سندوقی نەخت، دراوی دیجیتاڵی راگەیاند

و: كوردەوان محەمەد سەعید


رۆژی 13ی نیسانی 2023 كۆبوونەوەی بەهارەی سندوقی نێودەوڵەتی نەخت كە بە (IMF) ناسراوە، كۆتایی پێهات و بڕیار درا دراوێكی دیجیتاڵی نێودەوڵەتی رەسمی رابگەیەنرێت بە ناوی یونیكۆین (Unicoin) و رەمزەكەشی بریتییە لە پیتی (یو)ی ئینگلیزی و دوو خاڵی لەسەرە، بەم جۆرەش یەكەم دراوی دیجیتاڵی یاسایی هاتە ئاراوە و بوو بە ركابەری رەسمی بتكۆین و دراوە دیجیتاڵییەكانی دیكەی بازاڕی جیهانی. 
ئەم دراوە نوێیە پەیوەستە بە سیستمی پاراستنی نێودەوڵەتی لەڕووی داراییەوە و بانكەكانیش دەتوانن بە ئاسانی لە رێگەی سیستمی سویفت و ژمارە بانكییەكانی (UMU)وە بەكاری بهێنن.
بۆ تێگەیشتن لە راگەیاندنی دراوی دیجیتاڵی، پێویستە بگەڕێینەوە بۆ سەرەتاكانی جیاوازیی نێوان دراوی راستەقینە و دراوی دیجیتاڵی، بۆ ئەو مەبەستەش پێویستە بگەڕێینەوە بۆ ساڵی 1944 كاتێك كە نوێنەری 44 وڵات لە بریتۆن ودز-ی ویلایەتی نیوهامبشایەری ئەمریكا كۆبوونەوە و لە كۆبوونەوەكەشدا رایانگەیاند، كە سیستمێكی نێودەوڵەتی نوێی نەختینە دادەمەزرێنن، لە یەكێك لە بەندەكانی سیستمە تازەكەدا بەهای دۆلار گرێدراوە بە نرخی زێڕەوە و پاشان سەرجەم دراوەكانی دیكە گرێدرانەوە بە نرخی دۆلارەوە، ئەوكاتیش نرخی زێڕ و دۆلار، 35 دۆلار بەرامبەر بە یەك ئۆقیە زێڕ بوو.

نرخی دۆلار و زێڕ
هەر لەو كۆبوونەوەیەی بریتۆن ودزدا، دوو رێكخراوی جیهانی دروستكران، ئەوانیش سندوقی نێودەوڵەتی نەخت، لەگەڵ بانكی نێودەوڵەتی و لە دوای ئەوەوە دۆلار بوو بە دراوی یەدەگی جیهان. ساڵی 1971 ریچارد نیكسۆن سەرۆكی ئەوكاتی ئەمریكا رایگەیاند: لەمەودوا دۆلار بە نرخی زێڕەوە گرێ نادەین، لەو كاتەوە نرخی دۆلار هیچ بەهایەكی جەوهەریی نییە و بە نرخی هیچ كاڵا، یان كانزایەكەوە گرێ نەدراوە، بەڵكو بەهاكەی تەنیا لە متمانە بە حكومەتی ئەمریكاوە وەردەگرێت.
دوو ساڵ دوای ئەوە، واتە ساڵی 1973 رێكەوتنی ناسراو بە پترۆدۆلار لە نێوان ئەمریكا و سعودیەدا ئیمزاكرا، كە تا ئێستاش بەردەوامە، رێكەوتنەكەی نێوانیان بەو جۆرەیە كە ئەمریكا لە رووی سەربازییەوە سعودیە دەپارێزێت و لەبەرامبەردا سعودیە دەبێ بە دۆلار نەوت بفرۆشێت، هەر لەو ساڵەشەوە رێكەوتنەكە خرایە بواری جێبەجێكردنەوە. لەو كاتەوە سیاسەتی ئابووریی سەرمایەداری كە ئامانجی كەڵەكەكردنی سەروەت و سامانە بەردەوامە و ئەنجامەكەشی ئەوەبوو قەیرانە ئابوورییەكەی 2008ی لێكەوتەوە، لە سەروبەندی قەیرانەكەدا شۆڕشێكی دارایی دیجیتاڵی لە گەڵاڵەبووندا بوو، بەو ئامانجەی هەموو مامەڵە داراییەكان لە رێگەی ئینتەرنێتەوە و بە سیستمێك بەڕێوەبچێت كە پێی دەوترێت: بلۆكچەین، كەسانێك لە پشت دروستكردنی ئەم سیستمەوە بوون، نەناسراو بوون، بەڵام ناوی خۆیان نابوو: ساتۆشی ناكامۆتۆ، ئەوە بوو لە ساڵی 2009دا دراوی دیجیتاڵی (بیتكۆین)یان داهێنا، كە دراوێكی دیجیتاڵیی بەكۆدكراوە.

