاروان ژماره1 له 1982.گۆڤاری كشتوكاڵ، بڵاوكراوه‌ی خانزاد، بڵاوكراوه‌ی هاوده‌نگ، گۆڤاری ئاسۆس، بڵاوكراوه‌ی فۆلكلۆر، بڵاوكراوه‌ی عه‌ره‌بی منداڵان، رۆژنامە‌ی كاروانی وه‌رزش. بڵاوكراوه‌ی گرده‌مه‌ند، گۆڤاری نه‌ورۆزی عێراق، بڵاوكراوه‌ی هه‌ولێر، گۆڤاری ته‌ندروستی و كۆمه‌ڵ، گۆڤاری كاروان بۆ زانستی مرۆڤایه‌تی، گۆڤاری كاروانی فۆلكلۆر، گۆڤاری كاروانی منداڵان.
به‌شی پێنجه‌م
ژیان ومێژووی رۆژنامە‌گه‌ری كوردی له شاری كه‌ركوك (1926ـ 1991)
له‌م به‌شه‌شدا جگه له سیڤی و باسی چه‌ندین كه‌سایه‌تی نووسه‌ر و سه‌رنووسه‌ر و خاوه‌نی ئیمتیاز باس له ده‌رچوونی ئه‌و رۆژنامە و گۆڤار و بڵاوكراوانه كراوه وه‌ك رۆژنامە‌ی (حوادث) یه‌كه‌مین ژماره‌ی له ڕۆژی شه‌ممه ڕێكه‌وتی 25/2/1911 بڵاوكراوەته‌وه، دواتر بڵاوكراوه‌ی (ئاژانس) له‌هه‌مان ساڵ ده‌رچووه، پاشان گۆڤاری ( معارف) مانگانه دووجار ده‌رچووه به زمانی توركی یه‌كه‌مین ژماره‌ی له 24/4/1913ده‌رچووه، دواتر رۆژنامە‌ی كه‌ركوك لهلایهن شاره‌وانی ده‌رچووه یه‌كه‌مین ژماره‌ی له 12/10/1926 له‌شاری كه‌ركوك به‌زمانی كوردی، عه‌ره‌بی، توركی، ده‌رچووه، پاشان گۆڤاری (صدى الشباب) و رۆژنامە‌ی ئه‌یله‌ری ده‌رچوونه، پاشان رۆژنامە‌ی باسه‌ره یه‌كه‌مین ژماره‌ی له 25/6/1942 ده‌رچووه، دوا به‌دوای ئه‌مانه بڵاوكراوه‌ی شیلان، بڵاوكراوه‌ی چه‌مچه‌ماڵ، بڵاوكراوه‌ی ره‌نجبه‌ر، رۆژنامە‌ی الافاق، گۆڤاری شه‌فه‌ق ـ به‌یان، رۆژنامە‌ی البشیر.
رۆژنامە‌ی ئازادی رۆژنامە‌یه‌كی سیاسی بوو لقی حزبی شیوعی عێراقی له كه‌ركوك ده‌ریده‌كرد خاوه‌نی ئیمتیاز پارێزه‌ر (نافع یونس) بوو له 1/5/1959 به‌ئاشكرا ده‌رچوو، رۆژنامە‌ی گاورباغی، گۆڤاری ده‌نگی قوتابیان، رۆژنامە‌ی رای گه‌ل، گۆڤاری پێشره‌و، بڵاوكراوه‌ی بێ ئیش، گۆڤاری الطليعة، گۆڤاری الربیع، بڵاوكراوه‌ی النشاط الفني، رۆژنامە‌ی النهضة، رۆژنامە‌ی العامل الاشتراكي، رۆژنامە‌ی العراق الرياضي، بڵاوكراوه‌ی صدى الرياضي، بڵاوكراوه‌ی هه‌لۆیا، رۆژنامە‌ی انباء الرياضية والشباب، گۆڤاری پشكۆ، بڵاوكراوه‌ی به‌رزنجه، بڵاوكراوه‌ی كركوك الیوم، گۆڤاری صدى الشباب له‌ساڵی 1968 یه‌ك ژماره‌ی لێ ده‌رچووه، بڵاوكراوه‌ی شه‌پۆله‌كان، گۆڤاری المربي، گۆڤاری باوه‌شاسوار، بڵاوكراوه‌ی الازدهار، بڵاوكراوه‌ی العامل، گۆڤاری.KNOLEDGE گۆڤاری English Magazine گۆڤاری نشرة منع وقوع الحوادث. گۆڤاری النمر، گۆڤاری بابا گوڕگوڕ، گۆڤاری گزنگ. گۆڤاری نێرگز، بڵاوكراوه‌ی التامیم، رۆژنامە‌ی مهره‌جان التامیم.
