ئەوروپاش دەترسێت

قەیرانێكی ئابووریی گەورە بەرۆك بە ئەڵمانیا دەگرێت

ئا: كوردەوان محەمەد سەعید

راپرسییەكی كۆمپانیای (ئەلێكس پارتنەرز) دەریخستووە، %37ی هاووڵاتییانی ئەڵمانیا بڕیاریانداوە خەرجیی كاتبەسەربردن لە دەرەوەی ماڵ كەم بكەنەوە و %54ی خەڵكیش نانخواردن لە چێشتخانەكانی دەرەوەی ماڵ كەم دەكەنەوە

ئەڵمانیا، كە گەورەترین ئابووریی ئەوروپایە، رووبەڕووی قەیرانێكی گەورەی ئابووریی دەبێتەوە و بە بۆچوونی هەندێك لە پسپۆڕان دۆخەكە نزیكە لەو خاڵەی كە گەڕانەوەی نییە، ئەمەش وڵاتانی دیكەی یەكێتیی ئەوروپای ترساندووە، ترسی ئەوروپاش لە جێی خۆیدایە، چونكە ئابوورییە زەبەلاحەكەی ئەوروپا كە ئەڵمانیایە، نزیكەی پێنج ساڵە بەردەوام لە پاشەكشەدایە، رۆژی دووشەممەی رابردووش حكومەتەكەی شۆڵتز متمانەی لێ سەندرایەوە و ئێستا ئامادەكاریی دەكرێت بۆ هەڵبژاردنی پێشوەخت، بەڵام لە هەمووی خراپتر سیاسەتمەدارانی ئەو وڵاتە تا ئێستا هیچ رێگەچارەیەكیان پێنییە.
پەیمانگەی (ئیفۆ)ی تایبەت بە توێژینەوەی ئابووریی، كە بارەگاكەی لە میونخە، لە تازەترین توێژینەوەیدا ئاماژە بۆ ئەوە دەكات، كە نائومێدیی باڵی بەسەر ئەو وڵاتەدا كێشاوە، بازاڕی كار لاوازبووە و 0.9 خاڵی لە دەست داوە و لە راپرسییەكیشدا كە نزیكەی نۆ هەزار كۆمپانیا بەشداربوون، بێهیوایی باڵی بەسەر زۆربەیاندا كێشاوە، بە واتایەكی دیكە هیوایان بە هەستانەوەی بازاڕ نییە.

بێهیوایی خەڵك
سەبارەت بە نائومێدیی خەڵكیش راپرسییەكی كۆمپانیای (ئەلێكس پارتنەرز) دەریخست، كە %35ی خەڵكیی ئەڵمانیا بڕیاریان داوە خەرجییەكانیان كەم بكەنەوە، بە تایبەتیش ئەو پارەیەی كە لە كڕینی ئامێری ئەلیكترۆنی و كەلوپەلی ناوماڵ و بەسەربردنی كاتی پشوودا خەرج دەكرێت، هەروەها %37ی هاووڵاتییانیش خەرجیی كاتبەسەربردن لە دەرەوەی ماڵ كەم دەكەنەوە و %54ی خەڵكیش نانخواردن لە چێشتخانەكانی دەرەوەی ماڵ كەم دەكەنەوە. ئەم بێهیواییە دوای ئەوە دێت، كە پەرلەمانی ئەڵمانیا متمانەی لە حكومەتەكەی ئۆلاڤ شۆڵتز سەندەوە، هەڵبەت شۆڵتز هەفتەی رابردوو، خۆی داوایەكی پێشكەش بە پەرلەمان كرد تا متمانەی لێ بسننەوە، ئەویش دوای ئەوەی كە زانی حكومەت هەرەس دەهێنێت، شۆڵتز توانای راستكردنەوەی باری لاری ئابووریی وڵاتەكەی نەبوو، هەر لە سەرەتای مانگی تشرینی دووەمی رابردوودا وەزیری داراییەكەی لەسەر كار لابرد، كە كریستیان لیندنەر بوو، لەبەر ئەوەی ناكۆكیی كەوتە نێوانیان لەبارەی چاكسازییە ئابوورییەكانەوە، وەزیری داراییش كە سەر بە حزبی دیموكراتی ئازاد بوو، هەموو وەزیرەكانی حزبەكەی كە لە حكومەتدا بوون، كێشایەوە و حكومەتی جێهێشت.

خەرجیی بەرگری
ناكۆكی و ئاڵۆزییەكان ئێستا لەسەر چۆنێتی چارەسەركردنی قەرزەكانی ئەو وڵاتەیە، شۆڵتز داوایكردبوو قەرزەكان كۆنترۆڵ بكرێن، ئەندامێكی حزبی سۆشیال دیموكراتیش پێشنیازی كرد، قەرزەكان لە وەبەرهێناندا كورت بكرێنەوە، بە تایبەتیش ئەو وەبەرهێنانانەی دەچنە خزمەتی نوێكردنەوەی ئەڵمانیا و ئاسایشی گشتیی وڵاتەكەوە.
شۆڵتز ئاماژە بەوەش دەكات، لە خولی داهاتووی پەلەمانەوە دەبێ سەرجەم خەرجییەكانی بەرگری لە بودجەی گشتی دابین بكرێت، چونكە ئەو 100 ملیار یۆرۆیەی بۆ سوپا تەرخانكراوە كۆتایی پێدێت، ئەوەش بەو واتایە دێت كە خەرجیی ساڵانەی وڵاتەكە 30 ملیار یۆرۆ زیاد دەكات، جگە لەوەش هێشتا هەندێك قەرز، كە لە سەردەمی كۆرۆنادا كراوە، نەدراوەتەوە.
ئۆلاڤ شۆڵتز جەختی لەسەر ئەوەكردەوە، ئەو هەموو خەرجییە زیادەیە ناكرێ بخرێتە سەر شانی كرێكار، یان خێزانەكانی ئەڵمانیا، هەروەها ناشكرێ لە رێگەی كەمكردنەوەی وەبەرهێنان، یان كەمكردنەوەی چاودێریی تەندروستی، یاخود كەمكردنەوەی مووچەی خانەنشینانەوە دابین بكرێت، میكانیزمی كۆنترۆڵكردنی قەرزیش لە دەستووری ئەڵمانیادا بە جۆرێكە رێگەدان بە قەرزكردنی تازە سنووردار و بەرتەسكە، لێرەوە كێشەكان دەگەنە بنبەست.

