راپۆرتی/ ئەسرین محەمەد
هیوا کەمال، گەنجێکی دەرچووی زانكۆیه، ماوەی سێ ساڵە لە کۆمپانیایەکی کەرتی تایبەت کار دەکات بەبێ ئەوەی گرێبەستی کارکردنی هەبێت و دەڵێت: دوو ساڵ بوو زانکۆم تەواو کردبوو بەدوای کاردا دەگەڕام، لە خۆشی ئەوەی ئیشم دەستکەوتووە، بیرم لە گرێبەستی کار نەکردەوە.
وتیشی: خاوەن کارەکە هەرچی وت قبوڵم بوو، لە کاتی کارکردن، مووچە و جۆری ئیشەکەم، هیچ مەرجێکم نەبوو، تەنها بیرم لەلای ئەوە بوو کارێکم دەستکەوتووە لەو بوارەی بڕوانامەم بە دەستهێناوە تیایدا و لە رێگەی ئینتەرنێتیشەوە خۆم پێش خستبوو و شارەزایم هەبوو تیایدا.
گرێبه‌ست (عقد)ـی كار، بریتییه له په‌ڕاوێك كه له‌نێوان خاوه‌نكار و كرێكاردا ئیمزا ده‌كرێت، تایبەت بە کردنی کارێک، لە گرێبەستەکەدا بە چەند خاڵ و مەرجێک ماف و پابەندبوونی هەردوو لایەن، کە لەسەری رێککەوتوون دیاری کراوە بۆ ماوەیەکی دیاریکراو یاخود دیارینەکراو.
پارێزەرێک بۆ کوردستانی نوێ : خاوه‌نكاره‌كان ده‌ستپێشخه‌رن بۆ نەکردنی گرێبه‌ستی کار، هەروەها بەشێک لەو گرێبەستانەی بۆ کرێکاران دەکرێت یاساکانی کاری تێدا جێبەجێ ناکرێت و کرێکار تیایدا ماف خوراوە
هۆکاری گرێبەست نەکردن
ئه‌م رێكاره هه‌رچه‌نده وه‌ك په‌ڕه‌یه‌ك كه زۆر گرنگیی نییه ته‌ماشا ده‌كرێت، به‌ڵام له‌لایه‌كی دیكه‌وه ده‌بێته هۆكارێك بۆ پاراستنی مافه‌كانی كرێكاران.
هیوا دەڵێت: هەموو ئەوانەی لەم کۆمپانیایەدا کاردەکەن، گرێبەستی رەسمی کارکردنیان نییە، ئەوەی هەیە تەنها شتێکی زارەکییە، ئەوەشی بە گشتی دەبینرێت گرێبەست ئەگەر هەشبێت لە قازانجی خاوەن کارە زیاتر نەک کارمەند.
بەپێی بەدواداچوون دەرکەوتووە دوو هۆکاری سەرەکی وای له کرێکاران كردووه له‌كاتی دەستکەوتنی کاردا گرێبه‌ست نه‌كه‌ن، یه‌كه‌میان: نەبوونی هۆشیارییە لەوبارەیەوە، هۆکاری دووه‌میش: کەسەکان ئەوەندە بێکاربوون، بیر لە بوون و نەبوونی گرێبەست ناکەنەوە، تەنها دەیانەوێت کارێکیان دەستکەوێت.
سەناریا محەمەد ساڵێکە لە ئارایشتگایەکدا کار دەکات و وتی: دەرچوانی زانکۆ و پەیمانگاکان ئەوەندە پەلەیانە بۆ کارکردن کاتێك دەستیان دەکەوێت بیریان لەلای گرێبەست نییە، خاوەن کاریش خۆی مەبەستیەتی گرێبەست نەکرێت بۆئەوەی پابەندنەبێت بەو یاسایانەی بۆ دەستەبەرکردنی مافەکانی کرێکاران دانراون.
وتیشی: زۆرجار خاوەنکار پێداویستی سەلامەتی لە شوێنی کار بۆ کرێکاران دابین ناکەن و پابەندنابن بە مووچە و کاتی کارکردن و دەرکردنی کرێکار لەسەر کار بە ئارەزووی خاوەنی کارەکە، بەمجۆرەش کرێکاران پێشێلی مافەکانیان دەکرێت.
گرێبەستی کارکردن لە نێوان کارمەند و خاوەنکاردا بە تاکە رێگە دادەنرێت بۆ پاراستنی مافەکانی کارمەند و لە هەمانکاتدا خاوەن کار.
