وشكەساڵی، هەڕەشە لە ئابووریی مەراكیش دەكات

ئا: كوردەوان محەمەد سەعید

پێشبینی دەكرێت بۆ ئەم ساڵ بەرهەمی گەنمی مەراكیش بە رێژەی %40 كەم بكات، بەرهەمی جۆ-ش بە رێژەی %50 و بەرهەمی گەنمەشامیش بە رێژەی %46 كەم بكات، كە كاریگەریی قورسیی دەبێت لەسەر ئابووریی ئەو وڵاتە

شەش ساڵی تەواوە مەراكیش رووبەڕووی وشكەساڵی دەبێتەوە و لێكەوتەی ئەو هەموو ساڵەش لە وشكەساڵی، كاریگەریی خراپی لەسەر كەرتی كشتوكاڵیی و ئابووریی وڵاتەكە بە گشتی هەبووە، ئەم ساڵیش مەراكیش رووبەڕووی شەپۆلێكی بێوێنەی وشكەساڵی بۆتەوە و دۆخەكەش ئەوەندە خراپە، كە شا محەمەدی شەشەم-ی پاشای مەراكیش داوای لە هاووڵاتییانی وڵاتەكە كرد، بۆ جەژنی قوربانی ئەم ساڵ قوربانیی نەكەن، چونكە سامانی ئاژەڵ بەهۆی وشكەساڵی و كەمبوونەوەی پانتایی لەوەڕگاكانەوە زۆر كەمییكردووە.
پسپۆڕانی ئابووریی پێیان وایە لێكەوتەكانی ئەو وشكەساڵییەی رووی كردۆتە مەراكیش، تەنیا بە كەرتی كشتوكاڵەوە نەوەستاوە، بەڵكو پەلی كێشاوە بۆ كەرتەكانی دیكەی ئابووریش و یەكێك لەو كەرتانەش كە زیانی گەورەیان بەركەوتووە، بازاڕی كار و هەلی كارە، كە بە رێژەیەكی بەرچاو كەمیكردووە.
سەوزاییەكانی دەوروبەری شار
وشكەساڵی لە مەراكیش، تەنیا زیانی بە كێڵگە كشتوكاڵییەكان و لەوەڕگاكان نەگەیاندووە، بە گوێرەی وێنەی مانگە دەستكردەكانی ئاژانسی نێودەوڵەتیی ناسا، ساڵی رابردوو تەنانەت ناوچە سەوزاییەكانی دەوروبەری شاری دارولبەیزا-ی ئەو وڵاتەش كە بەسەر زەریای ئەتڵەسیدا دەڕوانێت، بە رێژەیەكی بەرچاو كەمیكردووە.
بارانی ئەم ساڵ، هەرچەندە بە پێی ئامارەكان بە رێژەی %28.44 بەنداوەكانی پڕكردووە، ئەم رێژەیە بەراورد بە ساڵی پێشوو كە رێژەكەی %23.27 بوو زیادیكردووە، لەگەڵ ئەوەشدا دەزگا پەیوەندیدارەكانی مەراكیش پێشبینی دەكەن وەرزی چاندنی دانەوێڵەی 2024- 2025 دابەزینێكی زۆر بەخۆیەوە ببینێت.
ئیدریس عیسەوی پسپۆڕیی ئابووریی مەراكیش لەو بارەیەوە دەڵێ: بەهۆی ئەو وشكەساڵییەوە كە بۆ ماوەی شەش ساڵە لەسەر یەك بەردەوامە، كەرتی كشتوكاڵیی مەراكیش بە رێژەی %60 زیانی بەركەوتووە. ئاماژەی بەوەشكرد، ئەم ساڵ باران وەك پێویست نەبوو، لەبەر ئەوە لێكەوتەكانی وشكەساڵیی ئەم ساڵیش كەڵەكە دەبێت و بۆ ساڵی داهاتوو خراپتر دەبێت.
بەشی ناوخۆ ناكات
وەزارەتی كشتوكاڵی ئەمریكا پێشبنی دەكات، بەرهەمی كشتوكاڵیی دانەوێڵەی مەراكیش بۆ وەرزی چاندنی 2024- 2025 بە رێژەیەكی بەرچاو كەم دەكات و ئەگەری هەیە بەرهەمی گەنم بە رێژەی %40 كەم بكات، بەرهەمی جۆ-ش بە رێژەی %50 و بەرهەمی گەنمەشامیش بە رێژەی %46 كەم بكات، ئەم ئاستە لە كەمبوونەوەی بەرهەمی دانەوێڵە كاریگەریی قورسیی دەبێت لەسەر ئابووریی ئەو وڵاتە.
ئیدریس عیسەوی لەو بارەیەوە دەڵێ: بەرهەمی ئەم ساڵی دانەوێڵەی مەراكیش بە هەموو توانایەوە %20ی پێداویستیی ناوخۆی وڵاتەكە تێناپەڕێنێت، ئەمەش لە كاتێكدایە، كە ساڵانی رابردوو حكومەتی مەراكیش هەوڵی زۆری داوە كە بە رێگەی جیاجیا كاریگەریی وشكەساڵی لەسەر وڵاتەكەی كەم بكاتەوە، بۆ نموونە هاووڵاتییانی هانداوە، كە رێگەیەكی جیاوازتر بگرنەبەر لە پەروەدەكردنی ئاژەڵدا، بۆ ئەوەی لەگەڵ وشكەساڵیدا بگونجێت، هەروەها لە بواری كشتوكاڵدا جووتیارانی هانداوە كە جۆرێك لە كشتوكاڵ بكەن، كە ئاوی كەمتری بوێت، بەڵام لەگەڵ هەموو ئەوانەشدا ئابووریی مەراكیش بەهۆی وشكەساڵییەوە زیانی گەورەی بەركەوتووە.