به‌شی شه‌شه‌م
مێژووی رۆژنامە‌گه‌ری له سنوری هه‌ڵه‌بجه و شاره‌زوور (1940 ـ1991)
رۆژنامە‌ی (خورماڵ) ژماره1ی له ڕێكه‌وتی 3/6/1940 ده‌رچووه، ئه‌م رۆژنامە‌یه ده‌ستنووس بووه وه‌ك پۆسته‌ر له دیوار دراوه، تاكو زۆرترین خه‌ڵك بیخوێنێته‌وه، چل ساڵ پاشتر بڵاوكراوه‌یه‌كی تر ده‌رچووه به‌ناوی ده‌نگی شاره‌زوور ئه‌وكات (شاكرفه‌تاح) قائمقام بووه. گۆڤاری هه‌ورامان، گۆڤاری شنروێ، گۆڤاری ئاسۆگه له‌م قۆناغه ده‌رچوونه.
به‌شی حه‌وته‌م
ژیان و مێژووی رۆژنامە‌گه‌ری كوردی له ده‌ڤه‌ری بادینان (1950 ـ 1991)
رۆژنامە‌ی (ئاكرێ) بڵاوكراوه‌یه‌كی هه‌فتانه بووه له قه‌زای ئاكرێ، لهلایهن شاكرفه‌تاح قائیمقامی ئاكرێ سه‌رپه‌رشتی كراوه، ژماره1ی له 15/7/1950 بڵاوكراوەته‌وه. پاشــــان گۆڤـــــاری (سكرین) بڵاوكراوەته‌وه له ساڵی 1953، دواتر بڵاوكراوه‌ی (الغد) ده‌رچووه له ساڵی 1958ته‌نها دوو ژماره‌ی لێ ده‌رچووه، پاشان چه‌ندین گۆڤارو بڵاوكراوه‌ی تر ده‌رچووه وه‌ك (بڵاوكراوه‌ی الثقافة، گۆڤاری هێڤی، گۆڤاری چیا، گۆڤاری ڕه‌وشه‌ن، گۆڤاری چرای ڕه‌ش، بڵاوكراوه‌ی لاوان، گۆڤاری الشموع، بڵاوكراوه‌ی الغد المشرق، گۆڤاری په‌یڤ، گۆڤاری ده‌نگێ مه، گۆڤاری اثرا (الوطن) .، بڵاوكراوه‌ى دهۆك، رۆژنامە‌ی الحقیقة، ...
به‌شی هه‌شته‌م
مێژووی رۆژنامە‌گه‌ری كوردی به‌نهێنی و له شاخه‌كانی كوردستان (1923 ـ 1991)
رۆژنامە‌ی (بانگی حه‌ق) لهلایهن (ساڵح زه‌كی) سه‌ربه بزووتنه‌وه‌ی( شێخ مه‌حمود) بووه، یه‌كه‌مین ژماره‌ی له رێكه‌وتی 8/3/1923 ده‌رچووه، پاشان چه‌ندین رۆژنامە و گۆڤارو بڵاوكراوه‌ی تر ده‌رچوون وه‌ك (هه‌فته‌نامه‌ی گۆڤار، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی كورد، بڵاوكراوه‌ی یه‌كێتی تێ كۆشین، بڵاوكراوه‌ی بڵێسه، بڵاوكراوه‌ی هیوا، بڵاوكراوه‌ی شۆڕش، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی ڕاستی، بڵاوكراوه‌ی ڕزگاری كورد لقی كوردستانی حزبی شیوعی له ساڵی 1945 ده‌ری كردووه، گۆڤاری ڕزگاری لهلایهن پارتی ڕزگاری كورد، ژماره1ی ده‌ركردووه، رۆژنامە‌ی ئازادی ژماره1ی له‌مانگی 4ی ساڵی 1944به نهێنی له هه‌ولێر به‌سه‌رپه‌رشتی (فه‌هد) سكرتێری حزبی شیوعی ده‌رچووه، پاشان له‌گه‌ڵ دامه‌زراندنی پارتی دیموكراتی كوردستان و به‌ستنی یه‌كه‌مین كۆنگره رۆژنامە‌ی (ڕزگاری) بووه بە زمانحاڵی ئه‌م حزبه، بڵاوكراوه‌ی شوعله، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی فه‌لاح، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی داس، بڵاوكراوه‌ی كانێسكان، بڵاوكراوه‌ی گوێژه، بڵاوكراوه‌ی روناكی، گۆڤاری ئافره‌تی ئازاد، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی