سامان عوسمان
بەکارهێنانی سیناریۆ لە سینەمادا دەگەڕێتەوە بۆ ڕۆژانی زۆر سەرەتایی فیلمسازی. لە سەردەمی فیلمی بێدەنگدا زۆرجار سیناریۆکان هێڵکاری یان سیناریۆی سادە بوون کە سینەماکارانیان لە پرۆسەی چیرۆکگێڕاندا رێنمایی دەکرد. دەرهێنەرانی وەک D.W. گریفیت و جۆرج مێلیس سیناریۆی بنەڕەتییان بەکارهێنا بۆ پلاندانان بۆ فیلمەکانیان، زۆرجار زیاتر پشتیان بە چیرۆکگێڕانی بینراو دەبەست نەک دیالۆگ. لەگەڵ پەرەسەندنی سینەما و دەستپێکردنی سەردەمی دەنگ لە کۆتاییەکانی بیستەکاندا، گرنگی سیناریۆکان پەرەی سەند. سیناریۆنووسەکان دەستیان کرد بە نووسینی سیناریۆی وردتر کە بریتی بوون لە دیالۆگ و وەسفکردنی دیمەنەکان و کردارەکانی کارەکتەرەکان. ئەمەش رێگەی بە سینەماکاران دا پێش دەستپێکردنی وێنەگرتن پلانی تەواوی فیلمەکە دابنێن، دڵنیابوون لەوەی هەموو ئەوانەی بەشدارن لە بەرهەمهێنانەکەدا لە یەک لاپەڕەدا بوون. لە سەردەمی زێڕینی هۆلیوود لە ساڵانی ١٩٣٠ و ١٩٤٠دا، ڕۆڵی سیناریۆنووس گرنگی زیاتری بەخۆیەوە بینی. نووسەرانی وەک بن هێخت و بیلی وایڵدەر و پرێستۆن ستۆرگز بەهۆی بەشداریکردنیان لە سینەمادا بوونە ناوی ئاشنا. ئەو سیناریۆیانەی کە دەیاننووسی زۆرجار زۆر جوان و بە وردی دروستکرابوون، وەک نەخشەی فیلمی کۆتایی کاری دەکرد. لە سەردەمی دوای جەنگی جیهانی دووەمدا، سەرهەڵدانی فیلمسازی سەربەخۆ و تیۆری نووسەر رێبازی نوێی بۆ سیناریۆسازی لە سینەمادا هێنایە ئاراوە. زۆرجار سینەماکارانی وەک ئینگمار بێرگمان و فێدریکۆ فێلینی و ئاکیرا کورۆساوا سیناریۆی خۆیان دەنووسی و هێڵەکانی نێوان نووسەر و دەرهێنەریان کاڵ دەکردەوە. ئەوان سیناریۆیان وەک سەرەتایەک بۆ دیدگای هونەری خۆیان بەکارهێنا، بەڵام لە کاتی بەرهەمهێناندا نەدەترسان لە لادان لێیان. ئەمڕۆش سیناریۆ بەردەوامە لە پێکهاتەیەکی گرنگی فیلمسازی. سیناریۆنووسان لە نزیکەوە لەگەڵ دەرهێنەر و بەرهەمهێنەران و ئەکتەرەکان کاردەکەن بۆ دروستکردنی چیرۆکێک کە سەرگەرمی و ئیلهامبەخش و وروژاندنی بیرکردنەوە. پرۆسەی سیناریۆ نووسین زیاتر هاوبەش بووە، لەگەڵ فیدباک و پێداچوونەوەکان کە بەرهەمی کۆتایی لە قاڵب دەدەن. مێژووی سەرەتایی سیناریۆ لە سینەمادا بناغەی چۆنیەتی گێڕانەوەی چیرۆکەکان لەسەر شاشە دانا و گرنگییەکەی لە سەردەمی مۆدێرنیشدا بە هەمان شێوە گرنگە. بە درێژایی مێژووی سینەما، سیناریۆ پەرەی سەندووە بۆ ئەوەی ژانر و ستایل و تەکنیکەکانی چیرۆکگێڕانی جۆراوجۆر لەخۆ بگرێت. لە سیستەمی ستۆدیۆی کلاسیکی هۆلیوودەوە تا فیلمسازی سەربەخۆی داهێنەرانە لە سەدەی بیست و یەکەمدا، سیناریۆ لە دڵی هەموو هەوڵێکی سینەماییدا بووە. ئەوان وەکو نەخشەیەک بۆ ئەکتەرەکان کاردەکەن بۆ ئەوەی هەناسەی ژیان بە کارەکتەرەکان بدەن، بۆ دەرهێنەران بۆ بینینی دیمەنەکان و بۆ مۆنتاژکاران بۆ داڕشتنی گێڕانەوەی سەرنجڕاکێش. لە سەردەمی دیجیتاڵیدا، سیناریۆکان لە رێگەی پلاتفۆرمە ئۆنلاینەکانی هاوبەشەوە هاوبەش دەکرێن، شی دەکرێنەوە و دەگونجێنرێن، ئەمەش رێگە بە ئاڵوگۆڕی جیهانی بیرۆکەکان دەدات. سەرەڕای پێشکەوتنی تەکنەلۆژی، جەوهەری سیناریۆیەکی باش داڕێژراو بێ کات دەمێنێتەوە و دیمەنی سینەما بۆ نەوەکانی داهاتوو لە قاڵب دەدات.
