رووەكخۆریی یارمەتیدەر نییە بۆ پاراستنی مافی ئاژەڵ

لە فارسییەوە: كوردەوان محەمەد سەعید

بزوتنەوەی تایبەت بە پاراستنی مافی ئاژەڵان لە دیاردەی رووەكخۆریی و ڤێگانیزمەوە نزیكە، زۆر كەس پێی وایە گۆڕینی سیستمی خۆراكی باشترین رێگەیە بۆ پاراستنی مافی ئاژەڵان، نەخواردنی گۆشت و گێچەڵكردن بە هاوڕێ و كەسوكار و سەركۆنەكردنیان لەبەرئەوەی گۆشت دەخۆن و هەروەها هەستكردن بە رەوشتبەرزی بەهۆی گۆشت نەخواردنەوە و ..هتد، بەڵام دەكرێ بپرسین ئەم شێوازە كاریگەرە بۆ پاراستنی مافی ئاژەڵ؟
با ئەمریكا بە نموونە وەربگرین، كە نموونەیەكی زەقی ئەو بابەتەیە، لە ئەمریكا لەگەڵ ئەوەشدا كە ساڵانێكی زۆر ریكلام و هەڵمەتی هۆشیاریی كراوە و بەڕێوەچووە بۆئەوەی مرۆڤ هان بدەن بەزەییان بە ئاژەڵدا بێتەوە، بەڵام تائێستاش تەنیا 5%ی خەڵكی ئەو وڵاتە رووەكخۆرن و تەنیا 3%شیان رووەكخۆری تەواون، واتە ئەوەی پێی دەوترێ ڤێگانیزم، لێكۆڵینەوەكانیش دەریان خستووە كە 60%ی رووەكخۆرەكانی ئەمریكا ناوبەناو گۆشتیش دەخۆن.

ئاستەنگەكان زۆرن
وازهێنان لە گۆشتخۆری و پەیڕەوكردنی رووەكخۆریی و ڤێگانیزم كارێكی ئاسان نییە، ئەویش لەبەر چەند هۆكارێك، لەوانە: قورسیی گۆڕینی سیستمی خۆراكی، هاوكار نەبوونی خێزان، ئەركی كەسەكە زیاد دەكات و كات و وزەی زیاتری لێ دەبات بۆ خۆ بواردن لە بەرهەمە گۆشتییەكان و دەستخستنی بەرهەمە رووەكییەكان، لەبەر ئەم هۆكارانە ئەگەر چاوەڕێ بكەین زۆرینەی ئەو خەڵكەی كە فرەچەشن خۆرن، كوتوپڕ دەستبەرداری گۆشتخواردن بن، ئەوا بەهەڵەدا چووی، بەڵام لەوەش گرنگتر ئەوەیە، ئێمە لەخۆمان بپرسین داخۆ گۆشت نەخواردن هیچ لە ئازاری ئاژەڵان كەم دەكاتەوە، لە راستیدا زۆربەی رووەكخۆرەكان گۆشت ناخۆن، بەڵام هێلكە دەخۆن، بێ ئەوەی بیر لەوە بكەنەوە ئەو هێلكەیە چەندە بێڕەحمانە بەرهەم دێت، واتە بەزەییان بە مریشكدا دێتەوە لەبەرئەوە نایخۆن، بەڵام بیر لەوە ناكەنەوە لە كاتی بەرهەمهێنانی هێلكەدا مرۆڤ چۆن رەفتار لەگەڵ مریشكی هێلكەكەردا دەكات.
لە ریزی رووەكخۆرەكاندا كەسانێك هەن كە دەڵێن، گۆڕینی سیستمی خۆراكی یەك كەس رەنگە كاریگەرییەكی ئەوتۆی نەبێت، بەڵام خۆ دەبێتە هاندەر بۆ كەسانی دیكە، ئەم قسەیە پێدەچێ وابێت، چونكە رەنگە كەسێكی رووەكخۆر بتوانێ كاریگەریی لەسەر كەسوكار و دەوروبەرەكەی خۆی دروست بكات و ئەوانیش بكاتە رووەكخۆر، بەڵام توێژینەوەكان ئەوەیان دەرخستووە، نەك هەر هەوڵی تاكەكەسی، بگرە ریكلام و هەڵمەتەكانی سەر ئینتەرنێت و سۆشیال میدیاو سەردانی كێڵگەكانی پەلەوەریش هیچ سوودێكیان نەبووە، تەنانەت ئەگەری ئەوەش هەیە هەندێك لە ریكلامەكان ببنە هۆی زیادبوونی بەكارهێنانی بەرهەمە ئاژەڵییەكان.