فه‌قێ، بڵاوكراوه‌ی یه‌كێتی فه‌لاح، بڵاوكراوه‌ی گه‌نجان، گۆڤاری مرۆڤ، بڵاوكراوه‌ی ئازادی كوردستان، رۆژنامە‌ی صدى الواعي، بڵاوكراوه‌ی نركه‌ی جوتیار، رۆژنامە‌ی بانگی كوردستان، بڵاوكراوه‌ی خه‌باتمان، بڵاوكراوه‌ی الصرخة، بڵاوكراوه‌ی خه‌باتی كوردستان، رۆژنامە‌ی خه‌باتی كوردستان، بڵاوكراوه‌ی ئازادی كوردستان، بڵاوكراوه‌ی صوت كردستان، رۆژنامە‌ی ڕێگای كوردستان ئه‌م رۆژنامە‌یه یه‌كه‌م ژماره‌ی له ساڵی 1962 ده‌رچووه تا 8/2/1963 به‌رده‌وام بووه. گۆڤاری ڕزگاری. رۆژنامە‌ی خه‌بات سه‌ره‌تا به‌ئاشكرا له 11/1/1959 مۆڵه‌تی وه‌رگرتووه، یه‌كه‌م ژماره‌شی له 4/4/1959 له شاری به‌غدا چاپكراوه‌و بڵاوكراوەته‌وه. پاشان بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی كوردستان له ئه‌شكه‌وتی (گرده ره‌ش) له‌سنوری سلێمانی ده‌رچووه، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی پێشمه‌رگه له ساڵی 1963 بڵاوكراوەته‌وه، گۆڤاری ڕزگاری كوردستان، بڵاوكراوه‌ی ئاسۆی كورد، بڵاوكراوه‌ی بۆپێشه‌وه، بڵاوكراوه‌ی نشرة الاخبار، گۆڤاری ئاگر، گۆڤاری( ده‌نگی پێشمه‌رگه) له ساڵی 1967 ده‌رچووه، رۆژنامە‌ی ئاڵای كارگه‌ران، گۆڤاری ده‌نگێ كوردستان، گۆڤاری سه‌فین، گۆڤاری هه‌ڵمه‌ت، گۆڤاری الكادر، گۆڤاری مه‌شخه‌ڵ، بڵاوكراوه‌ی بروسكه، گۆڤاری رزگاری، بڵاوكراوه‌ی ره‌نج.
مێژووی رۆژنامە‌گه‌ری كوردی به‌نهێنی و له‌شاخه‌كانی كوردستان (1970 ـ 1974)
بڵاوكراوه‌ی پێشكه‌فتن، گۆڤاری نووسه‌ری كورد، گۆڤاری ( ئاڵای سوور) ئۆرگانی نهێنی كۆمه‌ڵه‌ی ماركسی لینینی كوردستان بوه‌و به‌زمانی كوردی یه‌كه‌م ژماره‌ی له كۆتایی ساڵی 1972 له شاری كه‌ركوك ده‌رچووه. رۆژنامە‌ی الشرارة ژماره1ی له‌مانگی تشرینی دووه‌می 1975 له دیمه‌شق و دواتر له شاخ ده‌رچووه، ئه‌م رۆژنامە‌یه به پێنج قۆناغ ده‌رچووه تا ساڵی 1988.
پاشان چه‌ندین رۆژنامە و گۆڤارو بڵاوكراوه‌ی ترده‌رچوه وه‌ك (بڵاوكراوه‌ی ڕه‌نجده‌ر، بڵاوكراوه‌ی به‌لاغی عه‌سكری، رۆژنامە‌ی رێبازی نوێ، له ساڵی 1993 ده‌بێته گۆڤاری رێبازی نوێ، رۆژنامە‌ی ئاڵای شۆڕش، بڵاوكراوه‌ی هه‌واڵنامه‌ی كوردستانی عێراق، بڵاوكراوه‌ی تێكۆشان، گۆڤاری ده‌نگی پێشمه‌رگه ( حزبی سۆسیالیستی كوردستان ـ عێراق ) له ساڵی 1979 چاپیكردووه‌و بڵاویكردۆته‌وه. بڵاوكراوه‌ی ڕێگای كوردستان ئۆرگانی هه‌رێمی كوردستانی حزبی شیوعی عێراق بووه، یه‌كه‌م ژماره‌ی دوای ده‌رچونیان بۆشاخ بووه له 1/1/1980.
بڵاوكراوه‌ی (بزووتنه‌وه) ئۆرگانی بزووتنه‌وه‌ی سۆسیالیستی كوردستان بووه، ژماره 1له خولــی یه‌كه‌می مانگی كانوونی دووه‌می ساڵی 1980 بڵاوكراوەتەوە. گۆڤاری رێبازی پێشمه‌رگه، گۆڤاری نه‌ورۆز.
