پێشڕەو ئیسماعیل- بەریتانیا
زاراوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست چەمكێكی نوێیە و بۆ یەكەمجار لەلایەن مێژوونووسی ئەمریكی (ئەلفرێد تایدماهان) بەكارهێنرا و مەبەستیشی لەو زاراوەیە ئەو ناوچەیەیە کە دەكەوێتە نێوان هیندستان و نیمچە دورگەی عەرەبییەوە. بەر لە سەدەی نۆزدەیەم، زاراوەی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نەبووە. هەر بۆ زانیاریی، رۆژهەڵاتی نزیك مەبەست لێی وڵاتانی (ئەنادۆڵ و میزۆپۆتامیا و شام و میسرە)، هەروەها رۆژهەڵاتی دووریش مەبەست وڵاتانی رۆژهەڵاتی كیشوەری ئاسیایە (فلیپین و ئەندۆنیزیا و مالیزیا و كۆریا و...هتد).
ناوچەیەكی گرنگی ستراتیژییە
ئاشكرایە رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناوچەیەكی گرنگی ستراتیژییە، چونكە بە ناوچەی شەش دەریا و دوو زەریا ناسراوە، كە بریتین لە (دەریای ناوەڕاست، دەریای سوور، دەریای عەرەبی، دەریای رەش، دەریای قەزوێن «خەزەر» و دەریای ئێجە)، دوو زەریاكەش زەریای ئەتلەنتی و هندییە. هەروەها رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناسراوە بە ناوچەی كەناڵی دەریایی و شەش كەنداو و حەوت گەروو، كە بریتین لە كەناڵی(سوێس كە دەریای ناوەڕاست و دەریای سوور بە زەریای هندییەوە دەبەستێتەوە). شەش كەنداوەكەش ئەمانەن(كەنداوی عەرەبی، كەنداوی عومان، كەنداوی عەقەبە، كەنداوی سوێس، كەنداوی سرت و كەنداوی قابس)، حەوت گەرووەكەش ئەمانەن گەرووی(هورمز، جەبەل تاریق، بابول مەندەب، دەردەنیل، تیرانو بسفۆر).
دەست بەسەر ئابووریی جیهاندا دەگرێت
وەك راستییەك ئەوەی دەست بەسەر رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بگرێت، ئەوا دەست بەسەر نەوتی جیهاندا دەگرێت، ئەوەشی دەست بەسەر نەوتی جیهاندا بگرێت، ئەوا دەست بەسەر ئابووریی جیهاندا دەگرێت بەلای كەمەوە تا داهاتوویەكی بینراو، دەمێكیشە(ستالین) وتویەتی:(كێ زۆرتر نەوتی جیهانی بەدەستەوە بێ، چارەنووسی شەڕی داهاتوو دیاری دەكات). هیچ وڵاتێكی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست نییە شەڕ و ئاژاوە و كێشە و ناكۆكی و ململانێی تێدا نەبێت، رۆژانە چەندینجار لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست، ئازادی و دیموكراسی و مافی مرۆڤ ئەتك نەكرێ و پێشێل نەكرێ، ئەگەر وڵاتێكیش تۆزقاڵێك یان نووزەیەكی ئازادی و دیموكراسی تێدا بێت، بەداخەوە رۆژ بە رۆژ پاشەكشێ لەو ئازادی و دیموكراسییە دەكرێت. هۆكاری زۆری كێشە و گیروگرفت و شەڕ و ئاژاوە لە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا بۆ ئەم خاڵانەی لای خوارەوە دەگەڕێتەوە:
یەکەم: زۆری سەروەت و سامانی ژێر زەوی بەتایبەتی نەوت و گاز، عەرەبستانی سعودییە نزیكەی پێنج یەكی كۆی گشتی نەوتی جیهانی هەیە، هەروەها ئێران و عیراق و كوێت و لیبیا و وڵاتانی تری كەنداو خاوەنی یەدەگی نەوت و گازی زۆرن لە ناوچەكەدا.
دووەم: زۆری سەرچاوەی ئاو هەر لە زەریا و دەریا و دەریاچە و چەم و رووبار لە ناوچەكەدا، ئەمەش بۆتە هۆی كەشتیڕانییەكی گەورە و بەردەوام و بازرگانیی گەورەی نێوان رۆژهەڵات و رۆژئاوا.
سێیەم: ئەنجامی سیاسەتی كۆڵۆنیالیزم لە هەردوو سەدەی نۆزدەیەم و بیستەم.
