خوێندنەوەیەک بۆ کتێبی ״ڕێبەری شۆفێری״

خالید محەمەد عەلی*

کتێبی «ڕێبەری شۆفێری» بە شێوەیەکی گشتی کۆمەڵە یاسایاکە، یان سەرچاوەگەلێکە بۆ ئامۆژگاریی و باشترین هەڵبژاردنەکان بۆ مانۆڕ و پراکتیزەکان، بۆ ئۆتۆمبێل لێخوڕینی سەلامەت و بەرپرسیارانە، کە رێسا و یاسا جۆراوجۆرەکان لەخۆ بگرێت، بەپێی ئەو وڵات یان هەرێمەی کاری پێ دەکات، بەڵام بە گشتی، خزمەت بە دڵنیابوون و سەلامەتی دەکات، بە جۆرێک کە شۆفێران تێدەگەن چۆن ئۆتۆمبێلەکان بە سەلامەتی بەڕێوەببەن، لە کاتێکدا پابەندن بە یاساکانی هاتوچۆوە.

کتێبەکە، قەبارەی مامناوەندە و خۆی دەبینێتەوە لە272 لاپەڕە، کە دابەشبووە بەسەر یانزدە بەشدا. دەکرێت بڵێین، ئامادەکار لەم چاپە نوێیەدا، لێزانانە ئەم بەشانەی گونجاندووە لەگەڵ توانای تێگەیشتنی خوێنەردا(راهێنەر- فێرخواز). واتە دەتوانرێت تەنها بە یەکجار خوێندنەوە تێبگەیت لەوەی کە شۆفێریی و یاساکانی شۆفێری چین.
-1 مەرجی توندوتۆڵی ئۆتۆمبێل و میکانیک
ئەمەش دەرخەری ئەو راستییەیە کە سەرەتا پێویستە ئۆتۆمبێل بناسیت، پاشان سەودا و مامەڵەیەکی تەندروست و زانستیانەی لەتەکدا بکەیت. رێنماییەکان بە زۆری زانیاری لەسەر چاودێریی و چاککردنەوەی ئۆتۆمبێل لەخۆ دەگرێت، دڵنیابوون لەوەی شۆفێر لە گرنگی ئەمانە تێدەگات:
- بە بەردەوامی پشکنینی پەستانی تایەکان.
- دڵنیابوون لە کارکردنی سوکان بە شێوەیەکی دروست.
- چاودێریکردنی ئاستی رۆن و شلەمەنییەکان.
- گرینگیدان بە گڵۆپی پێشەوە و هێشتنەوەی سیگناڵەکانی تر بە کارایی.
- لە بەشی میکانیکدا فێری ئەوەت دەکات کە کار لەسەر ئەم سێ گرێدراوە بکەیت: بوونی گرفت، دەستنیشانکردنی گرفت، چارەسەرکردنی گرفت.
-2 سەلامەتی رێگاوبان
 گرنگی سەرەکی هەر رێبەرێکی شۆفێری بریتییە لە بەرەوپێشبردنی سەلامەتی رێگاوبان. فێری شۆفێران دەکات کە چۆن خۆیان و سەرنشین و پیادە و بەکارهێنەرانی تری رێگاوبان بپارێزن. لێرەوە ئەم رێبەرە بە نەفەسێکی کوردانە و بە ئاگاییەکی باشەوە ئامادەکاری بۆ کراوە. ئەمەش پێکهاتەیەکە لە گوێڕایەڵی ئاماژەکانی هاتوچۆ، مانەوە لە سنووری خێرایی، بەکارهێنانی پشتێنەی سەلامەتی و تێگەیشتن لە شێوازەکانی لێخوڕینی سەلامەت لە ژێر بارودۆخی جیاوازدا (کەشوهەوا، لێخوڕینی شەوانەو...هتد).
-3 پابەندبوون بە یاساکانی هاتوچۆ
رێنماییەکانی شۆفێری خاڵێکی گرنگن تا شۆفێران بخەنە کەناری ئارامیی لێخوڕین، زانیاریی گشتگیر و تێروتەسەل دەدەنە (فرێرخواز و راهێنەر و لایەنی هەڵسەنگێنەر) سەبارەت بە یاساکانی هاتوچۆ رێکار و مەرجە ناوخۆیی و جیهانییەکان دەدەن. ئەمەش رێساکانی بۆ:
- سنووردارکردنی خێرایی.
- مافی رێگا.
- دیسیپلینی ئاڕاستە و سایدەکان.
- یاساکانی وەستانی ئۆتۆمبێل.
- ئاماژە و هێماکانی هاتوچۆ.
- رێساکانی تایبەت بە کاریگەریی مادە هۆشبەر و کحولییەکان
-4 بەرپرسیارێتی شۆفێر