پارتی دیموكراتی كوردستان له ساڵی 1976 تا ساڵی 1982 سێ بڵاوكراوه‌ی ده‌رچوواند به‌م ناوانه 1ـ (اخبار كوردستان) پاشان ناوه‌كه‌ی گۆڕا بۆ (البلاغ) پاشان بۆ( بڵاوكراوه‌ی ده‌نگ وباسی كوردستان) به‌زمانی كوردی. بڵاوكراوه‌ی النصير الثقافي، گۆڤاری الخنادق، بڵاوكراوه‌ی تێكۆشانی قوتابیانی كوردستان، بڵاوكراوه‌ی تیشك، گۆڤاری ڕێبازی خوێندكاران، بڵاوكراوه‌ی ناوخۆ، بڵاوكراوه‌ی فجر النصير، بڵاوكراوه‌ی ئاڵای سوری كوردایه‌تی ئۆرگانی ناوه‌ندی هێزی پێشمه‌رگه‌ی پارتی سۆسیالیستی كورد (پاسۆك) ژماره1ی له له مانگی شوباتی 1981 به 48لاپەڕە ده‌رچوواندووه.
بڵاوكراوه‌ی (ئه‌لندا پێشمه‌رگه) لهلایهن (پارتی كۆمۆنیستی عێراق له ساڵی 1981 بڵاوكرایه‌وه، گۆڤاری پێروو، بڵاوكراوه‌ی مه‌تین، بڵاوكراوه‌ی ڕێگای ئازادی ژماره 1ی له 25/5/ 1981 بڵاوكرده‌وه ناوه‌ندی حزبی سۆسیالیستی كوردستان ـ عێراق. پاشان گۆڤاری سۆسیالیست له‌هه‌مان ساڵ بڵاوكراوەته‌وه، گۆڤاری نووسه‌ری كوردستان، بڵاوكراوه‌ی هرور، گۆڤاری هه‌نگاو، بڵاوكراوه‌ی صوت الاسبوع، گۆڤاری شه‌هیدانی كوردستان، گۆڤاری سۆسیالیست لهلایهن بزوتنه‌وه‌ی سۆسیالیستی كوردستان ئه‌و بزوتنه‌وه‌یه‌یی له‌ناو یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان مابوونه‌وه. بڵاوكراوه‌ی راپه‌رین (الانتفاضة) لهلایهن فه‌وجی سێی حزبی شیوعی له بادینان یه‌كه‌م ژماره‌ی له‌به‌هاری 1982 ده‌رچووه. گۆڤاری ڕاپه‌رین ژماره 1ی خولی یه‌كه‌می له مانگی ته‌مموزی ساڵی 1982 ده‌رچووه لهلایهن كۆمیته‌ی هه‌ولێری یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان. گۆڤاری پێشمه‌رگه ئه‌م گۆڤاره وه‌ك پاشكۆی گۆڤاری ڕاپه‌رین لهلایهن مه‌ڵبه‌ندی سێی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان له ساڵی 1983 ده‌رچووه. گۆڤاری ڕێبازی لاوان، گۆڤاری پێشه‌نگ، گۆڤاری خه‌باتی مامۆستا، بڵاوكراوه‌ی ژیانی ڕێكخراوه‌ییمان، رۆژنامە‌ی كۆسار، رۆژنامە‌ی به‌هدینان، گۆڤاری نووسه‌ری نوێ، گۆڤاری خه‌باتی قوتابیان، گۆڤاری كوردایه‌تی، بڵاوكراوه‌ی گازیا خوێندكارا، وبڵاوكراوه‌ی گازیا خوێندكارو لاوان. گۆڤاری ئه‌ستێره له ڕێكه‌وتی 1/2/1983 ژماره1ی لهلایهن یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان بڵاوكرایه‌وه. بڵاوكراوه‌ی (ڕێیا سه‌ركه فتنێ) لهلایهن به‌ره‌ی نیشتمانی دیموكراتی عێراقی (جود) ژماره 1ی له 5/2/1983 ده‌رچووه.
