کەرکوک، ئاستەنگەكانی كاركردنی خانمان لە شوێنە گشتییەکاندا

راپۆرتی/ هێمن ئەحمەد

بڵند زەندی بۆ   کوردستانی نوێ  : بیرکردنەوەی پیاوسالاریی ئەوەیە بازاڕ و شوێنی كاركردن تەنیا بۆ پیاوانە، بۆیە كاتێك خانمێك دێتە نێو بازاڕ بۆ كاركردن بەچاوێكی تر سەیر دەكرێت

بەهۆی سەختیی ژیان لەم سەردەمەدا، زۆربەی تاكەكانی كۆمەڵگە کاردەکەن و هەوڵی دابینکردنی بژێوی ژیانیان دەدەن، بە رێژەیەکی بەرچاویش ئێستا ژنان و کچان لە پیشە و کارە جیاوازەکاندا هەوڵی سەلماندنی خۆیان و دابینکردنی داهاتێک دەدەن کە بتوانن ژیانێکی شایستەی پێ بژین، بەڵام بێگومان ئەوان رووبەڕووی زۆرترین کێشە و ئاستەنگ دەبنەوە بە تایبەتی ئەو خانمانەی لە نێو بازاڕ و شوێنە گشتییەكاندا کار دەکەن.
 بە هەڵە لە كاركردنی ژنان تێدەگەن
رۆشنا عەلی، كچێكی تەمەن 25 ساڵە، ماوەی دوو ساڵە لە مۆڵی ئۆف لە كەركوك، کاردەکات سەبارەت بە ئاستەنگییەكانی بەردەم کارکردنی وتی: ناچارم كار لەم مۆڵەدا بکەم، هەرچەندە ماوەی ساڵێك دەبێت زانكۆم تەواو كردووە، بەڵام بڕیارمدا كە دەبێت لە دەرەوەی دامەزراندن كار بكەم، بەڵام بەداخەوە كۆمەڵگە بیركردنەوەیەكی ئاوەز تەسكی هەیە بەرامبەر كاركردنی ژن و تا ئێستا نەمانتوانیوە بیركردنەوەمان فراوان بكەین لەو ئاستەدا كە كۆمەڵگە چەندێك پێویستی بە كاركردنی ژنان و کچانە، چونكە قورسایی ژیان تەنیا پیاو ناتوانێت هەڵیبگرێت، بۆیە پێویستە بە هەردووکیان كۆڵەكەكانی ژیان هەڵبگرن.
شادیە محەمەد-ی تەمەن 35 ساڵیش، لەسەر كاركردن بۆ پەیداكردنی بژێوی خۆی، وتی: ئێمەی ژن هەوڵدەدەین، لە ژیانی رۆژانەدا هەموو كارێك بكەین، بەڵام كاتێك دەچینە نێو كۆمەڵگەوە رووبەڕووی ئاستەنگەكانی بەدەستهێنانی كار دەبینەوە، بەتایبەتی لە مۆڵ و ماركێتەكاندا، چونكە ژن بە شایستەی هەموو كارێك نازانرێت، یان كۆمەڵێك كارمان بۆ دانراوە كە لەگەڵ جەستەی ژندا ناگونجێت، بۆیە پێویستە لەسەر خاوەن مۆڵ و ماركێتەكان تایبەتمەندیی هەردوو رەگەز لەبەرچاو بگرن. 
كرێی كاركردن وەك پێویست نییە
ئەو خانمە باسی لەوەش كرد کاتی کارکردنیان زۆرە و لە سەعات حەوتی بەیانییەوە تا 10ی شەو كاردەکات، زۆربەی كارەكانیشی بەپێوە رایی دەكات، لەوەش ناخۆشتر ئەوەیە لەبەرامبەر ئەو ماوە زۆرەی كاركردنی كرێی رۆژانە یان مانگانەی وەك پێویست نییە.
خانمان ناچار دەكرێن
