پێویستە نوێنەرانی كورد لە بەغدا داوای مافی ئەو هاووڵاتییانە بكەن، كە ئەسپاردەیان لە بانكی وەركادا هەیە

مافی هاووڵاتییان لە نێوان بانكی ناوەندیی و بانكی وەركادا

ئا: كوردەوان محەمەد سەعید


هەزاران كەس لە هاووڵاتیانی عیراق بە هەرێمی كوردستانیشەوە لە ساڵی 2010وە ئەسپاردەیان لای بانكی وەركایە و ناتوانن پارەكانیان وەربگرنەوە، وەك خۆیان دەڵێن: رێگا نەما نەیگرنەبەر بۆ داواكردنەوەی مافەكانیان، دواهەمین هەوڵیان بۆ ئەو مەبەستە گردبوونەوەیەكی دەیان هاووڵاتیی بوو لەبەردەم بانكی ناوەندیی عیراقدا لە رۆژی 11ی شوباتی ئەم ساڵدا، بەڵام تا ئێستا هیچ دەزگایەكی رەسمی و هیچ بەرپرسێك جگە لە بەڵێنی بەتاڵ و درۆ وەڵامێكی راست و دروستیان نەداونەتەوە.

وەكو ئەوەیە وایە پارەكانیان بلۆك كرابێت
زۆربەی ئەو هاووڵاتییانەی پارەیان لە بانكی وەركادا داناوە و ناتوانن وەریبگرنەوە، مێژووی ئەسپاردەكەیان دەگەڕێتەوە بۆ پێش 2010، واتە 15 ساڵە پارەكەیان لەو بانكەدایە، بەوەش زیانێكی زۆریان پێدەگات، چونكە ئەوەی لەو رۆژگارەدا خانوویەكی فرۆشتبێت و پارەكەی لەو بانكە دانابێت، ئێستا ئەگەر وەریشی بگرێتەوە، ئەو پارەیە ئەمڕۆ خانووی پێ ناكڕدرێت، وەكو ئەوە وایە ئەو پارەیە بلۆك كرابێت، پارەی بلۆك كراویش زیاد ناكات، بەڵام بەهۆی بەرزبوونەوەی ساڵ بە ساڵی هەڵاوسانەوە بەهاكەی كەم دەكات.

زۆربەی ئەو هاووڵاتییانەی پارەیان لە بانكی وەركادا داناوە مێژووی ئەسپاردەكەیان دەگەڕێتەوە بۆ 15 ساڵ لەمەوبەر، بەوەش زیانێكی زۆریان پێدەگات، چونكە ئەوەی لەو رۆژگارەدا خانوویەكی فرۆشتبێت و پارەكەی لەو بانكە دانابێت، ئێستا هەمان پارە خانووی پێ ناكڕدرێتەوە.

گورزی كاریگەری وەزارەتی دارایی
بانكی وەركا، بانكێكی ئەهلییە و لە ساڵی 1999وە دامەزراوە، گرنگیی بە وەبەرهێنان و پێشكەشكردنی خزمەتگوزاریی دارایی بە هاووڵاتییان و فەرمانگەكان و كۆمپانیاكان دەدات، یەكەم بانكیش بوو، كە خزمەتگوزاریی ئەلیكترۆنیی هێنایە بواری بانكییەوە و ئامێری راكێشانی پارە، واتە (ATM)ی لە شوێنە گشتییەكان دانا بۆ ئاسانكاریی راكێشانی پارە لەلایەن هاووڵاتییانەوە، كێشەكە لە ساڵی 2010وە دەستی پێكرد، یەك ساڵ پێش ئەوە ئەنجومەنی وەزیرانی عیراق بڕیاری ژمارە 188ی ساڵی 2009ی دەركرد و بە پێی بڕیارەكەش پێویستە مامەڵە لەگەڵ بانكە ئەهلییەكاندا بكرێت، لە ئەنجامی ئەو بڕیارە بڕی ئەسپاردە حكومییەكان لە بانكی وەركا گەیشتە 800 ملیار دیناری عیراقی، لە ساڵی 2010دا بڕیارێكی وزارەتی دارایی عیراق پێچەوانەی ئەو بڕیارەی ئەنجومەنی وەزیران دەرچوو، تیایدا سەرجەم لایەنە حكومییەكان ئاگاداركردەوە كە بە زووترین كات ئەسپاردەكانیان لە بانكی وەركا وەربگرنەوە، بە راكێشانی 800 ملیار دینار بە یەك جار، بانكی وەركای ئەهلی گورزێكی كاریگەری بەركەوت و كێشەی كەمیی لێشاوی نەختینەی بۆ دروست بوو.

