فەیسەڵ عەلی
ئاسایشی وزە، واتە دابینکردنی پێداویستییەکانی جیهان لە وزە لە رێی سەرچاوە هەمەجۆرەکانییەوە، هەروەها سەلامەتی گەیاندنی ئەو سەرچاوانە بە نرخێکی گونجاو بە بەکاربەرانی، بەجۆرێک زیان نە بە بەرهەمهێنەرانی و نە بە بەکاربەرانی بگەیەنێت. دەبێ لێرەدا لەمەڕ حەقیقەتێک هەڵوەستە بکەین، دوور لە ئەجندای سیاسی و بەرژەوەندیی تەسکی هەندێک دەوڵەت و بەرپرسیاریانە مامەڵەی لەگەڵدا بکەین، چونکە ئاسایشی وزە پرسێکی هەستیار و گرنگیی کۆی کۆمەڵگەیە، واتە هەر لاسەنگییەک لە مەنزومەکەیدا، رەنگدانەوەی لەسەر کۆی رەوشی ئابووری و پیشەسازی و کۆمەڵایەتی و بگرە ئەمنیش دەبێت.
جیهان بە شێوەیەکی هەڵكشاو روو لە گەشەیە، لە سایەی پەرەسەندنی پیشەسازی و تەکنەلۆجیادا، گەیاندنی وزە و بەردەوامی پێدانی پرسێکی سەرپێی نییە، بەڵکو دەبێ دەوڵەتان پرسی ئاسایشی وزە لە سەروو لیستی ئەولەویاتی خۆیان دابنێن، هەروەها دەبێ بابەتیانە کار بۆ پارێزگاری لە دروستی و سەلامەتی ئەو دەمارانە بکەن کە تەمویلی دەکات و لەو رووەوە ئەولەویاتەکانی خۆیان رێکبخەنەوە.
هەڕەشە لە ئایندە و ئاسایشی وزەی جیهانی هەندێک دەوڵەت و بڕیاربەدەستانن کە بە هەڵەشەیی یان ناعەقلانی مامەڵە لەگەڵ ئەو دۆسێیەدا دەکەن، ئەویش بۆ دەستەبەرکردنی ئامانجی هەنوکەیی خۆیان
دەشێ هۆکارەکەی سروشتی بێت
لاسەنگبوونی مەنزومەی ئاسایشی وزەی جیهان دەشێ هۆکارەکەی رەوشی گۆڕاوی سروشت بێت، وەک هەلومەرجی کەشوهەوا لە باوبۆران و بوومەلەرزە و هیتر، کاریگەرییەکانی گۆڕانی رەوشی سروشت لەسەر گەیاندنی وزە لە سەرچاوە هەمەجۆرەکانییەوە بۆ بەکاربەرانی، بەپێی جۆری سەرچاوەکانی وزە دەگۆڕێت، بۆ نمونە هەور کاریگەریی لەسەر نەوتی خاو نابێت، بەڵام کاریگەریی گەورەی لەسەر وزەی خۆر دەبێت، خێرایی با، کاریگەریی لەسەر وزەی خۆر و نەوتی خاو نابێت بەڵام کاریگەریی لەسەر وزەی با دەبێت. نموونە لەسەر جیاوازیی کاریگەرییەکانی رەوشی سروشت لەسەر سەرچاوەکانی وزە زۆرن، کە لێرەدا جێی باسکردنیان نابێتەوە.
لاسەنگبوونی مەنزومەی ئاسایشی وزەی جیهان، دەشی بە هۆکاری هونەریی پەتی رووبدات، ئەمەش بە جیاوازیی جۆری سەرچاوەکانی وزە دەگۆڕێت، ئەو کێشە هونەرییانەی بازاڕی نەوت دووچاری دەبێتەوە جیاوازە لەو هۆکارە هونەرییانەی کە هەڕەشە لە دامەزراوەکانی وزەی ئەتۆمی کە بۆ بەکارهێنانی ئاشتییانە بەرهەم دەهێنرێت.
کێشە هونەرییەکانیش کاریگەرییان هەیە
ئەوەی شایانی ئاماژە پێکردنە، هەموو سەرچاوە هەمەجۆرەکانی وزە، دەشێ رووبەڕووی کێشەی هونەری ببنەوە، کە کاریگەریی لەسەر گەیاندنی وزە دەبێت، ئەم کاریگەرییە بەپێی بەرکەوتی سەرچاوەی وزەی زیان لێکەوتوو دەگۆڕێت، لەبەر ئەوە ئاساییە جیهان تیشک بخاتە سەر بارگۆڕانی بازاڕی نەوت کە کاریگەریی گەورەی لەسەر دەکات، بەوەی هێشتا نەوت پێشەنگیی سەرچاوەکانیتری وزەی جیهانە.
لاسەنگبوونی مەنزومەی ئاسایشی وزەی جیهانی تەنها لە هۆکارە سروشتی و هونەرییەکاندا کورت نابێتەوە، چونکە بە هیچ جۆرێک ناتوانرێ هۆکارە سیاسییەکان بە هەند وەرنەگیرێت، کە بە قورسی کاریگەریی لەسەر بازاڕەکانی وزە هەیە و ئاسەوارەکانی هۆکارە سروشتی و هونەرییەکان تێدەپەڕێنێت، هۆکارە سروشتییەکان کاتین، دەشێ بازاڕەکانی وزەی جیهانی بەرئەنجامی بوونی پلانی کتوپڕی داڕێژراو بۆ ئەو هەلومەرجانە کاریگەرییەکانی ئەو هۆکارە تێپەڕێنێت، ئەمە بۆ هۆکارە هونەرییەکانیش راستە، کە دەکرێ کۆنتڕۆڵ بکرێن.
مەترسییە راستەقینەکە لە کوێدایە
بەڵام مەترسییە راستەقینەکە، کە هەڕەشە لە ئایندە و ئاسایشی وزەی جیهانی دەکات، هەندێک دەوڵەت و بڕیاربەدەستانن کە بە هەڵەشەیی یان ناعەقلانی مامەڵە لەگەڵ ئەو دۆسێیەدا دەکەن، بۆ دەستەبەرکردنی ئامانجی هەنوکەیی، بە تێڕوانینێکی کورت مەودا خزمەتی ئەجندای سیاسی دەکەن، کە ئایندەی ئاسایشی وزەی جیهان لەو ئەجندایانەیاندا هیچ جێگەیەکی نییە.
ئەو پرسیارانەی شایانی خستنەڕوون، ئایا جیهان ئەولەویەتی بۆ سەرچاوەکانی ئاسایشی وزە رێکخستوە؟ ئایا ئێستا هەنگاوی گرنگ زیادکردن و بەهێزکردنی وەبەرهێنانە لە پیشەسازیی نەوتدا، بەتایبەتیش نەوتی خاو، تا جیهان لە هەردوو مەودای نزیک و مامناوەنددا لە قەیرانێکی راستەقینەی وزە بە دوور بگیرێت؟ یان هەوڵەکان لە ژێر ناوی گۆڕانی کەشوهەوادا بۆ بەرتەسککردنەوەی پیشەسازیی نەوت و وەبەرهێنانە تێیدا؟ ئایا باشتر نییە بۆ جیهان توانای دەرهێنان و بەکاربردنی هەموو سەرچاوەکانی وزە کە جیهان پێویستییەتی بەرزبکاتەوە، یان هەوڵەکان پەرت بکات و کات بە فیڕۆ بدات و میدیاکان لە بەرژەوەندی سەرچاوەیەکی وزە و دژ بە سەرچاوەیەکیتر بەگەڕبخات؟