بڵند زەندی، توێژەری كۆمەڵایەتی لەسەر كاركردنی خانمان لە دەرەوەی ماڵ، بە كوردستانی نوێ- ی راگەیاند: لە كۆمەڵگەی پیاوسالارییدا، بێگومان خانمان لە کاتی کارکردندا تووشی ئاستەنگیی زۆر دەبنەوە، كاتێك خانمان دەچنە دەرەوە بابەتەكە لەوە زیاترە كە بیریان لێكردۆتەوە، ئەویش پێشێلكردنی مافەكانیانە، هەندێكجاریش تووشی دەستدرێژیی سێكسی دەبنەوە، چونكە بیرکردنەوەی پیاوسالاریی ئەوەیە بازاڕ و شوێنی كاركردن تەنیا بۆ پیاوانە، بۆیە كاتێك خانمێك دێتە نێو بازاڕ بۆ كاركردن بەچاوێكی تر سەیر دەكرێت، بەتایبەتی لە كەرتی تایبەتدا، جگە لەوەی هەندێکجار دەبینین لە شوێنێکی کاردا خانمان لەكاتی خۆیان زیاتر كاریان پێدەكرێت ‌و پارەیەكی كەمتریشیان پێدەدرێت لەچاو پیاواندا، بگرە لەلایەن خاوەن كارەوە مۆڵەتی كەمتریان پێ دەدرێت، ئەوەش بۆ ئەوەیە ئەو خانمانە ناچار بكەن تا بە مەرامە ناپاكەكانیان بگەن.
بێدەنگیی هەڵدەبژێرن
 ئەو توێژەرە باسی لەوەشكرد بەداخەوە هەندێكجار خانمان بەرامبەر بەو نادادپەروەریی و دەستدرێژییانە بێدەنگ دەبن، لەبەرئەوەی دەڵێن، ئەگەر قسە بكەین رەنگە كێشەمان بۆ دروست ببێت، یان رەنگە جارێكی تر ماڵەوەیان رێگەیان پێ نەدەن كار بكەن، بەتایبەتی بۆ ئەو خانمانەی هێشتا هاوسـەرگیرییان نەكردووە، چونكە وا بیردەكەنەوە لە دوارۆژدا خاڵێكی رەشیان لەسەر دروست دەبێت و ئەو دەستدرێژییانە ناوبانگیان دەشێوێنێت و کێشە بۆ شووکردنیان دروست دەكات، هەندێك حاڵەتی دیكەش هەیە بەتایبەتی ئەو خانمانەی بژیوی ژیانیان لەسەر ئەو كارەیە، لەترسی دەركردنیان لە كارەكە ناچار دەبن بێدەنگیی هەڵبژێرن، ئەم كارەش كاریگەریی خراپ لەسەر دەروونیان دروست دەكات.
رەچاوی تایبەتمەندیی كارەكانیان ناكەن
 بەختیار ئەحمەد، خاوەن ماركێتی رۆژانە بازاڕ لەسەر رێگەی كەركوك ـ سلێمانی لەو بارەیەوە وتی: ئێمە وەك خاوەن مۆڵ و ماركێتەكان لە كەركوكدا هەوڵدەدەین هەمووان بە یەكسانیی كار بكەن، بەڵام پێویستە لەسەر ئێمە رەچاوی كارەكان بكەین كە لەگەڵ تایبەتمەندی ژن و پیاودا بگونجێت، چونكە هەندێكجار لە بری ئەوەی كارەكانمان بۆ ئاسان بكەن، ئاستەنگمان بۆ دروست دەكەن، ئەویش لە رووی هەندێك كارەوە كە تاكەكان خۆیان رەچاوی تایبەتمەندی خۆیان ناكەن لە بەجێهێنانی ئەرکەكانیاندا، وەك ئەوەی هەندێكجار كاركردن لە كۆگاكاندا بۆ ژن گێچەڵی تێدایە، بۆیە خۆیان دەبێت رەچاوی تایبەتمەندییەكانی خۆیان بكەن، چونكە هەندێك لە شوێنەكانی مۆڵ و ماركێتەكان چەپە و چاودێریی كامێرایان لەسەر نییە، بۆیە دەبێت خۆیان رەچاوی ئەو بارودۆخە بكەن، ئێمەش بڕیارەكانمان لەوەدا قەتیس دەكەین كە دابەشكردنی شوێنەكان سنوردار بكەین.
وتیشی: دەربارەی كرێی كرێكارەكان، خاوەن كارەكانیش پابەندن بە كۆمەڵێك رێنمایی ماددیەوە، لە رووی باج و كارەبا و ئاو و مۆڵەتەوە، پێویستی بە بوودجەیەكی دیاریكراوە، بۆیە ناتوانین وەك پێویست كرێ زیاد بكەین، چونكە لە ئێستادا هەر كرێكارێك لەلامان دەستەبەری كۆمەڵایەتی بۆ بڕاوەتەوە كە پێویستە خاوەن كارەكە بیدات، لە بەرامبەریشدا ساڵەكانی كاركردنیان بۆ هەژمار دەكرێت.