بەڕێوەبەرایەتیی گشتیی بانكی هەرێم / سلێمانی روونكردنەوەیەكی بڵاوكردەوە سەبارەت بەو چەواشەكارییانەی لەماوەی رابردوودا لە هەندێك سەرچاوەی پەرلەمانی و میدیاییەوە بڵاوكرانەوە سەبارەت بەوەی كە گوایە (داهاتی دەروازە سنوورییەكان و داهاتی ناوخۆیی فەرمانگەكانی سنووری پارێزگاكانی سلێمانی و هەڵەبجە و ئیدارە سەربەخۆكانی راپەڕین و گەرمیان) نانێردرێنەوە بۆ قاسەی حكومەت و كردیانە یەكێك لە هۆكارەكانی تەواونەبوونی پارەی پێویست بۆ مووچە و دواجار دواكەوتنی مووچە.
بەرلەوەی بچینە وردەكاریی روونكردنەوەكەوە و بزانین ئەو روونكردنەوەیە تاچەند راستە، پێویستە لێدوانی ئەو پەرلەمانتار و بەرپرسە حكومییانە شرۆڤە بكەین كە باس لە تەواونەبوونی پارەی بەردەست دەكەن بۆ مووچە بە هەڵسەنگاندنی پێدراوەكان سەبارەت بە داهاتەكان، چونكە ئەگەر هەموو داهاتەكان ناشەفاف بێت، ئەوا داهاتی نەوت بەو پێیەی خۆیان لە رێگەی راپۆرتەكانی كۆمپانیای (دیولۆیت)ەوە بڵاوی دەكەنەوە گوایە شەفافە و بڕی هەناردەی نەوتەكەی لە سەروو (400) هەزار بەرمیلی رۆژانەوەیە، كە بۆ مانگێك دەكاتە 12 ملیۆن بەرمیل.
حیكایەتی كوا 400 ملیارەكە؟
ئەگەر نەچینە وردەكاریی و مشتومڕەوە لەگەڵ ئەوانەی سەرچاوە داراییەكان و بەرپرسانی ئەم سنوورە تۆمەتبار دەكەن بە نەناردنی داهاتی «سلێمانی» دیارە مەبەست لێی ئیدارەی زۆنی سەوزە لە رووی سیاسییەوە، ئەوا تەنیا هەڵوێستە لەسەر قسەكانی سەرۆكی حكومەت بكەین كە رایگەیاند 41 %ی داهاتی نەوت بۆ مووچەیە، ئەوا با ئەو پەرلەمانتار و میدیا چەواشەكارانە وەڵامی ئەوە بدەنەوە بۆچی لەكاتێكدا ساڵی 2019 نرخی بەرمیلێك نەوت لە خوار (40 بۆ 50) دۆلارەوە بوو و دۆلاریش نرخی بەرامبەر دینار یەك دۆلار 1200 دینار بوو، سەرۆكی حكومەت یان وتەبێژی حكومەت یاخود وەزارەتی دارایی دەیانوت: «لە داهاتی نەوت بڕی «378» ملیار دینار دەدرێت بە وەزارەتی دارایی بۆ مووچە، ئەوەش بەگوێرەی ئەوكاتی نرخی نەوت و بەهای دۆلار دەوترا لەگەڵ 400 ملیارەكەی بەغدا كە ئەوكات 400 ملیار لە بەغداوە دەهات «حیكایەتی كوا 400 ملیارەكە» كە بووە نوكتەی ناو سۆشیال میدیا شایەتی حاڵە و هەروەها لەگەڵ 150 ملیار دیناری داهاتی ناوخۆدا جەمع و تەرح دەكراو دەیانوت بەوە دەبێتە 928 ملیار دینار و مووچەی تەواوەتی پێ دابین دەكەین.
206 سەعات دانوستان
كاتێكیش لەبەر پابەند نەبوون بە رێكەوتنەكەی رادەستكردنی نەوت بە سۆمۆ كێشە بۆ 400 ملیارەكە دروست بوو و بەو هۆیەشەوە عادل عەبدولمەهدی لەبەردەم نەیارەكانیدا شەرمەزار كرا، بەوپەڕی هەوڵ و بە چەندین سەردانی بەڕێز قوباد تاڵەبانی بۆ بەغدا و زیاتر لە 206 سەعات گفتوگۆ و دانوستانی چڕوپڕ، توانرا بۆ بودجەی ساڵی 2021 بڕی 200 ملیار دینار بۆ هەرێمی كوردستان دابین بكرێت، بەڵام لەبەرامبەر كەمبوونەوەی ئەو 200 ملیارەی پێشوو، داهاتی نەوت نزیكەی بۆ دوو ئەوەندە بەرزبۆوە كە دەبوو بەگوێرەی نرخی نوێی نەوت بڕی ئەو پارەیەی دەنێردرێت بۆ وەزارەتی دارایی، ببوایە بە 756 ملیار دینار، ئەوە ئەگەر باسی ئەوەش نەكەین كە نرخی نەوت لە كۆتایی مانگی شوباتەوە بازیداوە بۆ سەروو 100 دۆلار، سەرباری ئەوەش بەهای دۆلار بەتێكڕایی بەرامبەر بە دیناری عیراقی گەیشتۆتە 1470 دینار بۆ هەر دۆلارێك، كە دەبوو بەو پێیە بێت پارەی داهاتی نەوت كە بەدۆلارە زۆر زیاتر بەو رێژەی 41 %-ەش سەرۆكی حكومەت باسی دەكات هەموو مووچەی پێ دابین بكرایە، بەڵام گرفتەكە لەوەدایە ئەو چەواشەكارییەی بەشێك لە پەرلەمانتاران و میدیا سێبەر و بەرخۆرەكان كەمتر خۆیان لەم جەمع و تەرحەی سەرەوە دەدەن و دێن داهاتی دەروازە سنوورییەكان و فەرمانگەكانی زۆنی سەوز دەكەنە بەهانە و پاساوی دواكەوتنی مووچە!
