شێخ محەمەد سۆڵەیی و كتێبی (ئارام و بزووتنەوەی شۆڕشگێڕی كورد)

 كتێبی (ئارام و بزووتنەوەی شۆڕشگێڕی كورد) كە لە نووسینی محەمەد شێخ عەبدولكەریم سۆڵەییە، ساڵی 2007 چاپكراوە و پێكهاتووە لە دوو بەرگ، باسی زۆربەی قۆناغەكانی ژیانی شەهیدی سەكردە (شاسوار جەلال- ئارام) دەكات و چەندین بەڵگە و دیكۆمێنتی گرنگیشی لەبارەی شەهیدەوە، تێدا خراوەتەڕوو.
لەم دیدارەی كوردستانی نوێدا كە تایبەتە بە یادی 47 ساڵەی شەهیدبوونی كاك ئارام، نووسەر باس لە كتێبەكە و ناسینی شەهید ئارام دەكات.

دیداری: ئاوات كۆكەیی

شێخ محەمەد سۆڵەیی بۆ کوردستانی نوێ  :
بەڕای من دەكرێت یەكێك لێكۆڵینەوە لەبارەی ئارامەوە بكات لە رووی فیكر و ئەندێشەی نەتەوەیی و نیشتمانی و هزری پێشكەوتنخوازیی ئەوەوە، لە راستیدا خۆم نیازم هەبوو ئەوە بكەم، بەڵام دەرفەتم بۆ نەڕەخساوە

*بەوپێیەی جەنابت تێكۆشەرێكی دێرینیت، دەشێ كاك ئارامت بینیبێت، یان هاوڕێت بووبێت؟
-ساڵی 1968 بۆ خوێندن چوومە زانكۆی بەغدا- كۆلێژی ئاداب بەشی زمانی كوردی، ئیتر دوای ئەوە بەتایبەت لە ساڵی 1969 و 1970 كاك ئارامم بینی و ناسیم و بووین بە هاوڕێ، ئەو كاتە ئەو خوێندنی تەواوكردبوو، بەس هەر لە بەغدا بوو، ئەندامی سكرتاریەتی یەكێتی لاوانی پارتی بوو، هەفتانە یان مانگانە كۆڕێكی دەگرت لە بواری رووناكبیریدا و من بۆ هەموو ئەو كۆڕانە دەچووم و پەیوەندییەكی بەتین لە نێوانماندا دروستبوو، ئەگەرچی بە خزمایەتیش دەگەینەوە بەیەكتری، بەڵام تا نەچووم بۆ بەغدا، نەمبینی و نەمناسیبوو.
پیاوێكی تا بڵێی هێمن و لەسەرخۆ، بە ئیرادە بوو، باڵایەكی بەرز و جەستەیەكی لاوازی هەبوو، عەینەكێكی گەورەی لە چاودابوو.

* بیرۆكەی نووسینی كتێبێك بۆ شەهید ئارام چۆن سەریهەڵدا؟
-بیرۆكەی ئەم كتێبەكە لە دوای ئامادەكردنی دوو كتێبی دیكەوە بوو كە بۆ شەهید مامۆستا عەزیز مەحمود و شەهید مامۆستا جەمال تاهیر-م ئامادە و چاپكردبوو، هەر دوو شەهیدیش هاوڕێم بوون، دوای ئەوە زۆر كەس لە هاوڕێیان و ئەوانەی دەمناسین، وتیان هەردوو كتێبەكە جێگەی خۆی گرتووە و دەستخۆشییان لێكردم، پێشنیازیانكرد لەبارەی شەهید ئارامیشەوە كارێكی لەو جۆرە بكەم، لە راستیدا بیرۆكەكەم پێباش بوو، ئیتر لە ساڵی 2005ەوە دەستمپێكرد و ساڵی 2007 چاپكرا.
 
 * لەو كتێبەدا تیشكت خستۆتە سەر هەموو قۆناغەكانی ژیانی شەهید ئارام، یان چەند قۆناغێكی؟
-كتێبەكە دوو بەرگە و نزیكەی هەزار لاپەڕەیە، كردوومە بە شەش بەشەوە و باسی هەموو قۆناغەكانی ژیانی شەهید ئارامم كردووە.

