دارەوان حاجی حامید
ئەمساڵیش لە رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژیدا بەرامبەر بە ژنان، بەلیستێكی خەمناكەوە ماڵئاوایی لە 2022 دەكەن، لەلایەن دەزگاكانی چاودێریی بارودۆخی ژنان، دەستدرێژی بە هەموو جۆرەكانیەوە، ناهاوتایی، پێشێلكردنی مافەكانیان لەجیهاندا، بەتایبەتتر لە جیهانی دواكەوتو و ژێردەستەی دەسەڵاتە نەریتی، دیكتاتۆری، ئایینی و پیاوسالاریەكاندا نیشاندا، كە هێشتا ئەم نیوەیەی مرۆڤایەتی زۆر دوورە لەوەی هاوتای نیوەكەی دی بژی.
رووبەڕووی توندوتیژی و دەستدرێژی سێكسی
ئەو لیستە پێماندەڵێت رۆژانە 603 ملیۆن ژن لە هەندێك وڵاتی جیهاندا تووشی ئەشكەنجە و لێدان و سوكایەتی دەبنەوە. 700 ملیۆن كچ لە جیهاندا پێش تەمەنی شانزە ساڵی بە شوودراون. 130 ملیۆن كچ لە جیهاندا خەتەنەكراون. لەهەر 10 ئافرەتێك لانی كەم یەكێكیان لە جیهاندا رووبەڕووی توندوتیژی و دەستدرێژی سێكسی بۆتەوە. ساڵانە زیاتر لە 5 هەزار ژن بە تاوانی شەرەف دەكوژرێن. لە 15 وڵاتی جیهان ژنان بە بێ رەزامەندی باوك یان مێرد بۆیان نییە نە كار بكەن نە سەفەر. لە 79 وڵاتی جیهان هێشتا ژنان لە رووی كارو موچەوە لەگەڵ پیاوان هاوتا نین و مافی هەموو كارێكیان نییە. زیاتر لە 45 ملیۆن ئافرەتی لەشفرۆش لە جیهاندا هەن كە زۆربەیان تەمەنیان لە نێوان 13 تا 25 ساڵدایە. لەو كۆمەڵگایانەدا بەر هێرشی تیرۆریستانەی هێزە ئیسلامیە جیهادیەكان كەوتوون، ئافرەتان قوربانی یەكەمن و جگە لە كوشتنیان دەكرێنە بابەتی كۆیلایەتی و فرۆشتن و دەستدرێژی بەردەوامی سێكسی.
نیوەی كۆمەڵ و دایك و پەروەردەگاری نیوەكەی دیكە، تاكە خواست و پرسیاری لە پیاوان ئەوەیە كەی ئەمیش دەبێتە خاوەنی جەستەی خۆی؟ دوای 364 رۆژ لە ماندوویی پێنەزانراو و لەبیركراوی نیوەكەی دیكە، لە رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان چیان لە پیاوان خواست و بە چ ئومێدێكەوە چاوەڕوانی ساڵێكی نوێیان لێ دەكەن؟ ژنان بێئومێدن كە پیاوان پاش چەندین سەدەی پێكەوە بنیاتنانی شارستانیەتی مرۆڤ، لە داوا سادەكانی ناخیان بگەن، كە ببنە هاوڕێی راستەقینەی ژیان و بنیاتنەری هاوبەشی خێزانەكانیان و خەم و ئارەزووەكانیان، ئەو پیاوانەی جگە لەو كاتانەی شەو نەبێت بەتەنیشت هاوژینەكانیانەوە (راستتر ژنەكانیانەوە) پرخەیان دێت، ساتەكانی دیكەی ژیانیان لە دەرەوەی جیهانی هاوژینەكانیانەوە بەسەردەبەن.
بۆیە ژنان چیرۆكی بە قوربانیبوون و جەستەی لێسەندراویان لە رۆژی مافەكانیدا بە تەنافی تاوانەكانی نیوە نێرینەكەدا هەڵدەواسن، بێئەوەی چاوەڕوانی و ئومێدی باشبوونی ژیانیان لە كۆمەڵگەیەكی جیهانی ژێر دەستی پیاواندا بكەن. ژنان هەموو ساڵێك هەر ئەوەندەیان پێ دەكرێت كە بیری باوك و برا و هاوسەر و مام و خزم و ئەو نیوە باڵادەستە بخەنەوە بۆچی لەسەرەتای مرۆڤایەتیەوە بەرگی نیوەیەكی چەوسێنراویان بە ژنان بەخشیوە؟ وەك ئەوەی ژیان لە گوناهێكەوە دەستی پێكردبێت كە مرۆڤی لە بەهەشتەكەی خوداوە فڕێدایە سەرزەوی و تیایدا مێژووی مرۆڤایەتی نووسیەوە كە بە چەوساندنەوە و سەرزەنشتكردنی نیوە مێینەكەی دەستی پێكرد.