لە شەو و رۆژێكدا روو نادات
بە گوێرەی راپۆرتێكی (بلومبێرگ ئیكۆنۆمیكس)، زیانی گەورە كە بەر ئابووریی ئەڵمانیا كەوتووە و تووشی كورتهێنانی كردووە، ئەو گورزە كاریگەرەیە كە بەهۆی لە دەستدانی غازی هەرزانی روسیاوە بەریكەوتووە، هەروەها هەردوو كۆمپانیای ڤۆڵكس ڤاگن و مارسیدس بێنزیش بەهۆی كێبڕكێ لەگەڵ كۆمپانیا چینییەكانی دروستكردنی ئۆتۆمبێلدا گورزی كاریگەریان بەركەوتووە، ئەو دوو هۆكارەش بە رادەیەك زیانیان بە ئابووریی ئەڵمانیا گەیاندووە، كە هەر خێزانێكی ئەڵمانی ساڵانە دوو هەزار و 500 یۆرۆ زیانی بەردەكەوێت، كە دەكاتە دوو هەزار و 600 دۆلار.
ئێمی وێب بەڕێوەبەری پەیمانگەی (فیوچەر تودەی) تایبەت بە راوێژكاریی، لەبارەی ئابووریی ئەڵمانیاوە دەڵێ: ئابووریی ئەڵمانیا لە شەو و رۆژێكدا هەرەس ناهێنێت، بەڵكو زۆر بەكاوەخۆ پاشەكشە دەكات و هێزی نامێنێت، ئەوەش سیناریۆكە هێندەی دیكە ترسناك دەكات، چونكە قەیرانەكە تەنیا كۆمپانیایەك، یان شارێك ناگرێتەوە، بەڵكو سەرتاسەری وڵاتەكە دەگرێتەوە و پەلیش دەهاوێت بۆ ئەوروپا.

بڕیاری هەڵەشی لە پشتەوەیە
سیناریۆی پاشەكشەی ئابووریی ئەڵمانیا وا دەردەكەوێت، كە وردە وردە كەرتی پیشەسازییەكەی، بە تایبەتیش ئەو پیشەسازییانەی وزە زۆر بە كار دەهێنن ئاستیان دادەبەزێت، سەرەنجام هەناردەی ئەڵمانیا كەم دەكات، ئەوەش كار دەكاتە سەر ئاستی بژێویی هاووڵاتییان و لەگەڵ خراپبوونی باری ئابووریی خەڵكدا، پشێویی كۆمەڵایەتیش سەر هەڵدەدات و ئەو بارودۆخەش وردە وردە هەموو ئەوروپا دەگرێتەوە.
یواكیم ناگل سەرۆكی بانكی ناوەندیی ئەڵمانیا لە سەرەتای ئەم مانگەدا رایگەیاند: بارودۆخی پیشەسازیی ئەڵمانیا لە ركابەریدا زۆر خراپە. ئەم قسەیەی سەرۆكی بانكی ناوەندیی دوای ئەوە دێت، كە كۆمپانیاكانی ئەڵمانیای تایبەت بە دروستكردنی ئۆتۆمبێل سەرسەختانە هەوڵ دەدەن كێبڕكێ لەگەڵ كۆمپانیاكانی چیندا بكەن و تا ئێستاش نەیانتوانیوە لەو كێبڕكێیەدا سەركەوتوو بن، رەنگە ئەو دۆخە كەمێك بێبەختی لە پشتەوە بێت، بەڵام هەندێك بڕیاری هەڵەشی لە پشتەوەیە. جگە لە كێبڕكێ لەگەڵ كۆمپانیا چینییەكاندا، جەنگی ئۆكرانیا و روسیاش قورساییەكی گەورەی خستۆتە سەر شانی ئەڵمانیا و وڵاتانی ئەوروپا و تەنانەت كاریگەریی لەسەر ئابووریی جیهانیش هەیە، چونكە بە دەستپێكردنی جەنگەكە هەڵاوسانی نرخی خۆراك لە زۆربەی وڵاتانی جیهان دەستی پێكرد و تا ئێستاش قەیرانی سووتەمەنی و دانەوێڵە مۆتەكەیەكە، هەر ئانوساتێك ئەگەری سەرهەڵدانەوەی هەیە.
ئەڵمانیا یەكێكە لەو وڵاتانەی لە نێوان گروپی حەوت وڵاتە پیشەسازییەكەدا كەمترین قەرزی لەسەرە، ئەمە وای لێدەكات توانای خەرجكردنی زیاتری هەبێت، ئەم توانایە ئەگەر بڕیاری سیاسیشی لەگەڵدا بێت، پێشبینی دەكرێت لە داهاتوویەكی نزیكدا ئابووریی ئەڵمانیا كەمێك بوژانەوە بەخۆیەوە ببینێت، بەڵام پسپۆڕانی ئابووریی پێیان وایە ئەگەر شتێكی واش روو بدات، ئەوا بوژانەوەیەكی خاكەڕا دەبێت.

سەرچاوە: ئەلعەرەبی ئەلجەدید