فاشیزمی ئیسلامی ئەگەرە یان واقیع؟

 شوان ئەحمەد

ئایدیۆلۆژیای فاشیزم کە لە دەیەی رابردوودا و لەم ناوچەیەی ئێمەدا، داعش هەڵگری بووە و بە کار و کردەوە بەرجەستەی کردووە، لایەنگر و شوێنکەوتوانی خۆی بە رقلێبونەوە و کینەدۆزی ژەهراوی دەکات، جیهان بەسەر دۆست و دوژمن، چاک و خراپ، سپی و رەش، مرۆڤ و نامرۆڤدا، دابەش دەکات

ئەم ناوچەیەی ئێمە هەمیشە و بە درێژایی مێژووی خۆی، سەکۆ و سەحنەی شەڕی بێئامان و رووداوی تراژیدیی و مەرگەساتی گەورە بووە. دە ساڵێک بەر لە ئێستا دوای پڕۆسەی ئازادی، لەو جوگرافیایەی ناوی (عیراقی هیوا و ئاشتی) یان بە باڵادا بڕی، لە چاو تروکانێکدا رێکخراوێکی دڕندە و مرۆڤکوژ و وێرانکاری کەم وێنە، بە ناوی داعشەوە قوتبووەوە. دروستبوونی ئەو گروپە پەڕگیر و بەربەرییە، رووداوێکی ئاسایی نەبوو بەڵایەکی سنوردار و کورتخایەن و لاوەکی نەبوو. 
هاتنی داعش بە ئاشکرا و زەقوزۆپی، سەرقاپی مێژوو و کەلتورێکی دێرینی جیهانێکی لابرد کە هەمیشە و بەردەوام لە هەوڵی شاردنەوە و پەردەپۆشکردنی واقیعی راستەقینەی خۆیدا بووە. تەقینەوەی ئەو هەموو توندوتیژیی و کاولکاریی و مرۆڤ قڕان و  جینۆسایدە، پڕۆسەیەکی هەوانتە و لە خۆڕاو بێ پێشینە نەبوو.
 هەر بە تەنها شەڕەنگێزیی و پەڕگیری کەسانێکی خوێن سارد و سەرشێت و دڵ رەق، دروستی نەکرد. ئەوەی ڕوویدا وەک شاعیر و بیرمەندی گەورەی عەرەب ئەدۆنیس باسی دەکات، پڕۆسەیەک بوو کە ڕەگوڕیشەی بە قوڵایی مێژوودا ڕۆچووە و هەزار و چوارسەد و ئەوەندە ساڵە بێ پسانەوە، سەردەردێنێتەوە و ئیدامەی هەیە. هەر لە درێژەی قسەکانیدا ئەدۆنیس دەڵێت: (بە درێژایی میژووی ئیسلام، شەڕی خۆبەخۆی عەرەب لەگەڵ خۆیی و دەرەوەی خۆیدا، بۆ چرکەساتێکیش چییە، نەوەستاوە و بێدەنگ نەبووە). 
داعش درێژکراوەی ئەو میژووەیە، بەرهەمی ئەو کەلتورەیە کە غەزا و جیهاد و ئەنفال و چی و چی، ستراتیژ و سەرلەوحی کاری ڕۆژانەیەتی. ڕێکخراوێک بەو سەنگ و قورسایی و بەو شێوە سیستماتیک و بە بەرنامەیەوە، لە بۆشایی و بە ڕێکەوت نەهاتۆتە ئارا. یاخود بە تەنها بەرهەمی دەزگا موخابەراتی و پیلانگێڕیی وڵاتانێکی هەرێمی و نێودەوڵەتی خاوەن بەرژەوەندی نییە، بە مەبەستی جێبەبەجێکردنی ئەجێندا دوژمنکاریەکانیان لە ناوچەکەدا، وەک هەندێک باسیان دەکرد و تیۆریزەیان بۆدەکرد.
رەنگە بە درێژایی ئەم دە ساڵە(2014 - 2024) کە تەمەنی سەرهەڵدان و سەرپێکەوتن و خۆناسینی رێکخراوی تیرۆرستی داعشە، سەدان و بگرە هەزاران وتار و ریپۆرتاژ و نامیلکە و کتێبی جۆراوجۆر، لە بارەی بیروباوەڕ و کار و کردەوە و دونیابینیی و بیرکردنەوە و مەرجەع و سەرچاوە ئایدیۆلۆژی و فیکرییەکانی، دەوڵەتی ئیسلامییەوە نووسرابن و بەرهەم هاتبن. 
ئاخر هاتنی هێزێکی پەڕگیر و تاریکخواز و دژە مرۆڤ و دژە شارستانیەت، بەو هەموو رق و توڕەیی و شەڕەنگێزیی و سەرسەختیانەیەوە، ئەوەی دە‌هێنا  جیهان بە وردی ئێستێکی لەبەرامبەردا بکات و لێیبکۆڵێتەوە.
حامید عەبدولسەمەد وەک توێژەر لە زانستە سیاسییەکان و مێژووی ئیسلام، لە زانکۆی ئێرڤۆرت و زانکۆی میونشن لە ئەڵمانیا، لە ئان و ساتی دەرکەوتنی دەوڵەتی ئیسلامی لە عێراق و سوریا، بە کتێبێکی قەوارە گەورە قسە لەسەر ئەو پرسە گرنگە دەکات و بە توێژینەوەیەکی مێژوویی پڕ وردەکاری، نەک بە ریپۆرتاژ و وتارێکی سەرپێیانەی رۆژنامەوانی سوک و سادە و ئاسان، رەگوڕیشە و بنج و بناوانی کۆی بزاوتە ئیسلامگەرەکانی دوای رووخانی خەلافەتی عوسمانی 1924 دەخاتەڕوو، هەرلە ئیخوان موسلمین و حەماسەوە تا بە قاعیدە و تاڵیبان و بوکۆحەرام و داعش دەگات.
فاشیزمی ئیسلامی کە لە دوانزە بەش پێکدێت، ناونیشانی کتێبەکەی ئەوە. ئەم توێژینەوە چڕوپڕەی حامید عەبدولسەمەد بە ئامانجی ئەوەیە پێمان بڵێت، فاشیزمی ئیسلامی  هەر بە تەنها ئەگەر و نوقڵانەیەکی ئایینی نییە، بەڵکو واقعێکی کۆنکرێتییە و ریشەی مێژوویی خۆی هەیە. فاشیزمی ئیسلامی لە هەر شوێن و وڵاتێکدا دەسەڵاتدار بووبێت، وەک ئەوەی لە (تورکیا، سودان، نەیجیریا، سۆماڵ و غەزە و دواجاریش لە بن دەستی داعش) دا بینیمان، جگە لە دیکتاتۆریەتێکی بەربەریانە هیچی دیکەی لێ سەوز نەبووە. بەمدیویشدا لە هەر شوێن و جێیەکدا لە دەسەڵات بخرێن و حوکمداری لە دەست بدەن، لە بری بوون بە ئۆپۆزسیۆن، خۆیان و لایەنگرانیان دەبنە تیرۆریست. نموونەی ئەوەش لە بارودۆخی ساڵانی رابردووی (جەزائیر و ئەفغانستان و مالی و لیبیا)دا، دەبینرێت و بەرچاوە.