بڵاوكراوه‌ی دوزا گه‌ل، گۆڤاری گزنگ، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی كوردستان، گۆڤاری سه‌نگه‌ر، گۆڤاری هه‌ڵوێست، بڵاوكراوه‌ی سورێن، بڵاوكراوه‌ی كفاح الانصار، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی شۆڕشی عێراق، گۆڤاری سروشت، گۆڤاری باوه‌گوڕگوڕ، گۆڤاری ئاسۆی ئیسلام، گۆڤاری رافد زێوه، بڵاوكراوه‌ی رۆشنبیری، بڵاوكراوه‌ی شانۆ. بڵاوكراوه‌ی (الانتفاضة) لهلایهن ڕاگه‌یاندنی فه‌وجی 1ی موسلی حزبی شیوعی عێراقی ده‌رچووه، بڵاوكراوه‌ی رێنوین، گۆڤاری پاڵه، گۆڤاری (ده‌نگی پێشمه‌رگه) حزبی شیوعی ده‌ریكردووه، بلاوكراوه‌ی ده‌نگ ڤه‌دانا لاوان، بلاوكراوه‌ی ئاڵای پێشمه‌رگه، بڵاوكراوه‌ی په‌یامی شۆڕشی كوردستانی عێراق، گۆڤاری ده‌نگی لاوان و قوتابیان، بڵاوكراوه‌ی (رسالة ثورة كردستان العراق)،گۆڤاری ڕزگاری. گۆڤاری (بابه گوڕگوڕ) لقی سێی (پ.د.ك) ده‌ری كردووه له ساڵی 1984.
بڵاوكراوه‌ی قوتابیانی عێراق، گۆڤاری ڕۆشنبیری عێراق، بڵاوكراوه‌ی خابور، بڵاوكراوه‌ی ژیلوان، گۆڤاری بیری نوێ، گۆڤاری نووسه‌ری چیا، گۆڤاری گزنگی بچوكان، گۆڤاری هه‌ڵمه‌ت ژماره1 له 1985 ده‌رچووه لهلایهن لقی سلێمانی و كه‌ركوكی نووسه‌ر و رۆژنامه‌نوس و هونه‌رمه‌ندانی پێشمه‌رگه‌ی دیموكراتی عێراق.
رۆژنامە‌ی ڕزگار ده‌نگی یه‌كێتیی شۆڕشگێرانی كوردستان له ساڵی1985 ده‌رچووه، گۆڤاری هۆره، گۆڤاری ئه‌زمه‌ڕ، گۆڤاری په‌یامی برایه‌تی، گۆڤاری هه‌ڵوێست لهلایهن لێژنه‌ی سه‌رپه‌رشتی ئاڵای شۆڕش بڵاوكراوه‌ته‌وه له ساڵی 1986. گۆڤاری هیوای قوتابیان و لاوان، گۆڤاری ده‌نگی ئافره‌ت، بڵاوكراوه‌ی ئاڵای ئازادی ئۆرگانی ناوه‌ندی حزبی زه‌حمه‌تكێشانی كوردستان یه‌كه‌م ژماره‌ی له مانگی ئازاری ساڵی 1986 بڵاوكردۆته‌وه. گۆڤاری پێشكه‌وتن ئۆرگانی حزبی سۆسیالیستی كوردستان ـ عێراق / ئاراسته‌ی دیموكراتی شۆڕشگێڕ ده‌ریكردووه، بڵاوكراوه‌ی تێكۆشه‌ری حزب، گۆڤاری ده‌نگی كرێكار، بڵاوكراوه‌ی طريق الاتحاد، گۆڤاری ڕێگای ئاشتی و سۆسیالیزم، بڵاوكراوه‌ی سه‌ربه‌خۆیی، بڵاوكراوه‌ی خه‌باتی ئافره‌تان، گۆڤاری هه‌نگاو، بڵاوكراوه‌ی (الرافد). گۆڤاری رابه‌ر، رۆژنامە‌ی بارزان، گۆڤاری ڕێبه‌ر، بڵاوكراوه‌ی پێشكه‌وتن، گۆڤاری ده‌نگی باوه‌ر، گۆڤاری قه‌ندیل، بڵاوكراوه‌ی به‌یان،
بڵاوكراوه‌ی كۆمه‌ڵه یه‌كه‌مین ژماره‌ی له پایزی ساڵی 1987 به 30لاپەڕە بڵاوكراوەته‌وه ئۆرگانی ناوه‌ندی كۆمه‌ڵه‌ی ماركسی ـ لینینی كوردستان سه‌رپه‌رشتی ده‌كرد یان خاوه‌نی بوو.. گۆڤاری ڕاپه‌رینی خوێنكاران، بڵاوكراوه‌ی نشرة الاخبارية، بڵاوكراوه‌ی ده‌نگی قوتابیان و لاوان ـ پێشره‌و، بڵاوكراوه‌ی اخبار مه‌تین، بڵاوكراوه‌ی له‌گه‌ڵ موجاهیدان دا، بڵاوكراوه‌ی ئاڵا، رۆژنامە‌ی به‌ره‌ی كوردستانی ئۆرگانی ناوه‌ندی ژماره یه‌ك حزبه كوردستانیه‌كانی باشووری كوردستان له خولی یه‌كه‌مدا، ژماره1 ی له رێكه‌وتی 20/9/1988 به‌زمانی كوردی له گوندی ڕاژان به (12) لاپه‌ڕه ده‌رچووه.