* زیاتر پشتت بە چ سەرچاوەیەك بەستووە بۆ كتێبەكە؟
-وەك سەرچاوە زۆر هەیە كە بەكارم هێناون، سەرەتاش لە رێگەی بانگەوازەوە لە كوردستانی نوێ و لە رێگەی نامەوە داوام لە خەڵك كردووە كێ دەربارەی شەهید ئارام زانیارییەكی لەلا هەیە بۆ مەبەستێكی ئاوا هاوكاریم بكات، تەنانەت نامەم بۆ مام جەلال-یش ناردبوو، بانگەوازەكەم گەیشتبووە دەیان كەس و ژمارەیەكی زۆر خەڵكم بینی و دیدارم لەگەڵیاندا كرد.
هەر بەوەشەوە نەوەستاوم، چومەتە ناوچەكانی قەرەداغ و شارباژێڕ، گوند بە گوند گەڕاوم، واتا شەهید ئارام چووبێتە هەر گوندێك و هەر ماڵێك، من سەردانم كردووە.
 لە سلێمانیش لە چەند ماڵ ماوەتەوە و خۆی پەناداوە و ئیشی تێداكردووە، كە نزیكەی 16 ماڵ دەبێت، بە هاوكاریی كاك دلێری سەید مەجید و كاك جەزای برای، هەموویانم بەسەركردووەتەوە، ئەوانەی ناسیویانە و بینیویانە، دیدارم لەگەڵدا كردوون، جگە لەوەش 47 كەس كە هاوڕێی شەهید ئارام بوون، یان دیدارم لەگەڵدا كردوون، یاخود خۆیان بە نووسین هاوكارییان كردووم و لە كتێبەكەدا بڵاوم كردووەتەوە.
سەرەڕای ئەمانەش، چوومەتە بەڕێوەبەرایەتیی ئاوەدانكردنەوەی سلێمانی، واتا ئەو فەرمانگەیەی كاتی خۆی كاك ئارام لەوێ فەرمانبەر بووە، دۆسێكەیم دۆزیوەتەوە و وەك دیكۆمێنت لە كتێبەكەدا دامناوە، هەروەها چوومەتە خوێندنگەكانی كە ئەو لێیان خوێندوویەتی.
بەشێكیش لە كتێبەكە ئەو بڵاوكراوانەیە كە كاتی خۆی لەبارەیەوە دەرچوون، لەگەڵ ئەو نووسینانەی كە شەهید ئارام خۆی لە رۆژنامەی هاوكاریدا بڵاوی كردوونەتەوە كە نزیكەی 50 ستوونن، هەموویم دۆزیوەتەوە و دووبارە بڵاوم كردوونەتەوە، زۆر شیعریش كە دوای شەهیدبوونی بۆی نووسراوە، ئەوانەشم كۆكردووەتەوە.
بە گشتی كتێبەكە وەك فەرهەنگێكی زانیاریی و زانستیی مێژوویی وایە لەبارەی ئارامەوە.
 
* بەڕای تۆ چ لایەنێكی ژیانی شەهید ئارام رووماڵ نەكراوە لە كتێبەكەتدا و پێشنیازت بۆ نووسەران چییە ئەو ئەركە تەواوبكەن؟
-بەڕای من ئەوەی پەیوەندیی بە ئارامەوە هەبێت كراوە، بەڵام دەكرێت یەكێك لێكۆڵینەوە لەبارەی ئارامەوە بكات لە رووی فیكر و ئەندێشەی نەتەوەیی و نیشتمانی و هزری پێشكەوتنخوازیی ئەوەوە، كە دەتوانێت سوودی زۆریش لەم كتێبە ببینێت.
لە راستیدا خۆم حەزم دەكرد و نیازیشم هەبوو ئەوە بكەم، بەڵام دەرفەرتم بۆ نەڕەخساوە.

* دوا پەیامت بۆ یادی شەهید ئارام چییە؟
-هەوڵبدرێت كەسێكی بەتوانا لە رووی توێژینەوەوە، لەبەر رۆشنایی ئەم كتێبە یان ئەو بەرهەمانەی تر كە لە دەزگاكانی یەكێتیدا هەبوون لە شاخ و شاردا، بتوانن توێژینەوەیەكی مەیدانی لە رووی فیكر و بۆچوونییەوە لەسەر كاك ئارام بكرێت كە ئاخۆ بۆ فیكری چەپی بەكارهێناوە، ئایا هەر بۆ ئەوە بەكاریهێناوە كە چەپ بێت و هەر سەر بەو لایەنە بێت كە لە سۆڤێتی جاران و چین هەیە، یاخود بۆ ئەوە بەكاریهێناوە كە لە روانگەی ئەو فیكرەوە بتوانێت سوود بە گەل و وڵاتەكەی خۆی بگەیەنێت؟
بەڕای من گرنگە ئەمە بكرێت بۆ خوێنەری كورد، بەڵام هەموو كەس ناتوانێت ئەوە بكات و ئەوەشی ئەو ئەركە دەگرێتە ئەستۆ دەبێت شارەزا بێت، بە ویژدانەوە و بەبێ لایەنگریی توێژینەوەكە بیكات.