چوارەم: دروستكردنی دەوڵەتی داتاشراو لە ناوچەكەدا لە ئەنجامی هەردوو جەنگە جیهانییەكەدا، بە بێ گوێدانە خواست و ئارەزووی خەڵكەكەی.
پێنجەم: زۆری نەتەوە و ئیتنیك و رەگەز و كەلتوری جیاواز لەم ناوچەیەدا (عەرەب، فارس، تورك، كورد، بەلوچ، ئازەر، چەركەس، قیبتی، ئەمازیخ...هتد).
شەشەم: بوونی ئایین و ئایینزا و مەزهەبی زۆر لە ناوچەكەدا(ئیسلام، مەسیحی، جولەكە، ئێزدی، زەردەشتی، سابیئەی مەندائی، شیعە، سوننە و...هتد، بە جۆرێك كە یەكتر قبوڵكردن و پێكەوە ژیان زۆر لاوازە.
حەوتەم: زۆری گروپی رادیكاڵ و توندڕەو، بە تایبەتی گروپە ئیسلامییە توندڕەوەكانی وەكو (قاعیدە، تاڵیبان، داعش، حزبوڵڵا، حەماس، حوسییەكان، بەرەی نوسرە، جوندوڵڵا، مقاوەمەی ئیسلامی و...هتد.
هەشتەم: زۆری كێشەی ناسیونالیزم و نەتەوەییەكانی ناوچەكە بەچارەسەرنەكراوی وەكو كێشەی (عەرەب - ئیسرائیل، كێشەی كورد، كێشەی بەلوچ، كێشەی ئازەر، كێشەی ئەمازیخ، قیبتی و پۆلیساریۆو...هتد).
نۆیەم: بوونی كۆمەڵێك رژێمی دواكەوتوو و كۆنەپەرست و دیكتاتۆر لەم ناوچەیەدا.
دەیەم: دەستوەردانی دەوڵەتانی زلهێز لەناوچەكەدا.
یازدەیەم: بوونی دەوڵەتی ئایینی و مەزهەبی لەم ناوچەیەدا وەكو دەوڵەتانی (ئیسرائیل، ئێران، سعودییە و...هتد).
دوازدەیەم: دواكەوتوویی خەڵكەكەی و دەمارگیریی نەتەویی و ئایینی و مەزهەبی.
سیانزدەیەم: مانەوەی پاشماوەی دەرەبەگایەتی و هەژمونگەری خێڵ و قەبیلە و ناوچەچێتی و بنەماڵەچێتی.
چواردەیەم: بوونی میلیشیا و گروپ و حزب و هێزی چەك بەدەست لە ناوچەكەدا.
پانزدەیەم: هەبوونی بنكە و قاعیدەی سەربازی وڵاتە زلهێزەكان لە ناوچەكەدا، بە تایبەتی وڵاتانی رۆژئاوا.
شانزدەیەم: سەروەر نەبوونی یاسا و رژێمی وابەستە و دەمارگیر و عەسكەرتارییەت لەم ناوچەیەدا و كۆمەڵێك كێشەی تر.
دیارە لە هەموو دنیادا كێشە و ناكۆكی و ململانێ هەیە، بەڵام لەبەر ئەو هۆكارانەی سەرەوە لە رۆژهەڵاتی ناوەڕاستدا، بەشی شێری كێشەكان لەم ناوچەیەدان. شایانی باسە وڵاتانی رۆژهەڵاتی ناوەڕاست بە تایبەتی وڵاتە عەرەبیەكان لە ئەنجامی یاخود لە سایەی باڵادەستی گڵۆبالیزم و سیستەمی نێودەوڵەتی نوێ، كە هەوڵ دەدات شێوەیەكی دیاریكراو لە كەلتور و شارستانییەت بەسەر هەموو میللەتاندا بسەپێنێت، ئەمەش بووە هۆی ئەوەی رۆڵی ئەم وڵاتانە لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی پاشەكشە بكات. رۆژهەڵاتی ناوەڕاست لەسەر ئاگرە و خەریكە دەگاتە پلەی كوڵاندن.
رۆژهەڵاتی ناوەڕاست ناسراوە بە ناوچەی كەناڵی دەریایی و شەش كەنداو و حەوت گەروو، كە بریتین لە كەناڵی (سوێس كە دەریای ناوەڕاست و دەریای سوور بە زەریای هندییەوە دەبەستێتەوە)