رۆژنامە‌ی الجبهة الكردستانية، گۆڤاری په‌یامی كرێكاران، گۆڤاری هه‌ڵوێستی ئه‌ده‌بی، گۆڤاری پێشكه‌وتنی ڕۆشنبیری، گۆڤاری كه‌لتور، بڵاوكراوه‌ی بۆ پێشه‌وه، بڵاوكراوه‌ی ژیانی نوێ، بڵاوكراوه‌ی هه‌واڵی نوێ، گۆڤاری ته‌رازوو، گۆڤاری ژیله‌مۆ، رۆژنامە‌ی ئاسۆی كرێكار، گۆڤاری بانگ، بڵاوكراوه‌ی خه‌باتی كرێكار،گۆڤاری ڕه‌نگاڵه گۆڤارێكی هونه‌ری بووه ژماره1 ی له‌ساڵی 1990 ده‌رچووه له چاپخانه‌كانی یه‌كێتیی نیشتمانیی كوردستان چاپكراوه، گۆڤاری تەوار لهلایهن یه‌كێتی ژنانی كوردستان ژماره1ی له ساڵی 1990 بڵاوكراوەته‌وه.
بڵاوكراوه‌ی ئاڵای شۆڕش ئۆرگانی ناوه‌ندی ئاڵای شۆڕش ژماره1ی له مانگی ئایاری ساڵی 1990 ده‌رچواندووه. پاشكۆی ڕاپه‌رین، بڵاوكراوه‌ی به‌رنامه، رۆژنامە‌ی چرای ئازادی، گۆڤاری نۆژه‌ن، گۆڤاری قه‌ڵا،
به‌شی نۆیه‌م
مێژووی رادیۆ و ته‌له‌فزیۆنه كوردییه‌كان له 1923ـ 1991
یه‌كه‌مین رادیۆی كوردی یه‌ریڤان له ساڵی 1923ـ1929
رادیۆی كوردی به‌غداد له ساڵی 1939 ـ 2003
رادیۆی ڕۆژهه‌ڵات له به‌یروت له ساڵی 1941 ـ 1946
رادیۆی كوردستان له‌یافا له ساڵی 1942 ـ 1944
رادیۆی كوردستان له مه‌هاباد له ساڵی 1946 ـ 1947
رادیۆی ته‌ورێز له ساڵی 1946 ـ 1947
رادیۆی كوردی له شاری سنه له ساڵی 1952
رادیۆی كوردی یه‌ریڤان قۆناغی دووه‌م ساڵی1955
به‌شی كوردی رادیۆی قاهیره له ساڵی 1957 ـ 1968
رادیۆی كوردی تاران له ساڵی 1958
رادیۆی كوردی له كرماشان له ساڵی 1962
به‌شی كوردی له رادیۆی قه‌سری شرین له ساڵی 1968 ـ 1975
ئێزگه‌ی ده‌نگی كوردستانی عێراق ساڵی 1963لهلایهن مه‌لا مسته‌فاوه دامه‌زراوه.
رادیۆی ده‌نگی گه‌لی كوردستان ساڵی 1979 دامه‌زراوه له شۆڕشی نوێ به‌ڕێبه‌رایه‌تی مام جه‌لال.
رادیۆی ده‌نگی كوردستانی ئێران ساڵی 1980
ئێزگه‌ی ده‌نگی گه‌لـــی عێراق ساڵی 1982 په‌خشی ئه‌م رادیۆیه به‌زمانی كوردی و عه‌ره‌بی بووه، ستافی سه‌ره‌كی ئه‌م ئێزگه‌یه (محه‌مه‌د ڕه‌نجاو، ڕه‌فیق سابیر، كاروان ئاكره‌یی ) بوونه..
رادیۆی ده‌نگی شۆڕشی كوردستانی عێراق ساڵی 1983 (حزبی سۆسیالیستی كوردستان)
به‌شی رادێوی كوردی له رادیۆی (صوت الجبل) له لوبنان (1985 ـ 1992)
( حزب الاشتراكی والتقدم)
ئێزگه‌ی كوردستانی شۆڕش ساڵی 1988 (پارتی گه‌ل)
ئێزگه‌ی ده‌نگی به‌ره‌ی كوردستان ساڵی 1988 ـ 1990)
وه‌كو ته‌له‌فزیۆنی سه‌ربه‌خۆ، كورد تا ساڵی 1991 هیچ كه‌ناڵ و ته‌له‌فزیۆنێكی نه‌بووه، ته‌نها له ته‌له‌فزیۆنی كه‌ركوك و موسڵ كاتێكی كه‌میان به به‌رنامه‌ی هونه‌ری و فۆلكلۆر به‌زمانی كوردی داوه.