بانگەشەی پێشوەخت
ئەم هەڵڵا میدیاییە و ئەم چەواشەكارییەش لەكاتێكدایە زۆربەی ئەو پەرلەمانتارانەی بەناوی خەمخۆرییەوە هاووڵاتیان چەواشە دەكەن و خەریكی بانگەشەی هەڵبژاردنی پێشوەختەن، وەك هاووڵاتیی ئاسایی نین و دەتوانن ئەرك بكێشن و بچن داتا و زانیارییەكان لە بانك و زۆربەی شوێنەكان وەربگرن، بەڵام ئەگەر ئەوە بكەن، پێیانوایە سیحرەكەیان بەتاڵ دەبێتەوە و ریسەكەیان لێ دەبێتەوە بە خوری و ناتوانن هەواڵی وروژێنەر بخوڵقێنن و سیناریۆ دابڕێژن و خۆیان تێیدا ببنە پاڵەوانی درامای چەواشەكاریی، بۆیە پێیانوایە تۆمەتباركردنی ئیدارە و بەرپرسانی سنووری زۆنی سەوز ئاسانە و (ماڵی بێ دانە).
بەڵام جێی خۆیەتی گلەییش لە بەڕێوەبەرایەتیی بانكی هەرێم / سلێمانی بكەین، نەك لەوەی باوەڕمان بە روونكردنەوەكەی و داتاو وردەكارییەكەی نییە، بەڵكو لەوەی دەستبەجێ لەگەڵ بڵاوكردنەوەی چەواشەكارییەكاندا وەڵامی حازربەدەستی بەم شێوەیە ناداتەوە، چونكە ناكرێت دوای ئەو هەموو هێرش و پەلامارە ناڕەوایەی كرایە سەر ئیدارە و دارایی زۆنی سەوز و پارێزگا و ئیدارە سەربەخۆكانی سنوورەكە و پشتگوێخستنی ئەو هەموو داتایانەی نەوت و دەروازە سنوورییەكانی برایم خەلیل و حاجی ئۆمەران و كردنی ئەو چەواشەكارییانە بە یەقین لای خەڵك، تازە بەتازە ئەم داتاو زانیارییانە بڵاودەكەنەوە، لەبەرئەوەی گرفتەكە ئەوەیە هەواڵ و زانیارییە هەڵبەستراو و «موفەبرەكەكان» ئەگەر بە تیۆری (لەجێی سندان قوزەڵقورت) دەستبەجێ وەڵام نەدرێنەوە و رێگە بدرێت شەوی بەسەرا بڕوات، ئەوا وەك پێویست كاریگەریی لەسەر رای گشتی دروست ناكات.
وەڵامێك شەوی بەسەردا نەڕوات
پێدەچێت لە ئێستاوە هەندێك لە لایەنە سیاسییەكان لەڕێی پەرلەمانتارەكانیانەوە بانگەشەی نا رەسمی هەڵبژاردنیان دەستپێكردبێت و بۆیە جێی خۆیەتی بەڕێوەبەرایەتییەكانی سنووری سلێمانی یان (ئیدارەی زۆنی سەوز) لەسەر خەت بن لەگەڵ میدیاكاندا و بەوردی بەدواداچوون بۆ ئەو چەواشەكاریی و زانیارییە هەڵانە بكەن دەخرێنەڕوو چ لەبارەی داهاتەكانی ئەم سنوورە و چ لەبارەی هەر بابەتێكی دیكەی پەیوەست بە كارگێڕیی تا دەستبەجێ وەڵامی پێویستیان هەبێت بۆ هەر پێشهات و چەواشەكارییەك و نەهێڵن شەوی بەسەردا بڕوات، دیارە ئەو بەدواداچوون و موتابەعە بەردەوام و رۆژانەیەی داهات و خەرجیش نەك دەبێتە داتای بەردەست بۆ وەڵامدانەوەی چەواشەكاریی میدیا و هەندێك پەرلەمانتار و بەرپرسی ئیداریی كە بەشێكیان لە دەزگای جۆراوجۆرەوە دنە دەدرێن، بەڵكو دەبێتە بەربەستێكیش لەبەردەم گەندەڵی و بەهەدەردانی داهاتی نیشتمانی كە هەندێك لەناو فەرمانگەكانی سلێمانییەوە بە ئیعازی ئەم و ئەو خۆیان مەڵاسداوە بۆ لەكەداركردنی ئیدارەی سلێمانی و زۆنی سەوز بەگشتی تا لەپەنا ئەوەوە یەكێتی نیشتمانیی كوردستانی وەك هێزی سیاسیی باڵادەست لەم ناوچەیەدا پێ لەكەدار بكەن.
