سەرکۆ یونس
تره‌مپ، هەندێک بڕیاری یەکلاکەرەوەی ئیمزاكرد، وه‌ك سەپاندنی گومرگ بەسەر کاڵای هاوردەکراوی چه‌ندین وڵاتدا، چین و هەندێک لە وڵاتان پێیان وایه، ئه‌م سیاسه‌ته هه‌ڕه‌شه‌یه بۆ سه‌ر سیستمی بازرگانیی نێوده‌وڵه‌تی
لەگەڵ دەستبەکاربوونی دۆناڵد ترەمپ، وەک سەرۆکی ویلایەتە یەکگرتووەکانی ئەمەریکا، جەنگێکی ئابووری لە سیستمی ئابووریی و بازرگانیی جیهانیدا سەریهەڵدا. ئەویش جەنگی گومرگه.
ئابووریی ئەمەریکا لە ماوەی رابردوودا، بە چەند قەیرانێکی سەختدا تێپەڕیوە و بەرهەمی ناوخۆیی ئه‌و وڵاتەی بەرەو کەمبوونەوەی به‌رچاو سه‌ریكێشاوە و تەنانەت هەندێک جار مه‌ترسیی ئه‌وه‌ی لێكراوە، كه پله‌ی یه‌كه‌می به‌هێزترینی ئابووریی جیهانی له‌ده‌ست بدات.
گومرگ، وەک بەشێکی سەرەکیی لە پێکهێنانی ئابووریی ئەمەریکادا، پێشتر گرنگییەکی ئەوتۆی پێ نەدەدرا و كه‌مترین رێژه‌ی باجی گومرگ له‌سه‌ر كاڵای هاورده‌كراو هه‌بووه، لە راستیدا لە نێوان ساڵانی 1934 تا 2007 ئەمه‌ریکا دابەزینێکی بەرچاوی لە تێکڕای باجی گومرگ بەخۆیەوە بینیوه، لە 18.4 % بۆ کەمتر لە 2 % ئه‌م كه‌مبوونه‌وه‌ی گومرگه و چه‌ندین كێشه‌ی تری ئابووریی و دارایی، بوونه هۆكارگه‌لێك بۆ ئه‌وه‌ی تره‌مپ و ئیداره‌كه‌ی كۆمه‌ڵێك بڕیار ده‌ربكه‌ن، بە ئامانجی بوژانەوەی ئابووریی داتەپیوی وڵاتەکەیان. تره‌مپ دەڵێ: شکۆ بۆ ئەمەریکا دەگەڕێنێتەوە، ئەو پێیوایه سه‌پاندنی گومرگی زیاتر، دادپه‌روه‌ریی بۆ سیستمی ئابووریی جیهانی ده‌گێرێته‌وه.
رێكخراوی بازرگانیی نێوده‌وڵه‌تی
دۆناڵد تره‌مپ، هەندێک بڕیاری یەکلاکەرەوەی ئیمزاكرد، وه‌ك سەپاندنی گومرگ بەسەر کاڵای هاوردەکراوی چه‌ندین وڵاتدا، له‌وانه سەپاندنی گومرگ بەسەر کاڵای چینی و مەکسیکی و کەنەدی و هەندێک وڵاتی دیکەدا، ئه‌م بڕیارانه کاردانەوەی وڵاتانی جیھانی بەدوای خۆیدا هێنا، چین پێیوایه، ئه‌م سیاسه‌ته‌ی تره‌مپ، به سه‌پاندنی رێژه‌ی 10% بۆ سه‌رجه‌م شمه‌ك و كاڵای چینی، هه‌ره‌شه‌یه بۆ سه‌ر سیستمی بازرگانیی نێوده‌وڵه‌تی، هه‌ر زوو رایانگه‌یاند كه له رێكخراوی بازرگانیی نێوده‌وڵه‌تی سكاڵا دژی واشنتۆن بەرز دەکەنەوە و له هه‌مان كاتدا ئەوانیش گومرگ له‌سه‌ر كاڵای ئه‌مه‌ریكا داده‌نێن. زۆرێك له پسپۆڕان وای بۆ ده‌چن ئه‌م هه‌نگاوانه‌ی ئه‌مه‌ریكا سه‌ره‌تایه‌ك بێت بۆ لاوازكردن و دواجار هه‌ڵوه‌شاندنه‌وه‌ی رێكخراوی بازرگانیی نێوده‌وڵه‌تی. شایانی باسه تره‌مپ باجی گومرگی بـــــه رێژه‌ی 25 % به‌سه‌ر كاڵا و شمه‌كی كه‌نه‌دی و مه‌كیسكیدا سه‌پاند. له‌لایه‌كی تره‌وه یهكێتیی ئه‌وروپا رایگه‌یاند، كه هه‌نگاوه‌كانی ترامپ، نادا‌دپەروەرانەیە و به مه‌ترسیی بۆ سه‌ر ئابووریی وڵاتانی ئه‌وروپای ده‌زانن، پێیان وایه هه‌ڵاوسانی زیاتر له بازاڕه‌كانی ئه‌وروپا سه‌رهه‌ڵده‌دات، له به‌رامبه‌ردا بڕیار ده‌ده‌ن كه یهكێتیی ئه‌وروپاش باجی گومرگ بسه‌پێنێت به‌سه‌ر كاڵای هاورده‌كراوی ئه‌مه‌ریكادا.
گه‌ڕانه‌وه‌ی هاوسه‌نگی
بڕیاره‌كانی تره‌مپ، به ئامانجی کەمکردنەوەی هاوردەکردن و زیادکردنی بەرهەمی ناوخۆ و گه‌ڕانه‌وه‌ی هاوسه‌نگیی بۆ ته‌رازووی بازرگانیی ئه‌مه‌ریكایە، چونکە لە ماوەی رابردوودا بەرهەمی ناوخۆی ئەمەریکا دابەزینی تەواوی تۆمارکرد و بۆ پڕکردنەوەی پێداویستییەکانی ناوخۆیی پشت بە هاوردە ده‌به‌سترا.
لە راستیدا گومرگ، سەرەڕای ئامانجی بەرز بۆ پاراستنی پیشەسازیی ناوخۆیی، لەوانەیە ببێتە ئامرازێک و هەڕەشە لە دابەشبوونی ئابووریی جیهانیش بكات و تووشی قەیرانی نوێی بکات.
لە جیهانێکدا کە پشتبەستن بە بازرگانیی نێوده‌وڵه‌تی په‌ره‌یسه‌ندووه، ئه‌مڕۆ جیهان وا دەردەکەوێت کە لە چوارڕیاندایە، بێگومان ئەم سیاسەتانەی وڵاتان به‌ربه‌ست و ئاسته‌نگ بۆ بازرگانیی ئازاد و هاوکاریی نێودەوڵەتی دروست دەکەن، له كاتێكدا كه واشنتۆن وه‌ك سه‌ركرده و پارێزه‌ری بیری سه‌رمایه‌داریی و بازاڕی ئازاد داده‌نرێت!.