دانەوێڵە هاوردە دەكات
لەگەڵ دابەزینی ئاستی بەرهەمی دانەوێڵەدا، كێشەی كەمیی خۆراك و بڕی پێویستیی دانەوێڵە بۆ بەكارهێنانی ناوخۆ دەردەكەوێت، حكومەتی مەراكیش بۆ چارەسەری ئەم كێشەیە ناچار دەبێت دانەوێڵەی زیاتر لە وڵاتانی دەرەوە بكرێت و هاوردەی بكات، بە گوێرەی پێشبینییەكانی وەزارەتی كشتوكاڵی ئەمریكا مەراكیش ئەم ساڵ ناچار دەبێت بڕی 7،5 ملیۆن تۆن گەنم هاوردە بكات، ئەمەش بە واتای ئەوە دێت، كە هاوردەی مەراكیش بۆ دانەوێڵە لە ماوەی 10 ساڵی رابردوودا بە رێژەی %52 زیاد دەكات.
ئیدریس عیسەوی پسپۆڕیی ئابووریی دەڵێ: پێشتر مەراكیش دانەوێڵەی لە ئەوروپا و ئۆكرانیاوە هاوردە دەكرد و كاریگەرییەكی ئەوتۆشی بۆ سەر بودجەی گشتیی نەبوو، چونكە پرۆسەكە لە رێگەی دامەزراوەیەكەوە بەڕێوە دەچوو، كە بە وردی چاودێریی بازاڕی دەكرد و لە دەرفەتی گونجاویشدا ئەو بڕەی پێویست بوایە دەیكڕی، بەڵام ئێستا بەرهەمی ناوخۆ زۆر كەمی هێناوە و دەبێ بڕێكی زۆر بكڕێت بۆ پڕكردنەوەی پێداویستییەكان.
مەترسییەكان كەم ناكاتەوە
حكومەتی مەراكیش هەوڵی دا رێگەیەكی دیكە بگرێتەبەر بۆ كەمكردنەوەی كاریگەرییەكانی وشكەساڵی لەسەر بەكاربەرانی ئەو وڵاتە و پشتیوانیی پێشكەش بەو لایەن و كۆمپانیایانە كرد كە دانەوێڵە هاوردە دەكەن بۆ پڕكردنەوەی ئەو كەموكووڕییەی لە بەرهەمی ناوخۆییدا هەیە، بەڵام ئەم هەوڵەش لە مەترسییەكانی سەر ئابووریی مەراكیش كەم ناكاتەوە و سندوقی نێودەوڵەتیی نەختینە مانگێك لەمەوبەر رایگەیاند، كە وشكەساڵی و كەمبوونەوەی بەرهەمی كشتوكاڵیی مەراكیش گەورەترین مەترسیی بۆ سەر گەشەی ئابووریی وڵاتەكە دروست دەكات.
داتاكانی حكومەتی مەراكیش ئاماژە بۆ ئەوە دەكەن، كە لە ساڵی 2025دا ئابووریی ئەو وڵاتە بە رێژەی %4.6 گەشە دەكات، ئەوەش ئاستێكی باشە بەراورد بە ساڵی 2024 كە تەنیا بە رێژەی %3.3 گەشەی كردووە، ئەو داتایانە ئەوەشیان لەبیر نەكردووە، ئەگەر وشكەساڵی بە هەمان شێوەی ساڵانی پێشوو بەردەوام بێت، ئەوا گەشەی ئابووریی مەراكیش بە رێژەیەكی بەرچاو دادەبەزێت.
رێژەی بێكاریی
مەراكیش، بە رێژەیەكی بەرچاو پشت بە داهاتی كشتوكاڵ دەبەستێ و كەرتی كشتوكاڵ بە رێژەی %14 بەشداریی لە پێكهێنانی تێكڕای داهاتی نەتەوەییدا دەكات، بە پێی راپۆرتێكی سندوقی نێودەوڵەتیی نەختینەش یەك لەسەر سێی هێزی كاری ئەو وڵاتە لە كەرتی كشتوكاڵدا كار دەكەن، لەبەر ئەوە كەمبوونەوەی كشتوكاڵ كاریگەریی راستەوخۆی دەبێت لەسەر بەرزبوونەوەی رێژەی بێكاریی، بۆ نموونە لە ساڵی 2024دا رێژەی بێكاریی گەیشتە %13.3، كە بەرزترین رێژەی بێكارییە لە ساڵی 1999وە لەو وڵاتەدا تۆمار كرابێت، هۆكارەكەشی هەر ئەوە بوو كە بەشێكی زۆری جووتیاران بەهۆی وشكەساڵییەوە ئەو ساڵە بێكار بوون.
بە ئاراستەی پیشەسازی
سندوقی نێودەوڵەتیی نەختینە رێنمایی حكومەتی مەراكیشی كرد، كە میتۆدێكی نوێ بگرێتەبەر بۆ مامەڵەكردن لەگەڵ بازاڕی كاردا و ئەو هێزی كارەش لەبەر چاو بگرێت، كە بە هۆی وشكەساڵییەوە كەرتی كشتوكاڵ جێدەهێڵن و روو دەكەنە شارەكان بۆ كار. حكومەتی مەراكیشیش هەوڵ دەدات ئەو هێزی كارە بەرەو كەرتی پیشەسازیی ئاراستە بكات، بە تایبەتیش كە پیشەسازیی ئۆتۆمبێل و بەرهەمهێنانی هایدرۆجینی سەوز و پرۆژەكانی وزەی نوێبووەوە گرنگیی زۆری پێدەدرێت.

سەرچاوە: CNN