نووسین و كۆكردنه‌وه‌ی به‌ڵگه‌كان، کارێکی وا ئاسان نین به‌هۆی ئه‌و هه‌موو كاره‌سات و رووداوانه‌ی به‌سه‌ر میلله‌تی كورد هاتووه. روونتر بڵێین گه‌یشتن به‌سه‌رچاوه‌و به‌ڵگه‌ی دروست كارێكی وا ئاسان نییه
به‌شی ده‌یه‌م
ژیان و ره‌وشی میدیای كوردی له باشووری كوردستان (1991 ـ 2022)
نووسه‌ر هاتووه له به‌شی ده‌یه‌م زۆر ئه‌كادیمیانه و زۆر وردبینیانه به خشته و به‌داتا و ئامارێكی دروست، شار به شار جیاكاری له‌سه‌ر (رادیۆ، كه‌ناڵه ئاسمانیه‌كان، كه‌ناڵه لۆكالیه‌كان، گۆڤاره‌كان، رۆژنامە‌كان، سایته فه‌رمی و ئه‌وانه‌ی مۆله‌تیان هه‌یه و په‌یامنێریان هه‌یه) ته‌نانه‌ت ئاماری سه‌ندیكای رۆژنامە‌نووسانی كوردستان و سه‌ندیكای رۆژنامە‌نوسانی عێراق ، چه‌ند ئه‌ندامی كاراو ئه‌ندامی به‌شداریان هه‌یه،
ئه‌وه‌ی جێگای دڵخۆشی و ده‌ستخۆشییه چ به‌رامبه‌ر دكتۆر (سامان) چ بۆخوێنه‌ر و ئه‌وانه‌ی بۆ سه‌رچاوه و كاری رۆژنامە‌نووسی پێویستیان پێیه له‌به‌شی ده‌یه‌م هەیە، چو‌نكه داتاو ئاماره‌كان به‌خشته رێكخراون به نمونه رۆژنامە‌یه‌ك ( ناوی خاوه‌نی ئیمتیاز، ناوی سه‌رنووسه‌ر، شوێنی ده‌رچوون واته كام پارێزگا، كاتی ده‌رچوون، ناوی ئه‌و ده‌زگاو لایه‌نه‌ی ده‌ری ده‌كات) هه‌موو ئه‌و پرسیار و زانیاریانه به‌رده‌سته بۆ (رۆژنامە، گۆڤار، رادیۆ، كه‌ناڵی ئاسمانی ، كه‌ناڵی لۆكاڵی، سایت و ماڵپه‌ره فه‌رمیه‌كان)
ده‌مه‌وێ بڵێم نووسه‌ر كارێكی پرۆفیشناڵانه‌ی كردووه له سه‌ره‌تای ئینسایكلۆپیدیایه‌كه تا كۆتایی هه‌ڵساوه ژیاننامه و كورته سیڤیه‌كی سه‌رجه‌م ئه‌و نووسه‌ر و رۆشنبیرانه‌ی كاریان كردووه چ وه‌ك سه‌رنووسه‌ر چ وه‌ك خاوه‌نی گۆڤار ب « رۆژنامە، بڵاوكراوه بێت، یان كه‌ناڵ و رادیۆ بێت، تا مافی ئه‌و كه‌سانه‌ش به‌فیرۆ نه‌ڕوات و ناویان بچێته ئه‌رشیف و دكۆمێنتارییه‌وه، هەموویان نووسیوە.
بێگومان ده‌ستبردن بۆ پرۆژه‌و كتێبێكی وا ناوازه‌و گرنگ، به قه‌باره‌یه‌كی وا، به ناوه‌ڕۆكێكی ده‌وڵه‌مه‌ند و پڕ له زانست و زانیاری دروست، وێنه و به‌ڵگه‌ی شوێن و ناونیشان، ده‌ستبردنه بۆ مێژووی نه‌ته‌وه‌یه‌ك به‌درێژایی مێژوو غه‌در لێكراو ئاواره‌و جه‌سته‌ی برینداربووه، بۆیه نووسین و كۆكردنه‌وه‌ی به‌ڵگه‌كان، کارێکی وا ئاسان نین به‌هۆی ئه‌و هه‌موو كاره‌سات و رووداوانه‌ی به‌سه‌ر میلله‌تی كورد هاتووه.
