پێشڕەو ئیسماعیل (مامۆستا پێشڕەو)
ئەنجوومەنی نوێنەرانی عیراق بەنیازە یاسای باری كەسێتی ژمارە (188 ساڵی 1959) هەمواربكاتەوە. تائێستا خوێندنەوەی یەكەمی بۆ كراوە و چەند جارێكیش خراوەتە بەرنامەوە تا خوێندنەوەی دووەمی بۆ بكرێت، بەڵام لەبەر ناكۆكیی فراكسیۆنەكان و لایەنەكان لەسەر ئەو هەموارە، دواخراوە.
تێپەڕاندنی ئەم پرۆژە یاسا دواکەوتووانەیە، ئاستی مەدەنیبوونی دامەزراوەکانی عیراق و کەسایەتییە سیاسییەکانی بەگشتی لە مەحەک دەدات
گەڕانەوەیە بۆ چەند سەدەیەکی پێش ئێستا
بەگوێرەی رەشنووسی پڕۆژەی هەموارەکە بێت کە خوێندنەوەی یەکەمی بۆکراوە، رەشنووسەکە گەڕانەوەیەکی ئاشکرایە بۆ چەند سەدەیەکی پێش ئێستا، چونکە ئەگەر بەنموونە وەریبگرین، یەكێك لە بڕگەكانی هەمواری یاساکە دەستكارییكردنی تەمەنی بەشوودانی كچانە بە نۆ ساڵیی، كە ئەوە بۆخۆی ئەوپەڕی كۆنەپەرستییە.
جگەلەوەش ئەم هەنگاوە پاشەكشەیە لە ئازادی و دیموكراسی و یەكسانی و دژی مافی مرۆڤە بەگشتی، بە منداڵ و ژن و پیاوەوە.
مەرجی باڵغ بوون (بلوغ) یان پێگەیشتن لەو رووەوە لە ئیسلامدا بەم نیشانانە دیاریكراوە، سەبارەت بە كچ سووڕی مانگانە دیاریكراوە، بۆ كوڕیش خەوبینینی سێکسی و ئیحتیلام (احتلام) کراوەتە پێوەر و پێگەیشتنی جەستەیی، بەڵام ئەوە فەرامۆشکراوە کە بابەتێکی لەو جۆرە پێگەیشتنی عەقڵیشی پێویستە. رەنگە بۆ سەدەکانی پێشتر لە ئیسلامدا ئەو مەرجانە رەچاونەكرابێت و كچ لە تەمەنێکی پێش پێگەیشتندا مارە كرابێت و بگرە زۆرجار لەسەر بێشكەش مارەكراوە و لە (9) ساڵیدا براوەتە کەژاوەی هاوسەرییەوە و فوقەهای ئەو سەردەمانە رەنگە هەندێک پاساویان بۆ هێنابێتەوە وەک ئەوەی پاساو بۆ بوونی چوار هاوسەر بۆ پیاوان دەهێنرێتەوە.
غەدر لە كچ و كوڕیش كراوە
لەلایەكی تریشەوە غەدر لە كچ و كوڕیش كراوە بەشێوەیەك كە باوك بۆی هەبووە كچەكەی بەشووبدات یان ژن بۆ كوڕەكەی بهێنێت بەبێ وەرگرتنی مۆڵەت و رەزامەندیی خۆیان، تەنانەت ئەگەر نەگەیشتبنە تەمەنی پێگەیشتنیش.
هەروەها ئەو كچانەی لەسەر بێشكە دراون بەشوو، بۆیان نییە كە گەورە بوون ئەو شووكردنە رەتبكەنەوە.
دیارە بەشوودانی كچ لە منداڵیدا یەكێك بووە لە خووڕەوشت و عورف و عادەتەكانی هۆزەكانی عەرەب، نەك هەر بەمنداڵی، بەڵكو لەسەر بێشكەش كچ مارەكراوە، رەنگە هەندێکجار كوردیش لە رابردوودا ئەم نەریتەی لە عەرەبەوە وەرگرتبێت بەگوێرەی بەریەککەوتنی جوگرافی و کۆمەڵایەتی، ئەگەرچی هەتا ئێستاش لەناو هەندێک هۆز و تیرەی عەرەبدا ئەم دیاردەیە ماوەتەوە، بەتایبەتی لە یەمەن و سۆمال و سودان و جێگەی تریش.
لەكۆتاییدا پرسیارەكە ئەوەیە ئاخۆ ئەوە لەسەدەی بیست و یەكدا کە سەدەی تەكنۆلۆژیا و پێشكەوتنی زانستە لەهەموو بوارەكاندا گونجاوە؟ ئاخۆ ئەمە عیراقییەكان ناگەڕێنێتەوە بۆ چەند سەدەیەک پێش ئێستا؟
هەموو ئەم پاشەکشەیەش لە كاتێكدایە، هەنووکە لە ئەوروپا و خۆرئاوادا شووكردن یان تەنانەت پڕۆسەی سێکس بۆ خوار تەمەنی 16 ساڵ بە دەستدرێژیی سێکسی هەژمار دەکرێت و سزای قورسی یاسایی لەسەرە، بۆیە تێپەڕاندنی ئەم پرۆژە یاسا دواکەوتووانەیە، ئاستی مەدەنیبوونی دامەزراوەکانی عیراق و کەسایەتییە سیاسییەکانی بەگشتی لە مەحەک دەدات، با چاوەڕوانی ئایندە بین.
سەرچاوەكان:
-دەستوور پەیمانی نیشتمانی و كۆمەڵایەتی، یوسف عومەر، گۆڤاری رێبازی نوێ ژمارە (55)، 2012.
