زۆرجار، لە پەراوێزی بڵاوكرنەوەی شیعری شاعیرێك لە واڵی خۆیدا، بە دەیان و سەدان كۆمێنتی دەستخۆشانە، لە بارەی شیعرەكەوە بۆ شاعیر دەنووسرێن. هەندێكیان بە جوان و داهێنەرانە، هەندێكی تریان بە شیعرێكی جیاواز دەیناسێنن. بێگومان ئەگەر ئەمە، وەك بەشێك لە دەربڕینی هەستی خوێنەرێك لە بەرانبەر تێكستی شاعیرێك سەیری بكەین، رەنگە ئاسایی بێت، وەك چۆن رۆژانە بە هەزاران كۆمێنت لە بارەی هەر بابەتێكەوە دەنووسرێن و دەردەبڕدرێن. بەڵام لێرەدا ئەوەی پەیوەندی بە شیعرەوە هەیە ئەوەیە، كە ئایا دەكرێت شیعر لە رێی كۆمێنتی فەیسبووكەوە هەڵبسەنگێنرێت؟ ئایا شاعیربوون بە پێوەری زۆری و كەمی كۆمێنتە؟ شیعری جوان و داهێنەرانە، ئەو شیعرەیە كە زۆرترین لایك و كۆمێنتی بۆ دەنووسرێن؟ دەكرێ شیعر وەك پێكهاتەیەكی زمانەوانی و بابەتی و مانایی، كورت بكەینەوە بۆ كۆمێنتێكی چەند وشەیی؟ یان شیعر خوێنەوە و هەڵسەنگاندنێكی قووڵ و گەورەی دەوێت؟ ئایا ئەو شاعیرەی فەیسبووكی نییە و شیعرەكانی لەو رێگەیەوە بڵاو ناكاتەوە و كۆمێنتی بۆ نانووسرێت شاعیر نییە؟ دەتوانین شوناسی شاعیری جواننووس و داهێنەرانە، بدەینە پاڵ شاعیرێك و پێوەریشمان بۆ ئەوە تەنها كۆمێنت بێت؟ ئەمانە و گەلێك پرسیاری دیكە، دەشێ لە پەراوێزی دنیای سۆسیال میدیا و مینبەرەكانی بڵاوكردنەوە بكرێن و مایەی هەڵوەستەكردن بن. بێگومان هەڵسەنگاندن و كردەی خوێنەوەی هەر دەقێكی ئەدەبی، وێڕای ئەوەی لە رووی میتۆدییەوە دەبێ پەیڕەو لە میتۆدێك بۆ خوێنەوەی بكرێت، هاوكات پاشخان و تێڕوانینێكی هزریانەی قووڵی دەوێت، بۆ ئەوەی رەخنەگر بتوانێت كۆدە شاراوەكانی ئەو دەقە بكاتەوە و بە دوای پرسیارە بێ وەڵامەكاندا بگەڕێت.
كۆدە شاراوەكانی دەق
خوێندنەوە و هەڵسەنگاندنی شیعر، خوێنەوەی دنیابینی و تێڕوانینی هزریانەی شاعیرێكە كە لە شیعردا بەرجەستەی دەكات. بۆیە شیعر وەك تێكست هەڵگری چەندین رەهەند و دەلالەتی شاراوەیە و ئەستەمە بە كۆمێنتێكی راگوزەرانەی كەسێك، كە رەنگە لە هەموو ژیانی دوو دیوانە شیعری نەخوێنبێتەوە هەڵبسەنگێنرێت. خوێندنەوەی شیعر، كردەیەكی هزریی و پرسیاریی ئاڵۆزە و دەبێ هەموو لایەنە هونەری و بابەتییەكانی دەقەكە بگرێتەوە، هەر لە زمان و واتاوە تا دەگاتە كۆدە شاراوەكانی دەق، كە پرسیار لای خوێنەر دروست دەكەن. ئەوانەی بە كۆمێنت پەسنی شاعیرێكی فەیسبووكی دەدەن، كە گوایا تێكستەكەی جوان و داهێنەرانەیە و داهێنانی لە شیعر كردووە، لە راستیدا ئەوانە ئەگەر خوێنەریش بن، ئەوا پێوەرەكانی هەڵسەنگاندنی دەقێكی ئەدەبی یاخود شیعری نازانن، چونكە بەلایەنی كەمەوە كاتێ دەستەواژەی جوان و داهێنەرانە دەدەینە پاڵ شاعیرێك، دەبێ روونیشی بكەینەوە ئەو شیعرە لە كوێ جوان و داهێنەرانەیە و هەڵگری واتایەكی شیعریانەی قووڵە و شاعیرەكەش چۆن داهێنانی كردووە؟ نەك تەنها كۆمێنتێكی راگوزەرانە بنووسین. بە داخەوە ئەمڕۆ ئێمە لە بەردەم جۆرە هەڵسەنگاندێكی ئەدەبیانە بە تایبەتیش شیعرداین، كە نەك بەهایەكی بۆ خوێنەوەی دەقی شیعری نەهێشتۆتەوە، بگرە شیعری لە چێژ و جوانیش خستووە، چونكە بڕوامان وایە هەر كەسێك چەند قسەیەكی جوان و رۆمانسییانەی بە سەر یەكەوە ریزكرد، ئیدی ئەمە شیعرە نووسیویەتی، بە بێ ئەوەی لە شیعر و ماناكانی شیعر بگەین.