رووەكخۆرەكان بە پلەی دووەم دێن
لە ئەمریكا رووەكخۆرەكان كەسانی زۆر رەزا سووك نین، بگرە رەزا قورسیشن و لە دوای ئالودەكان بە پلەی دووەم دێن و كۆمەڵگە لێیان بێزارە، لەبەرئەوە هەوڵدان بۆ قەناعەت پێكردنی خەڵكی بۆ ئەوەی ببنە رووەكخۆر، ئەگەری هەیە دەرەنجامی پێچەوانەی لێ بكەوێتەوە، رەنگە بابەتەكەش تێكەڵ بە سیاسەت بێت، بۆ نموونە لە ئەمریكا 11%ی لیبراڵەكان رووەكخۆرن، بەڵام پارێزكارەكان تەنیا 2%یان رووەكخۆرن، خۆ ئەگەر رووەكخۆریی وەك لایەنگریی بۆ حزبە پێشكەوتنخوازەكان سەیر بكرێت، لەوانەیە نیوەی خەڵكی ئەو وڵاتە بەهۆی پۆستەرە سیاسییەكانەوە دژی رووەكخۆرییش ببنەوە، بۆ نا، كاتێك ماسك و واكسین یان پێكوتە تێكەڵ بە سیاسەت دەكرێت و بە دیاردەیەكی سیاسی لێك بدرێتەوە، دەكرێ خواردن یان نەخواردنی گۆشتیش بە هەمان شێوە لێك بدرێتەوە.
بابەتی رووەكخۆری بە دیوێكی دیكەشدا قسە هەڵدەگرێت، ئەگەر سەیری ئامارەكان بكەین دەبینین ژمارەیەكی كەمی خەڵكی رووەكخۆرن، بەڵام زۆرینەی خەڵك ئاژەڵیان خۆش دەوێت، لە راپرسییەكدا دەركەوتووە 70%ی خەڵك نیگەرانن لە رەفتاری مرۆڤ لە كارگەكانی پیشەسازی و بەرهەمە ئاژەڵییەكان 49%یشیان داواكار بوون بەخێوكردنی ئاژەڵ لە كێڵگەكانی تایبەت بەو پیشەسازییە رابگیرێت، ساڵی 2018 ویلایەتی كالیفۆرنیا بڕیاریدا كێڵگەكانی تایبەت بە بەخێوكردنی گاگەل و مریشك و بەراز بە رێژەی 60% فراوان بكرێت، بۆ ئەوەی لانیكەم كەشێكی گونجاوتر بۆ بەخێوكردنیان بڕەخسێنن، ساڵی 2002 لە ویلایەتی فلۆریدا بە بڕیارێك بەخێوكردنی بەرازی ئاوس لەناو قەفەسدا قەدەغە كرا، لە ویلایەتەكانی دیكەش هەندێك رێوشوێنی لەو شێوەیە گیرایەبەر و هەموو ئەمانەش بەهۆی بەزەیی خەڵكەوە بوو بۆ ئاژەڵ. 

400  كۆمپانیایان ناچار كرد
كەواتە ئەگەر خەڵكی لەبری ئەوەی هەوڵ بدەن ببنە رووەكخۆر، چالاكی و فشارەكانیان بۆ ئەوە بێت كە ژیان و شێوازی بەخێوكردنی ئاژەڵان باشتر بكەن، سەركەوتووتر دەبێت، ئەوەتا رێكخراوێكی وەك هیومەن لێگ كە هەوڵەكانی خۆی چڕكردەوە بۆ فشار دروستكردن لەسەر كۆمپانیاكان، توانی 400 كۆمپانیای بەرهەمهێنانی هێلكەی مریشك ناچار بكات، پرۆسەی بەرهەمهێنانی هێلكە لەناو قەفەسدا نەبێت و مریشكەكان لە قەفەس بێنە دەرەوە.
دایانا فلایشمەن دەروونناسی ئەمریكی دەڵێت: پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا باشترین خزمەتی بە ئاژەڵ كردووە، چونكە جێگرەوەی داهێناوە، كە هەرزانتر و باشتریشە، بۆ نموونە تەكنەلۆژیای دروستكردنی گۆشتی دەستكرد، كە یارمەتیمان دەدات گۆشت بەرهەم بهێنین، بێ ئەوەی ئاژەڵ بەخێو بكەین و دواتر بیكوژین، ئەم بەرهەمە هێندەی نەماوە بەتەواوی بخرێتە بازاڕەوە، دواتریش بەكارهێنانی ئەم جێگرەوەیە زۆر ئاشناترو خۆشترە لە وازهێنانی تەواوەتی لە خواردنی گۆشت، وڵاتان بە بایەخەوە سەیری ئەم بەرهەمە نوێیە دەكەن، وڵاتێكی وەك ژاپۆن پارەیەكی تەرخانكردووە بۆ یارمەتی ئەو كارگە و كۆمپانیایانەی گۆشتی دەستكرد دروست دەكەن، لە ئەمریكاش ئەو كەس و لایەنانەی داوای پارێزگاری لە مافی ئاژەڵان دەكەن، یارمەتی دارایی بۆ پەرەسەندنی تەكنەلۆژیای تایبەت بە گۆشتی جێگرەوە، یان گۆشتی دەستكرد دابین بكات.

مەرج نییە رووەكخۆر بین
ئەم بابەتە دژی رووەكخۆری و ڤێگانیزم نییە، لە راستیدا مرۆڤی فرەچەشن خۆریش بەزەیی هەیە بۆ ئاژەڵ و ئەگەر رووەكخۆرەكان پێیان وابێت، تەنیا خۆیان بۆیان هەیە بەرگری لە مافی ئاژەڵ بكەن، ئەوە راست نییە، گرنگیدان بە مافی ئاژەڵ و بەزەیی پێداهاتنەوە پێیاندا مافی هەموانە، باشتریش وایە رووەكخۆرەكان مەسەلەی رووەكخۆریی نەكەنە پڕۆژەی سیاسی و لە واقیعەكە تێبگەن، پێویستە ئەوە بزانن كە پێشكەوتنی تەكنەلۆژیا زۆر كاریگەرترە لەوەی هەوڵ بدرێت سیستمی خۆراكی مرۆڤ هەڵوەشێنرێتەوە، بە واتایەكی دیكە، باشتر وایە هەوڵ بدرێت شێوازی بەرهەمهێنانی خۆراك بگۆڕدرێت، نەك بەكارنەهێنانی بەشێكی گرنگ لە بەرهەمە خۆراكییەكان.

سەرچاوە: nebesht.com