بەریتانیا و بەرەنگاربوونەوەی كۆچی نایاسایی

 مامۆستا پێشڕەو


‎‎یەكێك لەبیانووەكانی دەرچوونی بەریتانیا لە یەكێتیی ئەوروپادا ئەوە بوو، كە بەریتانیا گلەیی و گازندەی زۆری لە یەكێتیەكە هەبوو، كە ناتوانن سنوورەكانی خۆیان بپارێزن و بەر بەلافاو و شەپۆلی كۆچەران بگرن، كە زۆربەیان بۆ وەرگرتنی مافی پەناهەندەیی و مانەوە روویان دەكردە بەریتانیا، بەڵام ئەوەی تێبینی دەكرێت لەدوای دەرچوونی بەریتانیا لە یەكێتیی ئەوروپا، شەپۆلی هاتنی كۆچەران زۆر زیاتر بووە لە جاران، تەنیا لەسێ رۆژدا(1600) كۆچەر بە(26) بەلەمی بچووك گەیشتوونەتە بەریتانیا، لەیەك رۆژدا(686) پەنابەر گەیشتوونەتە بەریتانیا، تەنیا لە شەش مانگی یەكەمی ئەم ساڵدا (12700)كۆچەری نایاسایی كەناڵی ئاویی بەریتانیایان بەزاندووە و گەیشتوونەتە بەریتانیا، كە ئەمەش ریكۆردێكی مەترسیداری تۆمار كردووە.

خەرجی هەر كۆچەرێك چەندین ملیۆن پاوەنە
‎هاتنی ئەم هەموو كۆچەرە بۆ بەریتانیا، لەڕووی ئابوورییەوە قورساییەكی گەورە لەسەر ئابووریی ئەو وڵاتە دروست دەكات، یەكێك لە كۆچەرە تازە هاتووەكان پێی وتم: كرێی ئوتێلەكەی منیان لێ داناوە مانگی 30 وەرەقە، واتە سێ هەزار دۆلار لە مانگێك دا، ئەمە بێجگە لە خەرجی دوو سێ ژەم نانخواردن و دكتۆر و دەرمان و هاتوچۆ و  پارەی پارێزەر و وەرگێڕ، خەرجی یەك رۆژی كۆچەران لەسەر حكومەتی ئەو وڵاتە شەش ملێۆن و نیو پاوەنە. ساڵی داهاتوو هەڵبژاردنی پەرلەمانی بەریتانیایە خەڵك و ئۆپۆزسیۆنیش دەپرسن پارەی ئەم وڵاتە چۆن بە فیڕۆ دەدرێت لەلایەن پارتی دەسەڵاتدارەوە، هەر بۆیە پارتی پارێزگارانی دەسەڵاتدار(Conservative Party )، بەجدی كەوتۆتە كاركردن بۆ بەرەنگاربوونەوەی لێشاوی كۆچەران، تا لە هەڵبژاردنی ساڵی داهاتوو دا نەیدۆڕێنن، چونكە لەم ساڵدا لە هەڵبژاردنی شارەوانییەكانی شار و شارۆچكەكاندا دۆڕاندیان.