داخستنی لقەكانی بانكەكە
ماوەیەكی كەم دوای ئەوە، بانكی ناوەندیی عیراق بڕیارێكی خراپتری دژی بانكەكە دەركرد و 56 لقی بانكەكەی لە ناوچە جیاجیاكانی عیراق داخست، ئەویش بە بیانووی ئەوەی ئەو لقانە مامەڵە كارگێڕییەكانیان تەواو نەكردووە، لە كاتێكدا ئەو لقانە مۆڵەتیان هەبوو، چەند ساڵێكیش بوو كاریان دەكرد، ئەم بڕیارە بووە هۆی ئەوەی ئەم جارەیان هاووڵاتییان بە لێشاو و بە پەلە ئەسپاردەكانیان لە بانكی وەركا وەربگرنەوە، سەرەنجام بانكەكە ناچار بوو لە ماوەی چەند رۆژێكدا زیاتر لە یەك تریلیۆن ئەسپاردە بداتەوە بە هاووڵاتییان، لەو ماوەیەدا كۆی گشتی ئەو ئەسپاردانەی لەو بانكە راكێشرانەوە، بە ئەسپاردە حكومی و ناحكومییەكانەوە بە دۆلار گەیشتە ملیارێك و 800 ملیۆن دۆلار، لێرەوە كێشەی كەمیی لێشاوی نەختینە لە بانكەكەدا هێندەی دیكە قووڵ بۆوە و نەختینەی لەبەردەستدا نەما و هەزاران هاووڵاتیی لە پارێزگاكانی هەولێر و دهۆك و سلێمانی و پارێزگاكانی ناوەڕاست و باشووریش عیراقیش نەیانتوانی پارەكانیان وەربگرنەوە، واتە لە كۆتاییدا زیانی گەورە بەر هاووڵاتییان كەوت.

دەبوو بانكی ناوەندیی هەڵوێستی هەبێت
لەم رووداوەشدا هۆكاری سەرەكی بانكی ناوەندیی عیراقە، چونكە بە گوێرەی ماددەی چوار لە یاسای بانكی ناوەندیی و بە پشتبەستن بە هەردوو ماددەی 28 و 30 لەو ماددەیە، دەبێ بانكی ناوەندیی لێشاوی نەختینە بۆ سەرجەم بانكەكان دابین بكات، بەڵام بانكی ناوەندیی نەیكرد، تەنانەت لیژنەی داراییش لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق رایسپارد كە نەختینە بۆ بانكی وەركا دابین بكات، بەڵام هەر نەیكرد.

بڕیارەكەی دادگا
لە هەنگاوێكی نوێدا دژی بانكی وەركا، بانكی ناوەندیی عیراق بە بڕیارێك بانكی وەركای ئەهلی خستە ژێر چاوێدریی خۆیەوە و دواتریش بە رەسمی داوای لێكرد، كە مایەپووچبوونی خۆی رابگەیەنێت، بەڵام ئەم جارەیان بانكی وەركا پەنای بردە بەر دادگا و لە دادگاش كەیسەكەی بردەوە، دادگای تایبەت بە كاروباری دارایی بڕیاریدا سەپاندنی چاودێرییەكە لەسەر بانكی وەركا هەڵبگیرێت و داواكاریی راگەیاندنی مایەپووچبوونەكەش رەتبكرێتەوە، دوای ئەم رووداوە خاوەن ئەسپاردەكان و هاوبەشەكانی بانكەكەش سێ سكاڵایان بەرزكردەوە بۆ بەردەم دادگای تایبەت بە كاروباری داریی و تیایاندا داوایانكرد بانكی ناوەندیی نەختینە بۆ بانكی وەركا دابین بكات بۆ ئەوەی ئەسپاردەكانیان نەفەوتێ، ئەوە بوو رۆژی 14/10/2013 دادگای تایبەت بە كاروباری دارایی بڕیارێكی دەركرد، كە بانكی ناوەندیی پابەند دەكات بە دابینكردنی نەختینە بۆ بانكی وەركای ئەهلی و بڕیارەكەی دادگاش قۆناغەكانی تانەلێدان و پێداچوونەوەی بڕی، دوای ئەوەی عەلی ئەلعەلاق- بوو بە سەرۆكی بانكی ناوەندی، ئەم جارە خۆی بڕیارێكی دەركرد بۆ سەرپێخستنەوەی بانكی وەركا و پشتیوانییكردنی، بەڵام تا ئێستاش جێبەجێكردنەكەی هەر دوادەخرێت و كێشەی هاووڵاتییان كە ئەسپاردەیان لەو بانكەدا داناوە و ناتوانن وەریبگرنەوە، هەر وەكو خۆی ماوەتەوە.

بەشێكی زۆر لە قوربانییان خەڵكی هەرێمن
رەنگە بانكی وەركا قوربانیی ململانێیەكی سیاسی، یان تایەفی بێت، بەڵام لەم نێوانەدا قوربانیانی سەرەكی هاووڵاتییانن كە زیانی ماددی گەورەیان بەركەوتووە، ژمارەیەكی زۆریش لەو هاووڵاتییانەی بوونەتە قوربانیی، خەڵكی شارەكانی هەولێر و دهۆك و سلێمانین، لەبەر ئەوە پێویستە ئەم كەیسە لەلایەن نوێنەرانی كوردەوە لە بەغدا بجووڵێنرێت و ئەوان بەو پێیەی نوێنەری خەڵكی كوردستانن لە ئەنجومەنی نوێنەرانی عیراق، پێویستە داكۆكی لە مافی هاووڵاتییانی خۆیان بكەن.
سەرچاوە: سۆمەرییە نیوز