گرنگیی گرێبەستی کار
سارا رەسوڵ پارێزەر بۆ کوردستانی نوێ وتی: زۆربەی جار خاوەنکارەکان گرێبەست بۆ کرێکارەکانیان ناکەن بۆ ئەوەی بەپێی یاسا ماف نەداتە کرێکارەکە و لە دەستەبەری کۆمەڵایەتی تۆماریان ناکەن.
وتیشی: خاوه‌نكاره‌كان ده‌ستپێشخه‌رن بۆ نەکردنی گرێبه‌ستی کار، هەروەها بەشێک لەو گرێبەستانەی بۆ کرێکاران دەکرێت یاساکانی کاری تێدا جێبەجێ ناکرێت و کرێکار ماف خوراوە، کە ئەمەش گرفتێکی دیکەیە و لە کۆتاییدا بە زیانی کرێکار دەشکێتەوە.
گرێبەستی کار سەرچاوەی یەکلایکردنەوەی کێشەکانی نێوان کارمەند و خاوەنکارە، ئەگەر هەر کێشەیەک رووبدات لە نێوانیاندا، یاخود بۆ پاراستنی دامەزراوەکە لە هەر کێشەیەکی یاسایی یان نەخوازراو.
پارێزەر سارا رەسوڵ دەڵێت: گرێبەستی کار زۆر گرنگە، لەبەرئەوەی تەنها بەڵگەی سەلماندنە لەکاتی دروستبوونی گرفتێک، بۆ ئەوەی مافی کرێکارەکە بدرێت، بەڵام بە جێبەجێکردنی یاساکانی کار لە گرێبەستەکەدا، لەبەرئەوەی ئەگەر یاساکانی کاری تێدا نەبێت مافەکانی کرێکارەکە نادرێت.
کارمەندێکی کەرتی تایبەت:
دوو ساڵ بوو زانکۆم تەواو کردبوو بەدوای کاردا دەگەڕام، لە خۆشی ئەوەی ئیشم دەستکەوتووە، بیرم لە گرێبەستی کار نەکردەوە
زانیارییەکانی گرێبەستی کار
بەپێی مادەی 32 لە یاسای کار لە هەرێمی کوردستان، پێویستە گرێبەستی کاری نووسراو ئەم زانیارییانەی تێدابێت، هەروەها بە وردی سەرجەم بەند و خاڵەکانی گرێبەستەکە بخوێندرێتەوە و لێی تێبگەن، پاشان هەردوولا ئیمزای لەسەر بکەن لەسەر نوسخەی راستی، هەروەها نوسخەیەک بۆ کارمەند و دانەیەکیش لەلای خاوەنکار دەبێت.
1- ناوی خاوەنکار و جۆری پڕۆژەکە و ناونیشان.
2- ناوی کرێکار، رۆژی لە دایکبوون، لێهاتوویی، پیشە، شوێنی نیشەتەجێبوون و رەگەزنامە.
3- سروشت و جۆری کار، ماوە و رۆژی دەستپێکردنی کار.
4- کرێ، یان هەرجۆرە شایستەیەکی دیکەی دارایی.
5- سەعاتەکانی کارکردن.
بەپێی هەمان بڕگە و مادەی یاسای کار، گرێبەستی کارکردن دەکرێت بە ماوەی تاقیکردنەوە دەستپێبکات، پێویستە هەردوولایەن بە نووسراو لەسەری رێککەوتبن، نابێت ماوەی تاقیکردنەوە لە مانگێک زیاتر بێت و کارمەند زیاتر لە جارێک لە ژێر تاقیکردنەوەدا دابنرێت، هەروەها خاوەنکار دەتوانێت گرێبەست لە ماوەی تاقیکردنەوە کۆتایی پێبهێنێت ئەگەر زانی کارمەند لە توانایدا نییە ئەرکەکان جێبەجێ بکات، بە مەرجێک پێش رۆژ کارمەند ئاگادار بکرێتەوە.
هەروەها هەندێکجار بە شێوەی زارەکی رێککەوتنێک لە نێوان لایەنی کارمەند و خاوەنکار دەکرێت بۆ حاڵەتێک کە کار کردنێکی کاتی بێتە ئاراوە.
بە پێی هەردوو یاسای کار و یاسای دەستەبەری کۆمەڵایەتی، نابێت هیچ کەسێک کە لە کەرتی تایبەتدا کار دەکات، گرێبەستی نەبێت یان سوودمەند نەبێت لە دەستەبەری کۆمەڵایەتی، بەڵام ئەم بڕگەیەی هەردوو یاساکە لە هەرێمی کوردستان وەک خۆی جێبەجێ ناکرێت.