كورتكردنەوەی شیعر
هەڵبەتە دەرفەتی بڵاوكردنەوەی شیعر لەو مینبەرانە زیاترە وەك لە چیرۆك و رۆمان، ئیدی شیعر زۆرتر راگوزەرانە دەبینرێت و دەخوێندرێتەوە. ئەمجۆرە هەڵسەنگاندن و خوێندنەوانە، نەك ناچنە خانەی هەڵسەنگاندنی بابەتی و ئەدەبیانەی دەقی شیعری، بەڵكو خۆی لە خۆیدا هاندانی شاعیرێكە لە سەر بەردەوامبوونی هەڵەیەك كە بەردەوام دەیكات، ئەویش كورتكردنەوەی شیعر و خوێنەوەی شیعرە لە چەند كۆمێنتێكدا. شاعیر و شیعری داهێنەرانە، لە رێی كۆمێنتی فەیسبووكەوە دروست نابن و نابێ شاعیرانی ئێمە ئەوە بە لایانەوە پێوەربێت بۆ شیعرەكانیان و بڕوایان وابێت چەند كۆمێنتی زیاتریان بۆ بنووسرێت، ئەوەندە شیعرەكەیان خوێنراوەتەوە و ئەوەندەش خوێنەر و جەماوەری شیعریان هەیە، چونكە هەرگیز دیدگای خوێنەرێكی فەیسبووكی، كە لە رێی كۆمێنتێكی كورتەوە دەریدەبڕێت، وەك دیدگای خوێنەرێك نییە، كە بەو پەڕی قووڵایی هزریی و هوشیارییەوە شیعر دەخوێنێتەوە. لەوەی یەكەمیان تەنها روانێنێكی راگوزەرانە بوونی هەیە، بەڵام لەوەی دووەمیان، تێڕامان و سەرنجی رەخنەیی، پرسیار و گومان دێنە ئاراوە. بۆیە نابێ شاعیران بە زۆری كۆمێنتەكان هەڵبكشێن و پێیان وابێت بە راستی شیعری جوان و جیاوازیان نووسیوە. چونكە ئەو كاتە، پێوەر بۆ هەڵسەنگاندنی شیعر خوێنەوە نییە، بەڵكو تەنها كۆمێنت و دەربڕینی فەیسبووكانەیە. لەو روانگەیەوە، سەیرم پێ دێت دەبینم شاعیرێك چڵ ساڵە و زیاتریش شیعر دەنووسێت، كاتێ شیعرێكی لە واڵی خۆی بڵاو دەكاتەوە زۆرترین كۆمێنتی بۆ دەنووسرێت، ئیدی بڕوای وایە بۆتە شاعیرێكی جیاوازنووس و داهێنەر.
مانا شاراوەكانی دەق
خوێنەوەی شیعر كردەیەكی هزریە، بەرلەوەی بینین بێت، بەو مانایەی شیعر دەبێ ئەو هەستە لای خوێنەر دروست بكات، رووبەڕووی پرسیار و گومان و گەڕان بە دوای مانا شاراوەكانی دەقی بكاتەوە. شیعر هەر تەنها چێژ و بەركەوتن نییە لەگەڵ خوێنەر لە ئاستی دیتندا، بەڵكو گۆڕینی ئەو هاوكێشەیە، بە كردەیەكی ئاڵۆزتر ئەویش گەڕانە بەدوای مانادا. لێرەوەش كردەی خوێندنەوە لە پاڵ چێژ دەبێتە ماناش. بێگومان راستە چێژ بەشێكە لە دەقی شیعری و خوێنەر جیا لە چیرۆك و رۆمان، لە شیعردا بە دوای چێژی شیعرییەوەیە، بەڵام دەبێ باش ئەوە بزانین كە چێژ هەموو دەقی شیعری نییە، شیعر لەپاڵ چێژ، مانای شیعرییە، وێناكردنێكی دیكەی شتەكانە بە چاوی شیعر. شیعر تەنها زمان، وێنە و چێژی شیعری نییە، بەڵكو مەودایەكی گەورەتری لەو رەگەزانە لە نێو دایە، ئەویش گەڕانە بە دوای مانا شاراوەكانی دەق. ئەمەش كردەیەكی هزرییە و ئەستەمە لە راگوزەرێكی خێرای خوێندنەوەی شیعرێك و بەركەوتنی لە رێی بینینەوە، بەو رەهەندە شاراوانەی دەقی شیعری بگەین، كەواتە هەڵسەنگاندنی شیعر، خوێندنەوە و كردنەوەی كۆدە شاراوەكانی، زۆر گەورەترە لەوەی لە رێی كۆمێنتێكی ئاساییەوە ببینرێن و بكرێنەوە، بەڵكو دەبێ شیعر وەك پێكهاتەیەكی زمانەوانی و بابەتی و مانایی ببینین، كە خوێندنەوەی كات و بیركردنەوە و رامانی قووڵی دەوێت و زۆر لەوە گەورەترە، بە كۆمێنتێك بخوێندرێتەوە و هەڵبسەنگێندرێت.