هەڵگرانی بیروباوەڕی فاشیزم کە داعشی ئیسلامیزم کۆپیەکی ئەوانە، هەوڵ بۆ ئەوە نادەن تا بژین، بەڵکو دەژین لە پێناو غەزا و جیهاد و خۆمەحفکردنەوەدا

ئایدیۆلۆژیای فاشیزم کە لە دەیەی رابردوودا و لەم ناوچەیەی ئێمەدا، داعش هەڵگریبووە و بە کار و کردەوە بەرجەستەی کردووە، لایەنگر و شوێنکەوتوانی خۆی بە ڕقلێبونەوە و کینەدۆزی ژەهراوی دەکات، جیهان بە سەر دۆست و دوژمن، چاک و خراپ، سپی و رەش، مرۆڤ و نامرۆڤدا، دابەشدەکات.
هەڵگرانی بیروباوەڕی فاشیزم کە داعشی ئیسلامیزم کۆپیەکی ئەوانە، هەوڵ بۆ ئەوە نادەن تا بژین، بەڵکو دەژین لە پێناو غەزا و جیهاد و خۆمەحفکردنەوەدا. شتێکیش کە باوەڕیان پێی نەبێت هەڵکردن و ژیانکردنە لەگەڵ ئەوانی دیکەدا. جینۆسایدکردنی ئێزیدییەکان لە شەنگال و دەوروبەری، رێک و راست ئەو هەقیقەتە دەسەلمێنێ کە داعش و هێزە ئیسلامگەراکانی هاوشێوەی، چەند پابەندی بنەما سەرەکییەکانی فاشیزمن.  
وەک ئەوەی ئەدیب و بیرمەندی ئیتاڵی ئیمبرتۆ ئیکۆ لە کتێبەکەیدا (پێنج گوتاری ئەخلاقی) دەربارەی تایبەتمەندی فاشیزمی سەرەتایی دەنووسێت و دەڵێت: (پایەیەکی فاشیزم ئەوەیە خەڵک بەوە رادێنێت کە پێیان وابێ - ئەوانی دی -، خەریکی پیلانگێڕین لە دژیان، یاخود کەسانێکن لە خوار ئاستی مرۆڤبونەوە و دەبێت حیسابی جرج و مێروویان بۆ بکرێت). 
ئەم هەوڵەی حامید عەبدولسەمەد، وەک دەنگێکی رەخنەگر و بوێر شایەنی بەسەرکردنەوەیە. ئاخر ئەو لە رۆژگارێکدا ئەم گەواهی نامەیەی نووسیووە کە جیهان بە تیرۆر و تۆقاندن تەوقدراوە و دەنگی پێی فاشیزمی ئیسلامیش بە ئاشکرا، لە گشت لاوە دەبیسترێت.

حامید عەبدولسەمەد