كۆرۆنا یارمەتیدەر بوو
بیتكۆین لە رووی پراكتیكییەوە كاردانەوەیە بەرامبەر بە دۆلار، لەگەڵ تێپەڕبوونی كات و زیادبوونی ژمارەی دراوە دیجیتاڵییەكاندا نرخی بیتكۆین-یش رۆژ بە رۆژ بەرزبۆوە و گەیشتە هەزاران دۆلار و لەگەڵ سەرهەڵدان و تەشەنەكردنی پەتای كۆرۆناشدا بیرۆكەی بەكارنەهێنانی پارەی وشكە، یان دراوی نەخت زیاتر پەرەی سەند، بیانووەكەش ئەوە بوو كە پارەی وشكە كاتێك دەستاودەست دەكات ڤایرۆس دەگوێزێتەوە، هەموو ئەمانەش بوونە هاندەر بۆ ئەوەی بانكە ناوەندییەكان ئەزموونی بەكارهێنانی دراوی دیجیتاڵی دەستپێبكەن و پێكهێنانی (CBDC) رابگەیەنن، كە ناوەكەی كورتكراوەی (سەنتراڵ بانك دیجیتاڵ كەرەنسی)یە.
یوانی چینی یەكەم دراوی دیجیتاڵی بوو كە خاوەن ئابوورییەكی گەورە دەری بچوێنێت، لە سەرەتای ئەم ساڵیشەوە پێنج بانكی ناوەندی دراوی دیجیتاڵی خۆیان واتە (CBDC)یان راگەیاند، ئەوانیش بانكی ناوەندی دوورگەكانی باهاما، بانكی ناوەندی خۆهەڵاتی كاریبی، بانكی یەدەگی هیندستان، بانكی نەیجیریا، بانكی جامایكا. 
بە گوێرەی راپۆرتێكی ئەنجومەنی ئەتڵەنتیک، كە سەنتەرێكی لێكۆڵینەوەی ئەمریكاییە، 114 وڵات، كە داهاتیان %95ی كۆی گشتی داهاتی نەتەوەیی جیهان پێكدەهێنێت، ئێستا سەرقاڵی لێكۆڵینەوە و خۆئامادەكردنن بۆ بەكارهێنانی (CBDC)، ئەم دراوە دیجیتاڵییەش بەهاكەی بە هیچ كانزایەكەوە نەبەستراوەتەوە.

بانكە بازرگانییەكان
جۆرج وۆكەر پسپۆڕی یاسای نێودەوڵەتی رایگەیاند: سندوقی نێودەوڵەتی نەخت، لە كۆبوونەوەكانی ئەم دواییەی خۆیدا بە رەسمی پشتیوانیی خۆی بۆ دراوە دیجیتاڵییە نوێکە دەرنەبڕیوە، بەڵام تا ئێستا هیچ ناڕەزاییەكیشی نەبووە. سەبارەت بە شێوازی كاركردن بە دراوی دیجیتاڵی نوێ، سندوقی نێودەوڵەتی دەڵێت: سەرەتا بانكە ناوەندییەكان دراوە دیجیتاڵییەكە بۆ بانكە بازرگانییەكان دەردەچوێنن، ئەوانیش دابەشی دەكەن بەسەر بەكاربەراندا، بەكاربەریش كاتێك وەریدەگرێت، راستەوخۆ دەبەسترێتەوە بە سیستمی بلۆكچەینی تایبەت بە خۆیانەوە لە بانكە ناوەندییەكان، بەو شێوەیەش بانكە بازرگانییەكان وەك رێكخەر و پردی پەیوەندی هەردوولا واتە بانكی ناوەندی و بەكاربەر كار دەكەن.
بەو شێوازی كاركردنەش پڕۆسەكە وا سەیر دەكرێت كە چارەسەرە بۆ كۆمپانیاكان و بەكاربەران، چونكە دەبێتە هۆی ئەوەی مامەڵە داراییەكانیان زۆر بە خێرایی و ئاسانی و پارێزراوی بەڕێوە بچێت، لە هەمان كاتدا تێچووی مامەڵەكانیش كەم دەكاتەوە. 

ئاماژەیە بۆ جیهانێكی نوێ
داریل هۆبارد بەڕێوەبەری جێبەجێكاری (DCMA) دەڵێت: یاسای تایبەت بە یونیكۆین بە هاوكاریی زۆرێك لە وڵاتان داڕێژراوە، سیستمەكەش هەوڵ دەدات لە زیانەكانی دابەزینی نرخی دراوە ناوخۆییەكان كە بكاتەوە و سەرەنجام یونیكۆین ببێتە دراوێك بۆ دانەوەی قەرز و یەكلاییكردنەوەی مامەڵەكان.
بەهۆی بەكارهێنانی دراوی دیجیتاڵی رەسمی، بانكە ناوەندییەكان واتە (CBDC) مەترسیی ئەوەی لەگەڵدایە كە هەموو مامەڵە داراییەكان دەخاتە ژێر چاودێرییەوە و دەسەڵاتی ئەوەش دەدات بە حكومەتەكان هەر كاتێك خۆیان بیانەوێت، نەهێڵن هاووڵاتیان دەستیان بە پارەكەیان بگات، بەڵام لەگەڵ ئەوەشدا سەرهەڵدانی (CBDC) و هەروەها دراوی دیجیتاڵی جیهانی واتە یونیكۆین، ئاماژەیە بۆ جیهانێكی نوێ، بە تایبەتی لە بواری كارگێڕیی داراییدا و لەسەر ئاستی جیهان، لە دوای بڕیارەكەی نیكسۆنەوە گەورەترین گۆڕانكاریی دارایی دەهێنێتە ئاراوە.

سەرچاوە: شبكة النبا المعلوماتیة