پیاوان و مێژووی كوشتار
پیاوان مێژووی كوشتار و تراژیدیاكانیان خوڵقاند و ژنانیش قوربانی سەرەكی بوون، پیاوان خوڵقێنەری ئایینەكان بوون كە غەزەب و نەفرەتیان بە نیوە وونبووەكەی خۆیان بەخشیوە.
لە سەرقاڵی بەیاننامەی حیزب و رابەرە سیاسیەكان بە یادی رۆژانی راپەڕین كە ئەزمونێكی شكستخواردو و ئاسۆی نادیاری پێبەخشین، لە شەڕی بێهودەی دژایەتی یەكتر و برسیكردنی خەڵكدا، لە پشت بانگەوازی كۆنفرانسە قەشەنگەكانی فێمینستە ناسكەكانی ئوتێلە پێنج ئەستێرەكان و شاگەشكەبوون بە بزركردنی خواستی سادەی ژنان لە هەڵگرتنی شەرەفی چەكی شەڕڤان و گەریلا و گواستنەوەی موڵكایەتی جەستەیان لە پیاوەوە بۆ مەسەلە و ئایدۆلۆژیایەك كە هەر لە بنەڕەتەوە ژنبوونیان دەكوژێت، ژنانی كورد چۆن ئەو رۆژەیان بەڕێكرد و لەو جەنجاڵیەدا چەند ژنی دیكە بە بێدەنگی و بێ سزا كوژران و ئەشكەنجەدران و كەرامەتیان روشێنرا و سادەترین مافی ژیانیان لێسەندراوەتەوە؟
ژنانێك كە لەجیاتی خەونی بوون بە شەڕڤان و گەریلا و چەكەوە ببینن ژیانیان وا جوانتر دەكرد كە خەون بە خاوەندارێتیبوونی جەستەی خۆیانەوە ببینن و ئەو موڵكایەتیە لە كۆمەڵگە و پیاوان بسەننەوە، چونكە هیچ ئازادییەك لە ئازادبوونی جەستە زیاتر مانایەكی نییە بۆ ئافرەت.
״جەستەم موڵكی خۆمە״
دروشمی خۆپیشاندانی بزووتنەوە فێمینستەكانی فەرەنسا لە شەستەكاندا (جەستەم موڵكی خۆمە) بوو، بەڵام هێشتا دیارە ژنان لە جیهاندا دوورن لەوەی كە جەستەیان موڵكی كۆمەڵ نەبێت، بە تایبەتیش ژنانی كورد لە فەزای جیهانێكی دیدا دەژین كە تیایدا ئێمەی پیاوانیش زۆر دوورین لەوەی ئیرادەی ئازادكردنی جەستەی ژنانمان هەبێت و ئەو موڵكەیان پێبدەینەوە ،چ نەبێت با لێگەڕێین بە برینداری بە تەنافی كەرامەت و پیاوەتی ئیمەدا هەڵیواسن و خوێنی لێبچۆڕێت.
بۆیە لە رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان، بە پیاوان دەڵێم هەزار ساڵە ئێمەی پیاو ژنان دەچەوسێنینەوە، ئایا كاتی ئەوەنیە دوای 100 ساڵ چەوسانەوە لەگەڵ ژنان بە یەكسانی بژین؟ یان لانی كەم پارێزگاری لە خۆیان بكەن؟
لە رۆژی بەرەنگاربوونەوەی توندوتیژی بەرامبەر بە ژنان سڵاو دەنێرم بۆ كچە ئازا و ئازادەكانی كوردستان، لە پێشمەرگە و فیداكارەكانیان، دڵنیام كە دەتوانن شانبەشانی رۆڵە بەجەرگەكانی ئەم گەلە، بە زیندوێتی و كارایی و هەست و نەستی بەرزی خۆیان، كۆمەڵگەیەكی داهێنەر، پڕ لە گەشە، نیشتمانێكی زیندوو، ئاوەدان و ئازاد بەرهەم بهێنن.