 شۆفێران وەبیردەخرێنەوە کە ئەوان رێگاکەیان لەگەڵ کەسانی دیکەدا هاوبەشە، بۆیە بەرپرسیارێتی زۆر گرنگە. ئەمەش بریتییە لە:
- دوورکەوتنەوە لە سەرقاڵکردن (بۆ نموونە مۆبایل) و پاراستنی ماوەی گونجاوی نێوان دوو ئوتومبێل.
- پاراستنی کۆنترۆڵی ئۆتۆمبێل.
- تێگەیشتن لە سنووردارکردنی ئۆتۆمبێل.
- پێشبینیکردنی کردەوەی شۆفێرانی تر.
-5 لێخوڕینی بەرگرییکارانە
 لێخوڕینی بەرگرییخوازانە بەشێکی بەرچاوە لە زۆربەی رێنماییەکان، فێری شۆفێرانی دەکات کە چالاکانە بن لە دوورکەوتنەوە لە رووداوەکان. ئەمەش بریتییە لە پێشبینیکردنی مەترسییەکان، پاراستنی مەودای سەلامەت لە ئۆتۆمبێلەکانی تر و ئامادەبوون بۆ بارودۆخی چاوەڕواننەکراو. شایەنی وتنە ئەم بەشە هەم نوێیە و هەم پێویستە کە شۆفێران ئاشنابن بەم لایەنە، تا دوورتربن لە رووداوە نەخوازراوەکان.
-6 رەچاوکردنی ژینگە
رێنماییە مۆدێرنەکانی لێخوڕین بەهاکانی پەیوەست بە بەردەوامیی ژینگەیی لەخۆ دەگرن. ئەمەش رەنگە ئامۆژگارییەکانی لێخوڕینی سووتەمەنی کەم، کەمکردنەوەی دەردانی گازی ژەهراوی و تێگەیشتن لە سوودەکانی ئۆتۆمبێلی کارەبایی یان هایبرید لەخۆ بگرێت.
-7 رێزگرتن لە بەکارهێنەرانی تری رێگاوبان
 چاوەڕوان دەکرێت شۆفێران نەک تەنها رێز لە شۆفێرانی تر بگرن، بەڵکو رێز لە پیادە و پاسکیلسوار و ماتۆڕسوارەکانیش بگرن. رێبەرانی لێخوڕین جەخت لەسەر پێویستی خۆبەدەستەوەدان بە پیادە دەکەنەوە لە پەڕینەوەکان، شوێنی فراوان بۆ پاسکیلسوارەکان دابین دەکەن و رێز لە بوونی ماتۆڕسوارەکان لە رێگادا دەگرن.
-8 ئامادەکردنی شوفێران بۆ فریاگوزاری سەرەتایی
 رێبەرەکە ئامۆژگاری دەدات سەبارەت بە چۆنیەتی مامەڵەکردن لەگەڵ حاڵەتە فریاگوزارییەکان، وەک تێکچوون، رووداو، یان بارودۆخی نالەباری کەشوهەوا. ئەمە دەتوانێت رێنماییەکانی بەکارهێنانی گڵۆپی مەترسیدار، مانەوە لە سەلامەتی لەسەر رێگا سەرەکییەکان و چۆنیەتی پەیوەندییکردن بە خزمەتگوزارییە فریاگوزارییەکان لەخۆبگرێت.
-9 ئادابەکانی لێخوڕین
جگە لە یاساکان، رێبەرەکە رەفتاری لێخوڕینی بەرپرسیارانە بەرەوپێش دەبات. ئەمەش بە بەکارهێنانی نیشاندەرەکان و رێگەدان بە هاوکاری لە کاتی پێویستدا و سەبرگرتن لە هاتوچۆی قەرەباڵغدا دەگرێتەوە. هەرسێ ئادابی سەلامەتخوازانە، کە بریتین لە  حسابکردن بۆ هەموو راگوزارێک،  نموونەیەکی جوان بین بۆ ئەوانیتر و راستکردنەوەی هەڵەی ئەوانیتر.
بەها سەرەکییەکان کە لە رێنماییەکانی رێبەری شۆفێریدان بریتین لە:  
- بەرپرسیارێتی: هاندانی لێپرسینەوە لە کردەوەکانی مرۆڤ لەسەر رێگا.
- سەلامەتی: ئەولەوییەتدان بە سەلامەتی هەموو بەکارهێنەرانی رێگاوبان.
- رێزگرتن: پەروەردەکردنی رێزگرتنی یەکتر لە نێوان شۆفێران و پیادە و پاسکیلسواراندا.
- هۆشیاری: بەرەوپێشبردنی هۆشیاری بۆ دەوروبەر و بارودۆخەکان.
- بەردەوامی: هاندانی خووی لێخوڕینی ژینگەدۆستانە.

*راهێنەری فێرکردنی شۆفێری