رۆژانە هەزاران تۆن گازی ژەهراوی تێكەڵاوی ژینگەی هەرێم دەبێت

راپۆرتی/ رێزە حسێن

لایەنی پەیوەندیدار لە حكومەتی هەرێمی كوردستان، كار لەسەر كەمكردنەوەی هۆیەكانی پیسبوونی ژینگە و هەوای كوردستان دەكات، هاوكات بەڕێوەبەری دەستەی پاراستنی ژینگەی كوردستان، ئاماژە بەوە دەكات، ئەگەر هەنگاوەكان لەو چوارچێوەیەدا بە خێرایی نەچێتە بواری جێبەجێكردنەوە، دۆخی کەش و هەوای هەرێم بەرە و خراپی و مەترسی دەڕوات. 
بەپێی راپۆرتێكی دەستەی ژینگەی هەرێم، جگە لە هۆكارە سروشتییەكان، چوار هۆكاری دەستكردی مرۆیی هەن بۆ پیسبوونی هەوا، وەك زۆربوونی ژمارەی ئۆتۆمبێل و مۆلیدەی ئەهلی، زۆربوونی پاڵاوگە و كارگەكان كە هۆكارێكن بۆ دەرهاویشتەی كانزایی بۆ بەرگە هەواو پیسبوونی.

دوو ملیۆن ئۆتۆمبێل مەترسیدارە
رەزاق عەزیز خەیلانی بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگەیی و راگەیاندن، وتی: زۆری ژمارەی ئۆتۆمبێل یەكێكە لە هۆكارەكانی پیسبوونی هەوا و ژینگە، بۆیە پێمان باشە گرنگی بە گەڕخستنی گواستنەوەی گشتی بدرێت بە جۆرێك هێڵی شەمەندفەر لە نێوان شارەكاندا و هێڵی پاسی خێرا، بەتایبەت پاسی ترام كە بە وزەی كارەبا كار دەكات سووتەمەنی ناوێت، هاوكات پێویستە لایەنە پەیوندارەكان كار بۆ هاوردەكردنی ئۆتۆمبێلی نیوكارەبایی بكەن تا كەمترین سووتەمەنی سەرف بكرێت.
خەیلانی وتیشی: زیادكردنی وزەی كارەبای نیشتمانی هۆكارێكی دیكەیە بۆ رێگریكردن لە پیسبوونی هەوا، لەو چوارچێوەیەدا وەزارەتی كارەبای حكومەتی هەرێم، كار لەسەر  پڕۆژەی دروستكردنی ژمارەیەك وێستگەی كارەبایی دەكات بۆ ئەوەی لە تیشكی خۆر سوود وەربگرێت، بەتایبەت ئەو پڕۆژەیەی لە ماوەی رابردوودا لە دێرەلۆك کرا، هەروەها دانانی هایدرۆ پاوەر لەو شوێنانەی كە گونجاون بۆ سوود وەرگرتن لە هێزی ئاو، بەرهەمهێنانی كارەبای لەسەر بكرێت، هەوڵدراوە ترومپاینەكانی دەربەندیخان و دوكان گرنگی زیاتری پێبدرێت تا بەرهەمهێنانیان زیاتر بێت.   
بەپێی ئامارێكی بەڕێوەبەرایەتی گشتی هاتوچۆی هەرێم، نزیكەی دوو ملیۆن ئۆتۆمبێل لەناو كوردستان تۆماركراوە، هەروەك بەپێی زانیاری دەستەی پاراستنی ژینگەی هەرێم، ئەو ژمارە زۆرەی ئۆتۆمبێل هۆكارێكن بۆ پیسبوونی هەوای ناوچەكە، چونكە رۆژانە بەهەزاران تۆن گازە ژەهراوییەكان دەردەدەن، بەتایبەت لە كاتی وەستان و پێچكردنەوەدا، ئەگەر ئەو ئۆتومبێلانە کار بکەن  ئەوا 220 ملیۆن و هەشت سەد هەزار تۆن، گازە ژەهراوییەكان تێكەڵاوی هەوا دەبن. 