ناردنی کۆچەران بۆ رواندا نایاساییە 
یەكێك لە پڕۆژەكانیان ناردنی پەنابەرانە بۆ رواندا لە ئەفریقا، بۆ ئەم پڕۆژەیە بەریتانیا (140) ملێۆن پاوەنی داوەتە حكومەتی رواندا، كە دەكاتە (177) ملیۆن دۆلار، بەڵام دادگای بەریتانیا ناردنی پەنابەرانی بۆ رواندا رەتكردەوە و رایگەیاند كە ئەو كارە نایاساییە، چونكە رواندا سەلامەت نییە بۆ كۆچەران ، حكومەتی بەریتانیا تانەی لە بڕیارەكەی دادگا داوە و رایگەیاندووە  كە رواندا سەلامەتە(safe) بۆ كۆچەران و بەڵێنیشیان لە رواندا وەرگرتووە كە كۆچبەران بپارێزێ و نەیان نێرێت بۆ وڵاتێكی تر، هەتا ئێستا ئەم پڕۆژەیە جێبەجێ نەكراوە و سەركەوتوو نەبووە، پێم وانییە سەركەوتوو بێت. چونكە ئەفریقا بۆ كۆچەرانی خەڵكی خۆرهەڵاتی ناوەڕاست و  ئاسیا و ئەوروپای خۆرهەڵات گونجاو نییە. هەرچەندە ئەم وڵاتە ئێستا سەقامگیریی سیاسی تێیدایە و لەڕووی ئابووریشەوە گەشەی باشی كردووە و سەرمایەیەكی گەورە و وەبەرهێنانی گەورەی تێیدایە كە دەتوانن هەلی كار بڕەخسێنن بۆ كۆچەران، دوای فێربوونی زمان و مەشق و راهێنان لەسەر كارەكانیان. هەرچەندە ئەم پڕۆژەیە پێشتر لە ئەلبانیا تاقی كرایەوە، بەڵام شکستی خوارد، ئۆردوگای كۆچەرانیان لەو وڵاتە كردەوە، بەڵام كۆچەران هەر لە ئۆردوگاكە دەهاتنە دەرەوە خۆیان دەگەیاندە نزیكترین وێستگەی شەمەندۆ فێر و بە وڵاتانی ئەوروپادا بڵاو دەبوونەوە.
هەنگاوێكی تری حكومەتی بەریتانیا رێككەوتنێكە لەگەڵ حكومەتی ئیتالیا كە رێگە نەدەن ئەو كەشتی و یەختانەی لەدەریای ناوەڕاستەوە كۆچەران دەگوازنەوە بۆ خاكی ئیتالیا،   پێ بخەنە سەر خاكی ئیتالیا، بەتایبەتی ئەوانەی لەوڵاتی تونسەوە دەچن بۆ ئیتالیا، یەكسەر بیانگەڕێننەوە بۆ تونس، بۆ ئەم مەبەستەش قسە لەگەڵ دەسەڵاتدارانی تونس كراوە. پێشتریش رێككەوتنێكی لەم جۆرە لەگەڵ فەڕەنسادا كرا، بەڵام سەركەوتوو نەبوو.  هەرچەندە بەریتانیا (90) ملیۆن پاوەنی دا بە فەڕەنسا بۆ چاودێریكردنی سنوورە ئاوییەكانی نێوانیان، پڕۆژەیەكی تر بۆ بەرەنگاربوونەوەی پەنابەران قسەكردنە لەگەڵ حكومەتی توركیادا كە چیتر رێگە نەدات كۆچەران بپەڕنەوە بۆ ئەوروپا، بۆ ئەم مەبەستەش ئۆردوگای پەناهەندەیی لە توركیا بكەنەوە و بەریتانیا پارە بدات بە توركیا.
لە هەرێم هەلی کار بۆ گەنجان دەڕەخسێنن
پڕۆژەیەكی تر لە گەڵ عیراق و حكومەتی هەرێم گفتوگۆكراوە بۆ ناردنەوەی كۆچەران، بۆ ئەم مەبەستەش كردنەوەی چەند پڕۆژەیەك لە هەرێمی كوردستان باسكراوە بۆ ئەوەی هەلی كار بڕەخسێنن بۆ گەنجان و لاوان، بۆ هەمان بەرنامەش لەگەڵ حكومەتی هیندستان قسە و باس كراوە بۆ رێگری كردن لە هاتنی هیندییەكان بۆ بەریتانیا ، هەموو ئەم هەنگاو و پڕۆژانە بۆ رێگری كردنە لە هاتنی كۆچەران و لەهەمانكاتیشدا كارتی هەڵبژاردنە .
لەچەند رۆژی رابردوودا پەرلەمانی بەریتانیا بڕیارێكی توندی دەركرد دەربارەی كۆچی نایاسایی، بەپێی بڕیارەكە هەر كەسێك بەنایاسایی و بەقاچاغ بێتە بەریتانیا، یەكسەر دەگیرێت و رەوانەی وڵاتەكەی دەكرێتەوە، ئەگەر وڵاتەكەی سەلامەت نەبوو بۆ كەسی هاتوو، دەینێرنە وڵاتی سێیەم، دوای ئەوەی مەلیكی بەریتانیا بڕیارەكەی ئیمزا كرد كەوتە بواری جێبەجێكردنەوە. هەر ئێستا  كەشتی گەورە ئامادە كراوە و لەهەمانكاتیشدا ئوتێلە لەناو دەریادا بۆ كۆكردنەوە و ناردنەوەی كۆچەرانی نایاسایی.
هەرچەندە بڕیارەكە رووبەڕووی كۆمەڵێك رەخنە و ناڕەزایی بۆتەوە لەلایەن  رێكخراوەكانی مافی مرۆڤ و رێكخراوەكانی كۆمەڵگەی مەدەنی و رێكخراوی نەتەوە یەكگرتووەكان و رێكخراوی چاودێریی مافی مرۆڤ. هەروەها حكومەتی بەریتانیا ڤیزا و پاسپۆرتی دۆمینیكانی هەڵوەشاندەوە. واتە چیتر هەڵگرانی ئەم جۆرە پاسپۆرتە ناتوانن بێنە بەریتانیا، چونكە ساختەكارییەكی زۆری تێیدا كراوە.
 بڕیارێكی تری حكومەتی بەریتانیا ئەوەیە، هەر كەسێك بە زەمالە و ڤیزای رەسمی بێتە بەریتانیا بۆ خوێندن، تەنیا رێگەی خۆی دەدەن بێتە بەریتانیا، پێشتر خوێندكارەكە بۆی هەبوو ژن و منداڵەكانی بهێنێ تا خوێندنەكەی تەواو دەكات، چونكە زۆربەیان دوای تەواوبوونی ماوەی خوێندنەكەیان، ژن و منداڵەكانی داوای پەناهەندەییان پێشكەش دەكرد.
بەمجۆرە مەسەلەی كۆچ و كۆچەری و پەناهەندەیی بۆتە سەرئێشەیەكی گەورەی وڵاتانی ئەوروپا بە گشتیی و بەریتانیا بەتایبەتی، هەر لەم رۆژانەی رابردوودا بینیمان سەرۆك وەزیرانی هۆڵەندا (مارك روتە) لەسەر مەسەلەی كۆچەران دەستی لەكاركێشایەوە و هاوپەیمانییەكەیان هەڵوەشاندەوە كە بۆ پێكهێنانی حكومەت دروستیانکردبوو.

‎سەرچاوەكان
.House of Commons and House of Lords(Britain)
.www.Parliament-U.K.
‎رۆژنامەكانی The Daily Telegraph. The Guardian 
.Court of Justice in Britain.
‎دەزگای لوتكە بۆ كاروباری پەنابەران.

چوونی کۆچەران بۆ بەریتانیا