ئه‌م كاره‌ی دكتۆر(سامان جه‌لال) كارێكی بەسوودو كەموێنەیە له هه‌رێمی كوردستان كه دۆسیه‌ی میدیای له رابردوودا بۆ زۆر له خوێندكاران و ئه‌وانه‌ی خه‌ریكی نامه‌ی ماسته‌ر و دكتۆرابوون گرفتاری نه‌بوونی سه‌رچاوه بوون له بواری میدیای.
ئه‌گه‌ر سه‌رنج بده‌یت له‌م ئینسایكلۆپیدیایه ده‌بینین، نووسه‌ر زۆر به بێلایه‌نی و ئه‌كادیمیایانه ده‌ستی بردووه بۆ قۆناغه جیا جیاكانی سه‌رده‌می چاپخانه و بڵاوكراوه‌كانی نێو ئه‌شكه‌وت و شاخه‌كانی كوردستان تا سه‌رجه‌م ئه‌و قۆناغانه‌ی حزبه كوردییه‌كان له هه‌ندێک قۆناغ رێكه‌وتنی سیاسیان له‌گه‌ڵ ناوه‌ند هه‌بووه‌و له‌وێوه هه‌ندێك رۆژنامە و بڵاوكراوه چاپ و په‌خشكراون تا قۆناغی ڕزگاری و ڕاپه‌رین .
خاڵێكی تر كه مایه‌ی دڵخۆشی و ده‌ستخۆشیه بۆ نووسه‌ر ئه‌وه‌یه له‌گه‌ڵ باسكردنی زۆرێك له رۆژنامە و گۆڤار و بڵاوكراوه‌كان كورته سیڤیه‌كی سه‌رنووسه‌ر یان به‌ڕێوه‌به‌ری ئه‌م ده‌زگایه‌ی نووسیووه ئه‌مه به‌رزڕاگرتن و به زیندووهێشتنه‌وه‌ی ئینسایكلۆپیدیا و ئه‌م رۆژنامە‌یه و بڵاوكراوانه‌یه تۆماری ئه‌م پڕۆژه‌یه‌ن.
یه‌كێك له خاڵه گرنگ و بنه‌ما زانستی و ئه‌كادیمیاكاری هه‌بوونی (داتاو ئامار) له ئینسایكلۆپیدیای میدیای كوردی له باشوری كوردستان، له‌مه‌شیان نووسه‌ر له كۆتایی كتێبه‌كه‌دا له (خشتته‌یه‌كی جوان، دروست ، باوه‌رپێكراو) هاتووه سه‌رجه‌م ئامار و داتای ته‌له‌فزیۆن و رادیۆ و رۆژنامە و گۆڤار و سایته‌كانی مۆڵه‌ت بۆ وه‌رگیراو، له چه‌ند ئایكۆنێك ناوی میدیا، خاوه‌نی ئیمتاز و سه‌رنووسه‌ر و شوێنی ده‌رچوون و كۆمه‌ڵێك داتای تر بوونی هه‌یه، ئه‌مه خۆی له‌خۆیدا گرنگی دانه به ئینسایكلۆپیدیایه‌ك ته‌واو زانستی و ئه‌كادیمی و له‌سه‌روی هه‌مووشی پاراستنی بێلایه‌نی و ئینتیما نه‌بوون بۆ هیچ حزب و گروپ و شارچیه‌تی و ناوچه‌گه‌ریه‌تی پرۆژه‌كه‌ی دكتۆر سامانی جوانترو جوانتر كردووه.
له كۆتایی خوێندنه‌وه‌ی ئه‌م ئینسایكلۆپیدیایه بۆم ده‌ركه‌وت وه‌ك داتایه‌ك ناوی 83 رۆژنامە و 219 گۆڤار و 137 بڵاوكراوه‌و 1 پاشكۆی گۆڤار و1 پاشكۆی رۆژنامە‌ی تێدا تۆماركراوه له رێكه‌وتی (1897 تا 1991)
دوا خاڵ كه پڕۆژه‌كه‌ی بایه‌خدارتر و جوانتر كردووه نووسه‌ر له كۆتایه‌كه‌ی زۆر به‌وردی هاتووه ده‌ستنیشانی سه‌رچاوه‌كانی كردووه. وه‌ك ئه‌كادیمیه‌كی ژیر سوپاسی هه‌موو ئه‌وكه‌سانه‌ی كردووه سودی لێ بینیوون و هاوكاری بوون، به هیواین بێ به‌شمان نه‌كات له‌به‌رهه‌می وا ناوازه‌و دانسقه‌ی تر.