هەر ئۆتۆمبێلێك دووکەڵ بكات غەرامە دەكرێت
ئەسعەد مەلا كەریم وتەبێژی بەڕێوەبەرایەتی گشتی هاتوچۆی هەرێم لەوبارەیەوە وتی: بەپێی یاساو رێنمایەكانی هاتوچۆ كە لە وەزارەتی ناوخۆی حكومەتی هەرێم دەرچووە، هەر ئۆتۆمبێلێك دووکەڵی رەش دەربكات، لەلایەن مەفرەزەكانمانەوە بە سەرپێچی ئەژمار دەكرێت و غەرامە دەكرێت.
وتیشی: لە هەرێمی كوردستان ژمارەی ئۆتۆمبێلەكانمان یەكجار زۆرە، لە كودستان لە هەر سێ كەسێك، یەك كەس ئۆتۆمبێلی تایبەتی خۆی هەیە.

وەزارەتی گواستنەوە و گەیاندن بەرپرسە
وەك لایەنی سەرەكی، وەزارەتی گواستنەوە گەیاندن لە حكومەتی هەرێم بەرپرسە لە كاروباری گواستنەوەی گشتی كە هۆكارێكە بۆ كەمكردنەوەی زۆری ژمارەی ئۆتۆمبێل، لایەنی پەیوەندار لە وەزارەتی گواستنەوە گەیاندن، كارەكانی بەردەوامی هەیە لە چوارچێوەی پڕۆژەی جێبەجێكردنی هێڵی گشتی، وەك هێڵی تراموای، سیتی پاسی خێرا و میترۆ كە هێڵێكی تایبەتن بۆ گواستنەوەی گشتی لە شارەكانی سلێمانی و هەولێر، بە جۆرێك پڕۆژەی سیتی پاس دیزاینی ئامادەكراوە، بەڵام پێویستی بە بودجەیەكی تەرخانكراو هەیە تا بكرێتە بواری جێبەجێكردنەوە.

سەوزایی هەوا و ژینگە پاكدەكاتەوە 
بەڕێوەبەری فەرمانگەی هۆشیاركردنەوەی ژینگەی كوردستان لەبارەی چالاكییەكان رایگەیاند: وەك دەستەی پاراستنی ژینگەی هەرێم، لە رێكەوتنامەی گۆڕانكارییەكانی كەشوهەوا، هەوڵەكانمان لەگەڵ لایەنی پەیوەندار بەردەوامی هەیە بۆ جێبەجێكردنی هۆكارەكانی كەمكردنەوەی پیسبوونی كەش و هەوای كوردستان، لەو چوارچێوەیدا پڕۆژەمان پێشكەشكردووە، لەگەڵ وەزارەتی ژینگەی حكومەتی فیدراڵ لەسەر خەتین بۆ دابینكردنی بودجەی تایبەت بۆ رووبەڕووبوونەوە و رێگریكردن لە هۆكارەكانی پیسبوونی كەش و هەوا.
هەبوونی زۆرترین سەوزایی لەناوچەكاندا، هۆكارێكە بۆ پاككردنەوەو رەخساندنی كەشێكی لەباری كەش و هەوا و ژینگە،هەروەك ساڵانە هەڵمەتی سەوزكردن لە هەرێمی كوردستان بەڕێوە دەچێت، لەو چوارچێوەیدا لەسەر ئاستی هەر چوار پارێزگاكەی هەرێمی كوردستان و عیراق لەماوەی لە ساڵانی ( 2018 تا 2020) سلێمانی، لە پلە بەندی یەكەم بووە لە چوارچێوەی هەبوونی زۆرترین دار و درەخت و سەوزایی پارك و باخچە، چونكە رێژەی ستاندار بۆ سەوزایی لە جیهاندا لە (15 % تا 25 %) دیایكراوە، هاوكات لە ساڵی (2021) دا، رێژەی سەوزایی لە شاری سلێمانی 19 %  بووە، پارێزگای هەولێر و دهۆك  12 % ، پارێزگای كەركوك 3 %، ئاستی سەوزایی تێنپەڕاندووە، پارێزگای هەڵەبجەی شەهید، كەمتر  7 % ی تۆماركردووە، بەوپێیە رێژەی سەوزایی جگە لە سلێمانی، لە سەرجەم پارێزگاكانی تری هەرێم، نەگەیشتووەتە ئاستی ستانداردی جیهانی.